Για τέταρτη συνεχή μέρα συνεχίστηκε χτες η πτώση των τιμών στο Χρηματιστήριο της Αθήνας, με αποτέλεσμα κάμψη 4,02% του Γενικού Δείκτη. Από την άλλη πλευρά η αύξηση του διατραπεζικού επιτοκίου μιας μέρας στο 150%, οδήγησε - προς το παρόν - στη διακοπή των εκροών συναλλάγματος, που τις προηγούμενες τρεις μέρες είχαν φτάσει τα 2,5-3 δισ. δολάρια, και στην άμβλυνση των πιέσεων που δέχεται η δραχμή από τους κάθε είδους κερδοσκόπους. Νέα κατάσταση δημιουργείται και στην αγορά κρατικών τίτλων μετά τη μεγάλη άνοδο των επιτοκίων στο 11,3% (από 9,5%), ενέργεια η οποία ενδέχεται να οδηγήσει σε άνοδο και των υπόλοιπων επιτοκίων. Κατά τη χτεσινή πάντως έκδοση εντόκων γραμματίων του δημοσίου ετήσιας διάρκειας, με επιτόκιο 11,3%, το υπουργείο Οικονομικών εισέπραξε περίπου 400 δισ. δραχμές, εξέλιξη η οποία δημιουργεί προσωρινή έστω ανακούφιση. Η κυβέρνηση πάντως, αντί να βγάλει τα αναγκαία συμπεράσματα από τις επιπτώσεις της πολιτικής της στην ελληνική οικονομία και το εθνικό νόμισμα, έσπευσε να εκμεταλλευτεί την όλη κατάσταση για να προετοιμάσει την κοινή γνώμη ενόψει νέων αντιλαϊκών μέτρων.

Σ' αυτά ακριβώς τα πλαίσια ο πρωθυπουργός έκανε χτες λόγο για... σεισμό από τον οποίο δοκιμάστηκε η ελληνική οικονομία, αλλά παράλληλα άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο "νέων σεισμών". Την ίδια στιγμή το οικονομικό επιτελείο εμφανίζεται - σύμφωνα με πληροφορίες - "διχασμένο" στους "ηττημένους" που προσωποποιούνται στον υφυπουργό Οικονομικών Ν. Χριστοδουλάκη (του φορτώνουν ατυχείς χειρισμούς στη διάρκεια της κρίσης) και τους "νικητές", την Τράπεζα της Ελλάδας, η οποία εμφανίζεται "δικαιωμένη" για τις θέσεις της στο θέμα της πολιτικής των επιτοκίων. Είναι ενδεικτικό ότι κορυφαία πηγή της Τράπεζας της Ελλάδας δήλωνε χτες ικανοποίηση για τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε τις επιθέσεις στη δραχμή. Η ίδια πηγή άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο να διατηρηθούν και τη Δευτέρα στο ύψος των 150% και 170% τα επιτόκια για δάνεια 24 ωρών (overnight) και για νέα δάνεια των τραπεζών από την Τράπεζα της Ελλάδας, επισημαίνοντας πως αυτό θα εξαρτηθεί από τη διάρκεια και το εύρος των πιέσεων στη δραχμή.

Το μεγάλο ερώτημα, στο οποίο καλούνται να απαντήσουν οι οικονομικοί, αλλά και οι πολιτικοί αναλυτές, είναι κατά πόσο η κρίση στο Χρηματιστήριο και ειδικά στην αγορά συναλλάγματος αποτελεί απόρροια των διεθνών εξελίξεων ή πίσω από την κρίση αυτή βρίσκονται πολιτικοοικονομικά συμφέροντα στο εσωτερικό της χώρας, αλλά και ο εξωτερικός παράγοντας, οι οποίοι την πυροδοτούν.

Η κυρίαρχη άποψη των οικονομικών αναλυτών ερμηνεύει την κρίση στο Χρηματιστήριο και στην αγορά συναλλάγματος ως αποτέλεσμα της κρίσης που έπληξε τα διεθνή Χρηματιστήρια. Σύμφωνα με την άποψη αυτή - την επικαλέστηκε και ο υπουργός Οικονομικών - οι διεθνείς επενδυτές, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις ζημιές τις οποίες είχαν από την κρίση στα μεγάλα Χρηματιστήρια, προχώρησαν σε αναδιαρθρώσεις των χαρτοφυλακίων τους. Αυτό είχε αποτέλεσμα να δώσουν εντολές για ρευστοποίηση κεφαλαίων που είχαν τοποθετήσει σε ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου και μετοχές στην ελληνική αγορά, εξέλιξη η οποία προκάλεσε πανικό και στους Ελληνες επενδυτές, οι οποίοι προσπαθούν να ξεφορτωθούν μετοχές.

Από την πλευρά του ο πρώην διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Γ. Μπούτος,με δηλώσεις του, εντόπισε ευθύνες στην κυβέρνηση, την οποία κατηγόρησε ότι στην προσπάθειά της να επιτύχει τους ονομαστικούς δείκτες της Συνθήκης του Μάαστριχτ, προχώρησε σε μεγάλη μείωση των επιτοκίων των κρατικών και τραπεζικών τίτλων. Εξέλιξη, η οποία - σύμφωνα με την άποψή του - έκανε "ευάλωτη τη δραχμή", κάτι που εκδηλώθηκε τις τελευταίες μέρες της κρίσης με την άνοδο των επιτοκίων. Πρόκειται για μία θέση την οποία υπερασπίζεται παραδοσιακά η Τράπεζα της Ελλάδας, ο θεματοφύλακας της πολιτικής των υψηλών επιτοκίων.

Σύμφωνα πάντως με απόψεις κυβερνητικών και τραπεζικών παραγόντων, η κρίση στην αγορά συναλλάγματος δεν εξηγείται μόνο από τα οικονομικά δεδομένα. Η εκδήλωση της κρίσης στα διεθνή χρηματιστήρια, υποστηρίζουν, ήταν μιας πρώτης τάξης ευκαιρία οικονομικοί παράγοντες, αλλά και οι Αμερικανοί να προωθήσουν τις θέσεις τους μέσω πιέσεων που ασκήθηκαν στο Χρηματιστήριο και στην ελληνική αγορά συναλλάγματος.

Στην ατζέντα των προς προώθηση θεμάτων περιλαμβάνονται το Αιγαίο και το Κυπριακό στα πλαίσια των "καθαρών" θαλάσσιων δρόμων που επιδιώκουν να δημιουργήσουν οι Αμερικανοί μεταξύ των πετρελαιοπηγών του Ιράκ και αυτών του Εύξεινου Πόντου και των ασιατικών χωρών της πρώην Σοβιετικής Ενωσης. Και είναι γνωστό ότι για τη δημιουργία της "αμερικανικής" αυτής πετρελαϊκής ζώνης, ο άξονας Ισραήλ - Τουρκίας λειτουργεί σαν ο χωροφύλακας κυβερνήσεων και λαών της ευρύτερης περιοχής και είναι επίσης γνωστό ότι οι Αμερικανοί καίγονται να προωθήσουν το "διάλογο" Ελλάδας - Τουρκίας και να καταλήξουν σε συμφωνίες, έστω και ετεροβαρείς για τη χώρα μας. Το άμεσο ενδιαφέρον τους αυτή τη στιγμή αποτελεί η συνάντηση Σημίτη - Γιλμάζ την ερχόμενη Δευτέρα στην Κρήτη, η οποία βέβαια θα πρέπει να έχει και επιτυχή κατάληξη. Για το ότι στην πρόσφατη συναλλαγματική κρίση υπήρξαν παρεμβάσεις σκοπιμότητας αμερικανικών και αγγλικών κεφαλαίων, οι παράγοντες αυτοί επικαλούνται το γεγονός ότι το σύνολο σχεδόν των εκροών έγινε μέσω των τραπεζών "Σίτι Μπανκ", "Μπανκ οφ Αμέρικα" και Μίτλαντ (Λοδρέζικο Σίτι).

Οχι βέβαια ότι τα αμερικανικά κεφάλαια και το Αγγλικό Σίτι ενδιαφέρονται για τη νομισματική πολιτική της χώρας μας. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι η δημιουργία κέντρων, μέσω των οποίων θα προωθήσουν την πολιτική τους και ένα τέτοιο κέντρο - σύμφωνα με την άποψή τους - είναι η Τράπεζα της Ελλάδας. Και μάλιστα η Τράπεζα της Ελλάδας με τη νέα της μορφή, ως θυγατρική της Ευρωπαϊκής Τράπεζας, ανεξάρτητη από την κυβερνητική επιρροή, όπως προβλέπεται από το σχετικό νομοσχέδιο περί της ανεξαρτησίας της. Σύμφωνα με τις απόψεις τους η Κεντρική Τράπεζα καλείται τα επόμενα χρόνια να παίξει σημαντικό ρόλο στα Βαλκάνια και στις παρευξείνειες χώρες, σε συνεργασία όμως με την Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας. Αυτός είναι και ο λόγος, σύμφωνα με τα όσα υποστηρίζουν, που για την επιλογή της νέας "ανεξάρτητης" διοίκησης έχουν εκδηλωθεί σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ διαφόρων πολιτικών και οικονομικών κέντρων.

Θ. Κ.

Ανοιχτά άφησε χτες ο Κ. Σημίτης όλα τα ενδεχόμενα γύρω από τις εξελίξεις που αναμένει η κυβέρνηση στο θέμα της συναλλαγματικής κρίσης. Παράλληλα, αρνούμενος να βγάλει συμπεράσματα από το γεγονός ότι η κυβέρνηση με την πολιτική της μετατρέπει τη χώρα και τη δραχμή σε ξέφραγο αμπέλι των πολυεθνικών, μίλησε για ανάγκη "περαιτέρω θωράκισης της οικονομίας", φωτογραφίζοντας τα νέα αντιλαϊκά μέτρα που επεξεργάζεται η κυβέρνηση. Σε ό,τι αφορά την ίδια την κρίση, υποστήριξε την άποψη ότι "περάσαμε ένα σεισμό, βρισκόμαστε στην περίοδο των μετασεισμών, αλλά δεν αποκλείω νέο σεισμό".

Λίγο αργότερα, ο Δ. Ρέππας έκανε λόγο για κερδοσκοπικά παιχνίδια εις βάρος της δραχμής και ισχυρίστηκε ότι η κυβέρνηση θα υπερασπιστεί την ισοτιμία του εθνικού νομίσματος. Δίνοντας μάλιστα έναν τόνο.... πατριωτικής έγερσης, διακήρυξε ότι η κυβέρνηση δε θα επιτρέψει στους κερδοσκόπους να επιβάλουν την πολιτική τους. Δήλωσε δε ότι σε αυτή την κατεύθυνση στοχεύει η άνοδος των επιτοκίων, την οποία χαρακτήρισε συγκυριακό φαινόμενο.

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ανέφερε, επίσης, ότι κατά τη διάρκεια του Υπουργικού Συμβουλίου έκανε αναφορά στην κρίση του 1994, λέγοντας πως τότε οι πιέσεις είχαν ημερομηνία λήξης, καθώς αναμενόταν η απόφαση της απελευθέρωσης των κεφαλαίων. Αντίθετα στο σημερινό φαινόμενο δεν μπορεί να καθοριστεί εκ των προτέρων ένα σημείο λήξης της αναταραχής και της κερδοσκοπικής δράσης, γι' αυτό χρειάζεται συνεχής παρακολούθηση.

Πρόσθετο κόστος, τουλάχιστον 20 δισ. δραχμές, θα πληρώσει το δημόσιο από την επίθεση που εκδηλώθηκε σε βάρος της δραχμής και φυσικά τα βάρη αυτά θα κληθούν να τα πληρώσουν οι φορολογούμενοι με νέους φόρους στα επόμενα χρόνια. Πρόκειται μόνο για την επιβάρυνση που προκάλεσε η αύξηση των επιτοκίων της νέας σειράς εντόκων γραμματίων του δημοσίου, που εκδόθηκαν χτες καθώς επίσης και τα αυξημένα επιτόκια που πλήρωσε το δημόσιο στις δημοπρατήσεις ομολόγων του δημοσίου.

Για του λόγου το αληθές, θα παραθέσουμε τα σχετικά στοιχεία, που τεκμηριώνουν την εκτίμηση ότι η πρόσφατη επίθεση των κερδοσκόπων σε βάρος της δραχμής θα στοιχίσει στο δημόσιο περίπου 20 δισ. δραχμές.

Στοιχείο πρώτο: Στη δημοπρασία κρατικών τίτλων της Τετάρτης και Πέμπτης (29 και 30 του Οκτώβρη), το υπουργείο Οικονομικών εισέπραξε συνολικά 400 δισ. δραχμές (180 και 220 δισ. δραχμές αντίστοιχα). Για να εισπράξει όμως το ποσό αυτό, που ήταν αναγκαίο για την κάλυψη τρεχουσών αναγκών του δημοσίου, το υπουργείο Οικονομικών αύξησε το επιτόκιο κατά 1,8 μονάδες ήτοι από 9,5% σε 11,3%. Το αυξημένο επιτόκιο που πλήρωσε το υπουργείο Οικονομικών στους αγοραστές κρατικών τίτλων - λόγω πίεσης της δραχμής - σημαίνει ότι προκάλεσε πρόσθετο κόστος στα ταμεία του κράτους 7,2 δισ. δραχμών.

Στοιχείο δεύτερο. Χτες - που έληγαν έντοκα γραμμάτια του δημοσίου ύψους περίπου 1 τρισεκατομμυρίου δραχμών - εκδόθηκε νέα σειρά εντόκων γραμματίων ετήσιας διάρκειας από το υπουργείο Οικονομικών. Στην προσπάθειά της να συγκεντρώσει όσο μεγαλύτερο ποσό μπορεί η κυβέρνηση, αποφάσισε να αυξήσει το επιτόκιο των εντόκων από 9,5, που ήταν στην τελευταία έκδοση, στο 11,3%, κάνοντας έτσι τους κρατικούς τίτλους "ελκυστικούς". Το δημόσιο εισέπραξε από τη χτεσινή διάθεση εντόκων γραμματίων συνολικά περίπου 400 δισ. δραχμές. Με δεδομένο όμως ότι πλήρωσε αυξημένα επιτόκια περίπου 2 μονάδες, σημαίνει ότι το υπουργείο Οικονομικών πλήρωσε επιπλέον 13 περίπου δισ. δραχμές τόκους, από τους τόκους που θα πλήρωνε αν δεν είχε αυξήσει τα επιτόκια.