Χαρακτηριστικό του υπολογισμού του κόστους επεμβάσεων σε κατοικίες είναι το παράδειγμα που παραθέτει σε άρθρο του, που δημοσιεύτηκε στο Δελτίο του Νοέμβρη του Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών Ελλάδος (κυκλοφόρησε την περασμένη βδομάδα), ο Μ. Βουγιούκας, πολιτικός μηχανικός και μέλος της Ειδικής Επιστημονικής Επιτροπής Αντισεισμικής Μηχανικής του ΤΕΕ.

Το παράδειγμα είναι πραγματικό και αναφέρεται σε μονοκατοικία 85 τετραγωνικών μέτρων που δομήθηκε το 1974, με τον αντισεισμικό κανονισμό του 1959 και με σεισμικό συντελεστή ε = 0,04, στην περιοχή των Θρακομακεδόνων. Σύμφωνα με το παράδειγμα αυτό, η στεγαστική συνδρομή, αν επιλεγεί η απλή επισκευή, αντιπροσωπεύει το 50% του πραγματικού κόστους, ενώ αν επιλεγεί η ενίσχυση, το ποσοστό αυτό πέφτει κάτω και από το 60%! Αυτό σημαίνει βέβαια ότι ο ιδιοκτήτης, αν θέλει να γίνει σωστή δουλιά, θα πρέπει να βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη...

Να πώς περιγράφει ο αρθρογράφος αυτή την πραγματική περίπτωση:

«Ο σεισμός προξένησε στο συγκεκριμένο κτίριο σοβαρές βλάβες στην κεφαλή των περισσότερων από τους 12 στύλους της πιλοτής, διαστάσεων 30/30, 35/35 και 40/40. Επίσης, προξένησε διαμπερείς ρωγμές στους τοίχους που περιβάλλουν το κλιμακοστάσιο. Στον όροφο ο σεισμός δεν άφησε το παραμικρό ίχνος. Το δόμημα έχει χαρακτηριστεί "κίτρινο" από τον δευτεροβάθμιο έλεγχο. Η μονοκατοικία αυτή είναι χαρακτηριστική περίπτωση κτιρίου που χρειάζεται ενίσχυση. Είναι φανερά με την πρώτη ματιά (και τα απέδειξε εξάλλου η σχετική ανάλυση) τόσο η έλλειψη αντοχής και ακαμψίας στην πιλοτή, όσο και η δυσμενής συμπεριφορά των μεμονωμένων πεδίλων της θεμελίωσης. Δοθεισών της πολύ υψηλής έντασης του σεισμού στην περιοχή (υπάρχουν καταρρεύσεις σε μικρή απόσταση), αλλά και της ηλικίας του δομήματος, το ότι η οικοδομή δεν κατέρρευσε, αλλά ούτε και απέκλινε από την κατακόρυφο, μπορεί να χαρακτηριστεί ακόμη και ικανοποιητική συμπεριφορά. Σε αυτήν συνέβαλαν τόσο το κεντρικό κλιμακοστάσιο όσο και η σκάλα - πασαρέλα που συνέδεε τον εξώστη της κατοικίας απ' ευθείας με το δρόμο.

Η διαδικασία αποκατάστασης είναι μονοσήμαντη. Λόγω του είδους της βλάβης, πρέπει να γίνει μανδύας σε όλα τα υποστυλώματα, από την κεφαλή μέχρι και τα θεμέλια. Επίσης, πρέπει να προστεθούν συνδετήριοι δοκοί που δεν υφίστανται και να ανακατασκευαστούν οι τοίχοι του κλιμακοστασίου και η σκάλα - πασαρέλα.

Μια διαδικασία ενίσχυσης περιλαμβάνει τα ανωτέρω συν την τοποθέτηση τεσσάρων τοιχίων (δύο ανά διεύθυνση) με τα θεμέλιά τους στην περίμετρο της πιλοτής και σύνδεσή τους με τις υπάρχουσες δοκούς οροφής πιλοτής. Διαδικασία ενίσχυσης του ορόφου δεν αντιμετωπίζεται, διότι εκτιμήθηκε ότι το κόστος των μερεμετιών επέμβασης στο διαμέρισμα, σε σχέση με την αύξηση του επιπέδου ασφαλείας, είναι ασύμφορο.

Το ανώτατο όριο της χορηγούμενης στεγαστικής συνδρομής ισούται με 85 τ.μ. επί 65.000 ανά τ.μ. = 5.525.000 δρχ., από τα οποία το 1/3 (περίπου 1.825.000 δρχ.) είναι κρατική αρωγή και το υπόλοιπο (3.700.000 δρχ.) είναι άτοκο δάνειο. Στην πράξη, εκτιμάται ότι το κόστος επισκευής, μαζί τα λοιπά έξοδα (έκδοση οικοδομικής άδειας κλπ.), αλλά και αναπόφευκτες άλλες δαπάνες (ελαιοχρωματισμοί κλπ.), θα υπερβεί τα 11.000.000 δρχ. Αρα ο ιδιοκτήτης θα πρέπει να διαθέτει επιπλέον κεφάλαιο περί τα 5.500.000 δρχ.

Στην περίπτωση της ενίσχυσης του υπάρχοντος κτιρίου με τον τρόπο που αναφέρθηκε προηγουμένως, οι επιπλέον εργασίες, οι οποίες μάλιστα δεν επιδοτούνται από την πολιτεία, είναι η κατασκευή των απαιτούμενων τοιχίων με τα των θεμελίων τους στην πιλοτή συνολικού όγκου περί τα 50 κυβικά μέτρα σκυροδέματος, με συνολικό επιπλέον κόστος της επέμβασης περί τα 2.500.000 δρχ. Εδώ πρέπει να προστεθεί και μια επιβάρυνση της τάξεως των 500.000 δρχ. στα έξοδα της άδειας. Αρα ο ιδιοκτήτης πρέπει να διαθέτει επιπλέον κεφάλαιο περί τα 8.500.000 δρχ.

Το κόστος κατεδάφισης και επανακατασκευής ενός τέτοιου δομήματος εκτιμάται ότι δε θα είναι μικρότερο από τα 26.000.000 δρχ. Στην περίπτωση αυτή ο ιδιοκτήτης εξακολουθεί να δικαιούται της στεγαστικής συνδρομής των 5.525.000 δρχ., με την ίδια αναλογία αρωγής - δανείου. Στην περίπτωση αυτή ο ιδιοκτήτης θα πρέπει να διαθέτει επιπλέον κεφάλαιο περί τα 21.000.000 δρχ., αλλά θα έχει ένα καινούριο σύγχρονο σπίτι αρκετά υψηλότερης αξίας από το σημερινό. Πρέπει ενδεχομένως να συνεκτιμηθεί και το ότι η επανακατασκευή θα έχει χρονική υστέρηση της τάξης των 12 μηνών από την ενίσχυση, που σημαίνει επιβάρυνση (σε ενοίκια κλπ.) της τάξεως των 1.000.000-2.000.000 δρχ.

Οπως φαίνεται, η περίπτωση της απλής αποκατάστασης θα πρέπει εδώ μάλλον να αποκλειστεί, ενώ η περίπτωση της ενίσχυσης να εξεταστεί με σοβαρότητα, αφού του τεθούν υπόψη όλα τα δεδομένα, ο ιδιοκτήτης θα αποφασίσει και ο μελετητής θα πρέπει να προχωρήσει στη "μελέτη εφαρμογής"».

Οπως επισημαίνει στο άρθρο του ο Μ. Βουγιούκας: «Οπως μετά από κάθε σεισμό, έτσι και τώρα γίναμε μάρτυρες της ύπαρξης δύο τάσεων από την πλευρά των ιδιοκτητών. Η πρώτη τάση, της αλόγιστης, ουσιαστικά, ενίσχυσης, ανεξάρτητα από το βαθμό της βλάβης, τάση η οποία γιγαντώνεται αμέσως μετά το σεισμό, αλλά σιγά - σιγά φθίνει. Η δεύτερη τάση είναι, πρακτικά το "κουκούλωμα" των ζημιών, τάση η οποία κερδίζει έδαφος συν τη παρόδω του χρόνου, ιδίως όταν γίνεται αντιληπτό από τους ιδιοκτήτες ότι, εκτός από το άτοκο δάνειο και τη δωρεάν κρατική αρωγή, πρέπει και οι ίδιοι να συγχρηματοδοτήσουν την αντισεισμική ενίσχυση της περιουσίας τους.

Είναι καθήκον του μελετητή, συνεχίζει ο αρθρογράφος, να μην παρασυρθεί από κάποια από τις δύο αυτές τάσεις, αλλά με αντικειμενικότητα να παράσχει στον κάθε ιδιοκτήτη όλα τα τεχνικά και οικονομικά δεδομένα, ώστε να ληφθεί από την πλευρά του τελευταίου η βέλτιστη δυνατή απόφαση σχετικά με το αν θα γίνει αποκατάσταση των ζημιών χωρίς ενίσχυση, αποκατάσταση με ενίσχυση ή ανακατασκευή του κτιρίου».

Κλειστές θα βρουν τις πόρτες των επτά Τομέων Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων (ΤΑΣ) της Αττικής χιλιάδες σεισμοπαθείς, στις 7 Γενάρη του 2000! Εκείνη την ημέρα σταματά η διαδικασία αποκατάστασης των σεισμοπλήκτων.Κι αυτό γιατί στις 7.1.2000 λήγουν οι συμβάσεις των υπαλλήλων στους ΤΑΣ της Αττικής. Ετσι, χιλιάδες σεισμοπαθείς θα πρέπει να περιμένουν τουλάχιστον 2 έως 3 μήνες για να ξεκινήσει - ίσως από την αρχή - η διαδικασία!

Το «λουκέτο» που θα μπει στους ΤΑΣ σημαίνει ότι χιλιάδες σεισμόπληκτες οικογένειες δε θα μπορέσουν να εισπράξουν το επίδομα ενοικίου, ενώ θα περιμένουν αρκετούς μήνες όσοι θέλουν να υποβάλουν μελέτες για τη χορήγηση της στεγαστικής συνδρομής, ώστε να επισκευάσουν ή ανακατασκευάσουν τα σπίτια τους. Τα παραπάνω δε θα συμβούν για πρώτη φορά. Με αυτόν ακριβώς τον τρόπο λειτουργούν μέχρι τώρα οι ΤΑΣ σε όλες τις περιοχές της χώρας όπως στην Κοζάνη, τα Γρεβενά, την Κόνιτσα, τον Πύργο (εκτός από το Αίγιο, αφού μόνο εκεί υπάρχει μόνιμο προσωπικό).

Η κυβέρνηση γνωρίζει το πρόβλημα. Ωστόσο, αν και οι ρυθμοί της αποκατάστασης προχωρούν πολύ αργά, δεν έχει φροντίσει να ανανεώσει τις συμβάσεις του προσωπικού, οδηγώντας έτσι και τους εργαζόμενους σε απόλυση, αλλά παράλληλα καταδικάζοντας τους σεισμόπληκτους να περιμένουν πολύ περισσότερο για να ξεκινήσει η διαδικασία αποκατάστασής τους.

Να σημειώσουμε ότι οι υπάλληλοι των ΤΑΣ (διοικητικό και τεχνικό προσωπικό) είναι συμβασιούχοι ορισμένου χρόνου με 4μηνες συμβάσεις. Οταν γίνεται ένας σεισμός, αμέσως προσλαμβάνεται το προσωπικό (πολιτικοί μηχανικοί, εργοδηγοί, αρχιτέκτονες, οδηγοί, διοικητικοί υπάλληλοι, χειριστές ηλεκτρονικών υπολογιστών κ. ά.). Μετά από τέσσερις μήνες, όταν δηλαδή λήξουν οι πρώτες συμβάσεις, αυτομάτως ο ΤΑΣ παύει να λειτουργεί! Αμέσως μετά προσλαμβάνεται νέο προσωπικό. Συνήθως το 50% του τεχνικού προσωπικού και όλο το διοικητικό προσωπικό απολύεται. Οσοι δεν απολυθούν, υπογράφουν νέες συμβάσεις διάρκειας ενός έτους. Και ακολουθεί ακριβώς ο ίδιος κύκλος απολύσεων, προσλήψεων και ανανεώσεων συμβάσεων, κάθε φορά που λήγουν οι μονοετείς συμβάσεις.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της αποκατάστασης των σεισμοπλήκτων της Κοζάνης. Εκεί, παρουσιάστηκαν τρία μεγάλα κενά στην αποκατάσταση των σεισμοπλήκτων από το 1995 μέχρι σήμερα. Το πρώτο, όταν έληξαν οι πρώτες 4μηνες συμβάσεις, είχε διάρκεια περίπου 8 ημερών. Και ήταν τόσο μικρό, γιατί έτυχε η λήξη των συμβάσεων να συμπέσει με το σεισμό της Κόνιτσας. Ετσι, το ΥΠΕΧΩΔΕ αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει το ίδιο προσωπικό για την αποκατάσταση των σεισμοπλήκτων της Κόνιτσας.

Το δεύτερο κενό λειτουργίας του ΤΑΣ Κοζάνης, το 1996, ήταν διάρκειας 1,5 μήνα. Το τρίτο κενό, το 1997, 2 μηνών. Το τέταρτο είχε διάρκεια 4 μηνών. Το επόμενο κενό θα είναι από τις 31.12.1999 και δεν είναι ακόμα γνωστό πόσο θα διαρκέσει.

Συνολικά λοιπόν την περίοδο 1995-99 η αποκατάσταση των σεισμοπλήκτων Κοζάνης και Γρεβενών σταμάτησε για 8 μήνες!

Κάθε φορά που έληγαν οι συμβάσεις, γινόταν επαναχρέωση των φακέλων στους νέους ελεγκτές μηχανικούς, οι οποίοι έπρεπε να τους μελετήσουν από την αρχή και σε πολλές περιπτώσεις ζήτησαν να γίνει επανέλεγχος σε πολλά σπίτια. Ετσι, η ταλαιπωρία των σεισμοπλήκτων συνεχιζόταν αρκετά χρόνια μετά το σεισμό.

Τα παραπάνω έχουν εκθέσει πολλές φορές στο παρελθόν οι υπάλληλοι των ΤΑΣ στον αρμόδιο υφυπουργό ΠΕΧΩΔΕ Χρ. Βερελή. Σύμφωνα με πληροφορίες, αμέσως μετά το σεισμό της Αθήνας, όταν οι υπάλληλοι των ΤΑΣ Κοζάνης και Γρεβενών κλήθηκαν να βοηθήσουν στην αποκατάσταση των σεισμοπλήκτων της Αττικής, υπήρξε προφορική δέσμευση για ανανέωση των συμβάσεων πριν αυτές λήξουν. Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει απολύτως τίποτα και οι εργαζόμενοι βρίσκονται σε αδιέξοδο.

Τον περασμένο Ιούλιο 70 υπάλληλοι του ΤΑΣ Κοζάνης και των Γραφείων Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων Πτολεμαΐδας και Κόνιτσας έστειλαν σχετικό υπόμνημα στους υπουργούς Εσωτερικών, Οικονομικών, ΠΕΧΩΔΕ, τον υφυπουργό ΠΕΧΩΔΕ και άλλες υπηρεσίες, με την ελπίδα να δοθεί μία λύση στο πρόβλημά τους.

«Εχει παρατηρηθεί, σημειώνουν οι εργαζόμενοι, κενό μεταξύ της προηγούμενης και της επόμενης προκήρυξης της σύμβασης και πρόσληψης του νέου προσωπικού μέχρι και 5 μήνες. Αυτό δημιουργεί αυτόματα το ουσιαστικό και τυπικό κλείσιμο της υπηρεσίας, την αποδιοργάνωση της ροής αποκατάστασης των σεισμοπλήκτων και τη συσσώρευση όγκου εργασίας, που δύσκολα μπορεί να ομαλοποιηθεί με τη νέα σύμβαση.

Κάθε νέα προκήρυξη, συμπληρώνουν, για επαναπρόσληψη προσωπικού με 50% προϋπηρεσία στον αριθμό των προσλαμβανόμενων τεχνικών, αναπόφευκτα δημιουργεί προβλήματα δυσλειτουργίας, γιατί καλείται η υπηρεσία να λειτουργήσει με τεχνικούς που οι μισοί από αυτούς δεν έχουν την απαραίτητη εμπειρία των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Αυτό το πρόβλημα μεγιστοποιείται στο διοικητικό προσωπικό, όπου εκεί όλοι οι υπάλληλοι αλλάζουν με κάθε σύμβαση. Η ετήσια ανακύκλωση με τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου του προσωπικού των ΤΑΣ και ΓΑΣ παρουσιάζει επίσης προβλήματα που σχετίζονται άμεσα με την παραγωγικότητα, αλλά και την αξιοπιστία των Υπηρεσιών αυτών.

Οι υπάλληλοι που καλούνται να τις στελεχώσουν, επειδή δεν είναι καθόλου σίγουροι ότι μετά 12 μήνες θα βρίσκονται και πάλι εκεί, ευνόητο είναι ότι δεν έχουν την παραγωγικότητα που θα έπρεπε. Οι νεοπροσληφθέντες υπάλληλοι έχουν ένα διάστημα που παράγουν ελάχιστα, επειδή δεν έχουν την απαιτούμενη εμπειρία. Πρέπει να τονιστεί επίσης ότι η αβεβαιότητα σπρώχνει τους υπαλλήλους να ασχολούνται με εξωτερικές δουλιές, να διατηρούν τα ιδιωτικά τους γραφεία παράλληλα και να μην είναι εφικτός ο έλεγχος και η απόδοση των ευθυνών. Ολα τα παραπάνω δημιουργούν προβλήματα στη λειτουργία των ΤΑΣ και ΓΑΣ, που έχουν ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση της υλοποίησης των έργων αποκατάστασης, με άμεσο αντίκτυπο στους συναλλασσόμενους πολίτες», καταλήγει το υπόμνημα.

Σε 170 σχολεία της Αττικής, που έχουν πάθει σοβαρές ζημιές από το σεισμό της 7.9.1999, όχι μόνο δεν έχουν γίνει επισκευές, αλλά από αύριο αρχίζει η διαδικασία για την εκπόνηση των μελετών επισκευής ή ανακατασκευής των σχολείων. Σε 50 σχολεία υπάρχουν ζημιές στο φέροντα οργανισμό και άλλα 120 σχολεία έχουν βλάβες πιο «ελαφριάς κατηγορίας».

Τα παραπάνω στοιχεία έχει συγκεντρώσει ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων (ΟΣΚ), ο οποίος πήρε μόλις την περασμένη Παρασκευή την υπόσχεση απ' το ΥΠΕΧΩΔΕ για τη θεσμοθέτηση των οδηγιών αποκατάστασης των σχολείων. Ηδη, ο ΟΣΚ είχε στείλει ένα σχέδιο οδηγιών στον Οργανισμό Αντισεισμικής Προστασίας (ΟΑΣΠ) που επιστράφηκε.

Το ΥΠΕΧΩΔΕ έστειλε (19.11.1999) μια εγκύκλιο προς τον ΟΣΚ, στην οποία ανέφερε ότι ο ΟΣΚ καλύπτεται απ' την απόφασή του, που εξέδωσε το ΥΠΕΧΩΔΕ στις 18.10.99 - και αφορούσε όλα τα κτίρια. «Η άποψη του ΥΠΕΧΩΔΕ, ανέφερε, είναι ο συνδυασμός των άρθρων της εγκυκλίου της 18.10.1999 που καλύπτουν τη δυνατότητα για τον κύριο του έργου, ανάλογα της σπουδαιότητας του κτιρίου να επιλέξει το βαθμό ενίσχυσης του κτιρίου, εφαρμόζοντας τους ισχύοντες κανονισμούς και διατάξεις». Το ΥΠΕΧΩΔΕ πρόσθετε ότι η θέσπιση νέων ή τροποποιούμενων θεσμικών πλαισίων, εκτός από σύγχυση, μπορεί να είναι και χρονοβόρα, αφού πρέπει να περάσει από όλα τα στάδια τροποποίησης ή ανασύνταξης ενός αντισεισμικού κανονισμού.

Σύμφωνα με ενημέρωση του ΟΣΚ προς συλλόγους γονέων και αν αρχίσουν άμεσα οι μελέτες για την κατάσταση των κτιρίων, τότε σίγουρα τα 50 σχολεία που έχουν ζημιές στο φέροντα οργανισμό θα είναι έτοιμα το Σεπτέμβρη του 2000.

Αυτό σημαίνει ότι και άλλα 50 σχολεία - στα οποία συστεγάζονται τα 50 που έχουν ζημιές - θα έχουν το ίδιο πρόβλημα μέχρι το Σεπτέμβρη του 2000. Σε κάθε σχολείο, φοιτούν τα παιδιά 250 - 300 οικογενειών, που σημαίνει ότι για 25.000 - 30.000 οικογένειες θα υπάρχουν διπλοβάρδιες για όλη τη χρονιά. Επιπλέον, η κατάσταση αυτή θα συνεχιστεί για άγνωστο χρονικό διάστημα μέσα στη σχολική χρονιά που διανύουμε για τα 120 σχολεία - και σε άλλα τόσα που τα συστεγάζουν.

Αποκαλυπτικό είναι το υπόμνημα που κατέθεσαν στον ΟΣΚ οι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων απ' το 1ο και 3οΔημοτικά Σχολεία της Νέας Ιωνίας.

Το 1ο Δημοτικό Σχολείο είναι ιστορικό, γιατί χτίστηκε το 1927. Ο σεισμός προκάλεσε σοβαρές ζημιές και χαρακτηρίστηκε «κίτρινο». Ετσι, το 1ο Δημοτικό συστεγάστηκε με το 3ο Δημοτικό Σχολείο σε διπλοβάρδιες.

«Οι εναλλασσόμενες βάρδιες δημιούργησαν σοβαρά προβλήματα, τόσο στα παιδιά, όσο και στο διδακτικό έργο των δασκάλων, υπογραμμίζουν οι σύλλογοι. Επιπλέον αναστάτωσαν τις οικογένειες των παιδιών, που αναγκάστηκαν να αναπροσαρμόσουν τα ωράρια των εργασιών τους».

Το μέγεθος των προβλημάτων, οι δυο σύλλογοι το αποδίδουν με τις εξής πλευρές:

• Το 1ο και το 3ο είναι ολοήμερα σχολεία. Εν πρώτοις, λοιπόν, έγινε «καραμπόλα» στη λειτουργία των ολοήμερων. Δηλαδή, στις 2 μμ, που αρχίζει το απογευματινό σχολείο, το πρωινό συνεχίζει ως ολοήμερο.
• Ομως, το πιο σημαντικό είναι τούτο: Μερικοί γονείς - και απ' τα δυο σχολεία - δε βρήκαν κάποια λύση για τις πρωινές ώρες, όταν τα παιδιά τους είναι απογευματινά. Ετσι, σε συνεννόηση με τους διευθυντές των σχολείων και τους δασκάλους του ολοήμερου, βρέθηκε η φόρμουλα να έρχονται τα παιδιά απ' το πρωί στο σχολείο - σαν να ήταν ολοήμερο - και να συνεχίζουν το απόγευμα κανονικά τη βάρδια. Πρόκειται για πολύ άσχημη λύση, αλλά δε γινόταν κι αλλιώς.

Οι σύλλογοι ζήτησαν χρονοδιάγραμμα υλοποίησης αποφάσεων για τη στέγαση του 1ου Δημοτικού Σχολείου Ν. Ιωνίας, ώστε να αποκατασταθεί η πρωινή βάρδια και στα δυο σχολεία, που τώρα συστεγάζονται, αλλιώς, προειδοποίησαν ότι έχουν αποφασίσει από κοινού να προβούν σε διαμαρτυρίες μαζί με τα παιδιά τους.

Γ.