Οι λαοί των νέων κρατών - μελών καλούνται να πληρώσουν ακριβά την ένταξη και την «άδεια παραμονής» στην ΕΕ. Οι αποφάσεις των δύο Συνόδων Κορυφής, των Βρυξελλών (24 και 25 Οκτώβρη 2002) και της Κοπεγχάγης (12 και 13 Δεκέμβρη 2002) επιβάλλουν τρεις «ρήτρες διασφάλισης» για να εξασφαλιστεί η απόλυτη προσαρμογή των νέων κρατών - μελών στο «κοινοτικό κεκτημένο».

Εκτός από τη γενική «ρήτρα οικονομικής διασφάλισης» που αφορά σε όλα τα κράτη - μέλη, παλιά και νέα, οι «δεκαπέντε» αποφάσισαν για τα νέα κράτη - μέλη δύο επιπλέον ειδικές «ρήτρες διασφάλισης», η μια σχετικά με τη «λειτουργία της εσωτερικής αγοράς περιλαμβανομένων και όλων των τομεακών πολιτικών που αφορούν οικονομικές δραστηριότητες με διασυνοριακές συνέπειες» και η άλλη σχετικά με τον τομέα Δικαιοσύνης και των Εσωτερικών Υποθέσεων.

Πρόκειται για την επιβολή ενός ασφυκτικού καθεστώτος ελέγχου και παρεμβάσεων σε όλους τους τομείς της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής των χωρών αυτών. Κάθε «παρεκτροπή» θα εξετάζεται από τους «κηδεμόνες» και με βάση τις «ρήτρες» θα επιβάλλονται οι κυρώσεις χωρίς να είναι γνωστό τι περιλαμβάνει το «ποινολόγιο».

Το γεγονός ότι θα ισχύσουν ειδικά για τα νέα κράτη - μέλη οι δύο «ειδικές ρήτρες», αυτά τα κράτη κατατάσσονται εξαρχής σε μια δεύτερη κατηγορία μελών της ΕΕ.

Η αναφορά στους τομείς της Δικαιοσύνης και πιο πολύ των Εσωτερικών Υποθέσεων, δίνει τη δυνατότητα στο Διευθυντήριο της ΕΕ όχι μόνο να παρακολουθεί, αλλά και να παρεμβαίνει και να καθορίζει τις εσωτερικές εξελίξεις στις χώρες αυτές. Πρόκειται για την αναγνώριση καθεστώτος «περιορισμένης κυριαρχίας». Τέλος, και ενώ στην αρχή οι «δεκαπέντε» είχαν υποσχεθεί ότι το καθεστώς των ρητρών θα ισχύσει για το διάστημα ως την οριστική ένταξη και για τα τρία χρόνια μετά την ένταξη, τώρα, όπως αναφέρεται στην απόφαση της συνόδου των Βρυξελλών, «η διάρκεια αυτών των μέτρων θα μπορεί να παραταθεί πέραν της τριετίας»...

Η διπλή και σχεδόν ταυτόχρονη «διεύρυνση» του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης προκαλεί νέες σοβαρές αντιθέσεις και οξύνει τις ήδη υπάρχουσες στο «ευρωατλαντικό σύστημα», αλλά και εντός της ΕΕ. Οι θριαμβολογίες στη Σύνοδο της Κοπεγχάγης (Δεκέμβρης 2002) δεν μπόρεσαν να κρύψουν τις πολλαπλές διαιρέσεις, οι οποίες «ταλαιπωρούν» την ΕΕ, που εκδηλώθηκαν εξαιτίας της επιδρομής στο Ιράκ, οξύνοντας τις ενδοκαπιταλιστικές αντιπαραθέσεις εντός της ΕΕ, κάτω και από την επίδραση των αντιθέσεων με τις ΗΠΑ, που παρεμβαίνουν στις ευρωπαϊκές εξελίξεις.

Μέχρι να ανακύψει το θέμα Ιράκ, ο «ευρωατλαντισμός» που αποτυπώθηκε με την υπογραφή της Συμφωνίας για το νέο δόγμα του ΝΑΤΟ, συγκάλυπτε τις αντιθέσεις των ισχυρών της ΕΕ με τις ΗΠΑ. Η επιδρομή των Αμερικανοβρετανών στο Ιράκ προκάλεσε σοβαρό τραυματισμό του «ευρωατλαντισμού», γεγονός που εκδηλώθηκε με ιδιαίτερη ένταση, στις αντιθέσεις που προαναφέραμε.

Ενα από τα πεδία αυτά είναι η ασφάλεια και η άμυνα. Δεν είναι τυχαίο ότι τα πέντε από τα δέκα νέα κράτη - μέλη της ΕΕ (Σλοβακία, Λιθουανία, Λετονία, Εσθονία και Σλοβενία) εντάσσονται ταυτοχρόνως και στο ΝΑΤΟ, ενώ άλλα τρία κράτη (Πολωνία, Ουγγαρία και Τσεχία) είχαν ενταχθεί στο ΝΑΤΟ το 1999, κατά τη διάρκεια της ΝΑΤΟικής επιδρομής στη Γιουγκοσλαβία.

Στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Πράγα (Νοέμβρης 2002) οι Γαλλογερμανοί αρχιτέκτονες της «διεύρυνσης» της ΕΕ αντιμετώπισαν μια δυσάρεστη έκπληξη, όταν διαπίστωσαν ότι οι ηγέτες των κρατών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, ο ένας μετά τον άλλο έσπευδαν να δώσουν διαπιστευτήρια υποταγής στον Αμερικανό πρόεδρο Μπους. Γεγονός που εκφράστηκε πιο επίσημα με την επιστολή των «οκτώ» και την υποστήριξη της αμερικανικής πολιτικής στο Ιράκ από τα νέα κράτη - μέλη.

Αξίζει, ακόμη, να σημειωθεί ότι μετά τις τελευταίες εξελίξεις η κυβέρνηση της Βρετανίας σε μια εντυπωσιακή προσπάθεια να βάλει κάτω από τη δική της «ομπρέλα» τα νέα κράτη - μέλη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, πρότεινε να διατεθεί το σύνολο σχεδόν των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης στα κράτη αυτά. Μια κίνηση που αναμένεται να προκαλέσει νέες ομαδοποιήσεις και νέες διενέξεις.