Του Ανδρέα ΦΑΚΟΥ*
Η χρήση χασίς είναι το πρώτο σκαλοπάτι για το πέρασμα στα σκληρά ναρκωτικά, σύμφωνα με τα στατιστικά και επιστημονικά δεδομένα. Ο καθηγητής - ακαδημαϊκός κ. K. Στεφανής, στη σύσκεψη που έγινε, του Σεπτεμβρίου 1997, υπό τον κ. πρωθυπουργό, είπε χαρακτηριστικά: «Η κάνναβη δεν είναι ένα απλό χορτάρι». Στην ίδια πιο πάνω συνάντηση, οι πρώην χρήστες και οι γονείς τους υπήρξαν τελείως αρνητικοί στο θέμα της ελεύθερης χρήσης χασίς.
Γιατί, λοιπόν, θα πρέπει εμείς να πάμε κόντρα στη δική τους θέληση, δηλαδή να ενεργήσουμε αντίθετα προς όσα επιθυμούν οι άνθρωποι που βίωσαν την κόλαση των ναρκωτικών;
Η απεγκληματοποίηση της χρήσης ή η χορήγηση της δόσης ηρωίνης στους εξαρτημένους είναι σίγουρο ότι θα προξενήσει αλματώδη αύξηση της χρήσης και των χρηστών.
Η περί ναρκωτικών ισχύουσα νομοθεσία είναι σύγχρονη, φιλελεύθερη και δημοκρατική.
Α. Η προμήθεια για αποκλειστική χρήση, η χρήση κλπ. τιμωρείται με φυλάκιση (άρθρο 12 παράγραφος 1, Ν.1729/87). Συνεπώς, δεν μπορεί να κρατηθεί προσωρινά ο χρήστης, διότι το άρθρο 282 παράγραφος 3 Κώδικας Ποινικής Δικονομίας (ΚΠΔ) επιτρέπει την προσωρινή κράτηση μόνον στα κακουργήματα.
Β. Με το άρθρο 9 παράγραφος 1 Ν.2721/99, η πώληση από εκείνον που προμηθεύτηκε μικρή ποσότητα ναρκωτικών για προσωπικές του ανάγκες, μέρους από αυτήν σε άλλον για δική του αποκλειστικά χρήση είναι πλημμέλημα (φυλάκιση 6 μηνών). Ετσι, η συνήθης στην πράξη «μικρεμπορία» μεταξύ χρηστών μικρών ποσοτήτων, ήδη από την 3-6-99, δε συνεπάγεται προσωρινή κράτηση.
Κατ' εφαρμογήν του άρθρου 9 του νόμου 2721/1999 το Συμβούλιο Εφετών Πειραιώς εξέδωσε το υπ' αρ. 306/1999 βούλευμα, το οποίο αναφέρει: «Η πώληση από εκείνον που προμηθεύτηκε μικρή ποσότητα ναρκωτικών για τις προσωπικές του ανάγκες μέρους από αυτήν σε άλλον για τη δική του αποκλειστική χρήση, είναι πλημμέλημα και δεν επιτρέπεται για αυτό προσωρινή κράτηση» («Πράξη και Λόγος του Ποινικού Δικαίου» Α`/73).
Γ. Με το άρθρο 14 παράγραφος 3 του Ν.2161/93, καθιερώνεται η δικαστική άφεση ποινής. Ο χρήστης ή ο προμηθευόμενος για δική του αποκλειστική χρήση κλπ., μπορεί να κριθεί ατιμώρητος, αν το δικαστήριο, εκτιμώντας τις περιστάσεις κάτω από τις οποίες τελέστηκε η πράξη και την προσωπικότητα του δράστη, κρίνει ότι η πράξη του ήταν εντελώς συμπτωματική και δεν είναι πιθανό να επαναληφθεί στο μέλλον (Βλέπε και Αποφάσεις του Αρείου Πάγου 1861/1994 στα «Ποινικά Χρονικά», σελ. 203, 1228/1999 και 244/1999, «Πράξη και Λόγος του Ποινικού Δικαίου» σελίδες 70-71).
Επίσης, το Στρατοδικείο Αθηνών, στο υπ' αρ. 77/1999 βούλευμά του, αναφέρει: «Δεν πρέπει να γίνει κατηγορία για προμήθεια ναρκωτικής ουσίας προς αποκλειστική χρήση κατά των στρατιωτών, που κατελήφθησαν να κατέχουν 0,13 γραμμάρια ινδικής κάνναβης, διότι κατ' εφαρμογήν του άρθρου 14 Ν.2161/93 κρίνεται ότι η πράξη ήταν συμπτωματική και δεν πρόκειται να επαναληφθεί στο μέλλον, καθόσον ο μεν πρώτος κατηγορούμενος ήταν σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση υπό την πίεση των προβλημάτων, ο δε δεύτερος προέβη στην πράξη από απλή περιέργεια».
Πρόσφατα, πέντε βουλευτές κατέθεσαν στη Βουλή πρόταση νόμου για την «τροποποίηση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου περί των ναρκωτικών ουσιών και κωδικοποίηση του συνόλου των νομικών διατάξεων του παράνομου εμπορίου, τη θεραπεία και την ένταξη στην κοινωνία εξαρτημένων από ναρκωτικά προσώπων».
Στο Κεφάλαιο Β της πρότασης νόμου, περιλαμβάνονται οι «ποινικές διατάξεις για τα προϊόντα κάνναβης».
1. Το άρθρο 17, παράγραφος 1, προβλέπει την «καλλιέργεια φυτών ινδικής κάνναβης για αποκλειστική χρήση...».
α) Προβλέπει ως αδίκημα μόνο την καλλιέργεια της ινδικής κάνναβης και αφήνει ατιμώρητη κάθε άλλη ποικιλία της κάνναβης.
Ομως, η διάταξη αυτή αντιφάσκει, διότι:
i) Τιμωρεί την προμήθεια - κατοχή και χρήση κάθε προϊόντος κάνναβης (δηλαδή, όχι μόνο της ινδικής).
ii) Στο άρθρο 16 παράγραφος 3 αριθμ. 6 ορίζει ως ναρκωτικό είδος την κάνναβη (γενικά) και όχι μόνο την ινδική κάνναβη.
iii) Στο άρθρο 18, παράγραφοι 1-3, αφήνει ατιμώρητη την καλλιέργεια άλλων ποικιλιών κάνναβης (διότι τιμωρεί μόνο την καλλιέργεια της ινδικής), ενώ τιμωρεί τη διακίνηση προϊόντων του κάθε άλλου είδους κάνναβης.
β) Με το ισχύον άρθρο 12 του Ν.1729/87 τιμωρείται η καλλιέργεια κλπ. κάθε είδους - ποικιλίας κάνναβης και όχι μόνο της ινδικής.
γ) Με την πρόταση ουσιαστικά στην πράξη θα φθάσουμε στην αποποινικοποίηση και για την ινδική κάνναβη, διότι: Ο κάθε κατηγορούμενος θα επικαλείται (δήθεν) την πλάνη του ως προς την ποικιλία του φυτού (π.χ. νόμιζε ή τον διαβεβαίωσαν ότι πρόκειται για ήμερη κάνναβη και όχι για ινδική) και θα πετυχαίνει έτσι (συνήθως) την αθώωσή του.
Το αποτέλεσμα θα είναι να εκτιναχτεί στα ύψη η καλλιέργεια και η χρήση ινδικής κάνναβης.
2. Το άρθρο 13 αναφέρεται στην «συνταγογράφηση υποκαταστάτων».
Είναι ορατός ο κίνδυνος παράνομης διακίνησης ναρκωτικών, κάτω από το δήθεν νόμιμο μανδύα της «Συνταγογράφησης».
3. Το άρθρο 18 κάνει διαχωρισμό μαλακών - σκληρών, διότι προβλέπει φυλάκιση για διακίνηση, εμπορία, καλλιέργεια ινδικής κάνναβης (ενώ για τα λοιπά ναρκωτικά -ηρωίνη, κοκαΐνη - ισχύει κάθειρξη).
Πρέπει να γίνουν οι εξής παρατηρήσεις:
Το άρθρο 11 της πρότασης προβλέπει τη χορήγηση ναρκωτικών ουσιών από το κράτος.
Προκύπτουν τα εξής ερωτήματα:
α) Πώς θα επιλυθούν τα υπηρεσιακά θέματα χορήγησης ναρκωτικών από το κράτος;
β) Θα μπορεί οποιοσδήποτε χρήστης (έστω καταχωρημένος σε ειδικό κατάλογο) να παίρνει καθημερινά τη δόση του και να ασκεί οποιοδήποτε επάγγελμα;
γ) Το κράτος επιτρέπεται να αγοράζει και να δίνει ηρωίνη στους εξαρτημένους, με τη γνώση ότι έτσι τους εξωθεί παραπέρα στην εξαθλίωση και τους σπρώχνει στο σίγουρο και αργό θάνατο;
δ) Συμβιβάζεται μια τέτοια τακτική με τις αρχές του κράτους πρόνοιας και τις ανθρωπιστικές ιδέες;
ε) Μήπως έτσι γίνεται απόσπαση του προβλήματος της «εξάρτησης» από την κοινωνικοπολιτική του βάση;
στ) Γιατί με αυτόν τον τρόπο η πολιτεία να παραβλέψει τις ορθές πολιτικές - δηλαδή πρόληψη - καταστολή - θεραπεία - κοινωνική επανένταξη;
ζ) Γιατί παραγκωνίζεται η στήριξη των χρηστών με μέτρα πρόνοιας, που στοχεύουν στη «μείωση της βλάβης», στην ανθρώπινη αντιμετώπιση και στην προώθηση για θεραπεία;
η) Εφόσον ο χρήστης θεωρείται «ασθενής», επιτρέπεται η χορήγηση δόσης ναρκωτικού, που είναι βέβαιο ότι θα τον σπρώξει βαθύτερα στην ασθένειά του, θα επιδεινώσει την κατάστασή του, θα εγκαταλείψει ο ίδιος κάθε προσπάθεια θεραπείας και θα οδηγηθεί μια ώρα νωρίτερα στο θάνατο;
Τέλος, πρέπει να γίνουν οι εξής επισημάνσεις:
Το βασικό επιχείρημα για την αποποινικοποίηση των ναρκωτικών, όπως και για την καθιέρωση των υποκαταστάτων - είναι η προστασία του χρήστη απ' τις συνέπειες της φυλακής. «Στις φυλακές μπαίνουν απλοί χρήστες και βγαίνουν ηρωινομανείς» είναι η στερεότυπη έκφραση.
Η άποψη αυτή βρίσκει έδαφος στις αρνητικές πλευρές του σωφρονιστικού συστήματος και των σωφρονιστικών πολιτικών. Ετσι η ανάγκη λήψης ριζικών μέτρων στην κατεύθυνση του εκδημοκρατισμού και του εξανθρωπισμού του σωφρονιστικού συστήματος γενικά υποκαθίσταται με την ευκολία της νομιμοποίησης της χρήσης.
Με τη λογική αυτή όμως ακυρώνεται η παιδαγωγική λειτουργία του νόμου που μέσω του δίπτυχου απειλή κύρωσης - προβολή προτύπου συμπεριφοράς πρέπει να αξιοποιηθεί στον αγώνα ενάντια στα ναρκωτικά.
Αλλο ζήτημα είναι βέβαια η ευνοϊκή μεταχείριση του χρήστη και σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να θεωρούνται ως μέσο απεξάρτησης οι Φυλακές Κορυδαλλού. Υπάρχουν πάμπολλοι τρόποι να αντιμετωπιστεί με διαφορετικό τρόπο ο χρήστης, αλλά λείπουν οι απαραίτητες δομές. Η ισχύουσα νομοθεσία προβλέπει την ευνοϊκή μεταχείριση του χρήστη, ενώ έχουν περάσει πέντε χρόνια από την έκδοση του βουλεύματος (αριθμός 1616/1996) του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών, με το οποίο «διατάσσει να μην εγγράφεται σε οποιοδήποτε απόσπασμα ή αντίγραφο φύλλου ποινικού μητρώου» η ποινή πρώην χρήστη που απεξαρτήθηκε.
Η ευνοϊκή μεταχείριση του χρήστη να μην παρέχει περιθώρια ώστε αυτές οι ευνοϊκές διατάξεις να αξιοποιούνται απ' τους εμπόρους ναρκωτικών, όπως συμβαίνει με το άρθρο 9 του νόμου 2721/99.
Στις 25.5.2001 και με αφορμή την πρόταση νόμου των πέντε βουλευτών, το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ με ανακοίνωσή του επικέντρωσε ξανά στην πρόληψη, στην απεξάρτηση και την επανένταξη των απεξαρτημένων μέσα από κρατικές δομές και ζήτησε την αλλαγή του νομικού πλαισίου για να επιβληθούν αυστηρές ποινές στους εμπόρους και να αντιμετωπιστεί, με ιδιαίτερη μέριμνα και φροντίδα ο χρήστης, ώστε να μην κλείνεται «στις κοινές φυλακές μαζί με ποινικούς κρατούμενους», αλλά μέσα από ένα δίκτυο ειδικών και σωφρονιστικών - θεραπευτικών καταστημάτων, και με τη βοήθεια ειδικού Σώματος δικαστών, να του «επιβάλλουν» τη μοναδική ποινή: Της... απεξάρτησης.