Από το εισαγωγικό ταμπλό της έκθεσης ακόμα, γινόταν καθαρό ότι η έκθεση είναι φόρος τιμής σ' όσους κράτησαν ψηλά τη σημαία του αγώνα, στις πιο δύσκολες στιγμές της φυλακής, της εξορίας, της εκτέλεσης.
Οτι οι θυσίες και τα βάσανα δεν πήγανε χαμένα, συνεχίζουν να φωτίζουν τις λεωφόρους του μέλλοντος, του αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση. Οπως αναφερόταν χαρακτηριστικά, «συνεχίζουν να μας εμπνέουν, να μας γεμίζουν με ταξικό μίσος για τους εκμεταλλευτές και την εξουσία τους, να μας γεμίζουν περηφάνια, να μας δίνουν αντοχή και δύναμη για τη συνέχεια του αγώνα μας».
Στα ταμπλό της έκθεσης έδεσαν αρμονικά φράσεις των κλασικών του Μαρξισμού, όπως «η ιστορία όλων των ως τώρα κοινωνιών είναι ιστορία ταξικών αγώνων», με φράσεις σύγχρονες σχετικά, όπως του ποιητή Κώστα Βάρναλη «απ' τα μπουντρούμια και την εξορία η νέα του κόσμου ξεκινά Ιστορία».
Στο εισαγωγικό ταμπλό, ένας χάρτης έδειχνε τους τόπους του μαρτυρίου, με το κείμενο να εξηγεί ότι η καταδίκη και ο εγκλεισμός των κομμουνιστών και των κομμουνιστριών ήταν αποτέλεσμα της σκληρής ταξικής πάλης, σε περιόδους που η καπιταλιστική εξουσία επέλεξε να τσακίσει με τη βία το ΚΚΕ και το εργατικό - λαϊκό κίνημα.
Αυτόν τον τρόπο βίας ακολούθησε για δεκαετίες ολόκληρες το αστικό κράτος, με δικτατορική μορφή ή αστική κοινοβουλευτική, με κυβερνήσεις της «δεξιάς» ή του «κέντρου». Ολόκληρη σχεδόν την ιστορική περίοδο από την ίδρυσή του το 1918 έως το 1974, το ΚΚΕ βρισκόταν υπό το καθεστώς απάνθρωπων διώξεων.
Απέναντι σ' αυτή την πραγματικότητα, ο στίχος του Οδ. Ελύτη δίνει το στίγμα:
«Πάμε μαζί κι ας μας λιθοβολούν. Κι ας μας φωνάζουν αεροβάτες, φίλε μου, όσοι δεν ένιωσαν ποτέ με τι σίδερο, με τι πέτρες, τι αίμα, τι φωτιά, χτίζουμε, ονειρευόμαστε και τραγουδάμε».
Τα υλικά στο ταμπλό εξηγούν πως «οι κομμουνιστές που έμειναν αλύγιστοι στις φυλακές και τις εξορίες, άντεξαν όχι γιατί ήταν υπεράνθρωποι, αλλά γιατί διαπαιδαγωγήθηκαν στον αγώνα με το ΚΚΕ.
Στους τόπους του μαρτυρίου, μαζί με την αυτοθυσία και το μαζικό ηρωισμό, κυριαρχούσε η συντροφικότητα, η συλλογικότητα, η πολιτιστική και πνευματική καλλιέργεια. Η αδιάκοπη αυτή προσπάθεια ήταν πλευρά της αντίστασης ενάντια στο βάρβαρο καθεστώς, πλευρά του αγώνα για την ίδια τη ζωή.
Εδινε αντοχή και δύναμη, καλλιεργούσε τα χαρακτηριστικά της επαναστατικής προσωπικότητας.
Υπήρξαν αγωνιστές που έμαθαν εκεί γραφή και ανάγνωση, γνώρισαν το Μαρξισμό - Λενινισμό, είδαν πρώτη φορά θέατρο. Γράφτηκαν κορυφαία λογοτεχνικά έργα, φτιάχτηκαν πρωτοποριακά έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, καλλιεργήθηκε μαζικά η καλλιτεχνική ενασχόληση και η αισθητική αγωγή, γινόταν μέχρι και πρωτοπόρα επιστημονική μελέτη. Το περιεχόμενο της ζωής τους ήταν πρωτοπόρο, αγωνιστικό και ελπιδοφόρο, παρόλο που τους είχαν στερήσει την ελευθερία και τους είχαν καταδικάσει να ζουν σε συνθήκες εξόντωσης».
Το εισαγωγικό ταμπλό έκλεινε με το στίχο του Ρίτσου «ήταν μακρύς ο δρόμος ως εδώ... τώρα είναι δικός σου αυτός ο δρόμος».
Η έκθεση αντικειμενικά δεν μπορούσε να περιλάβει όλους τους τόπους των φυλακών και των εξοριών. Κι αυτό εδώ το αφιέρωμα αναγκαστικά περιορίζεται στην παρουσίαση ορισμένων από τα υλικά της έκθεσης.
Στα χρόνια της Κατοχής, η Ακροναυπλιά άρχισε να αδειάζει. Από το Σεπτέμβρη του 1943, οι κρατούμενοι μεταφέρθηκαν σε άλλους τόπους μαρτυρίου.
Οι περισσότεροι εκτελέστηκαν από τους Ιταλούς και τους Γερμανούς.
-- 4 εκτελέστηκαν το Γενάρη του 1943 στον Πειραιά.
-- 15 εκτελέστηκαν το Μάρτη του 1943 στο στρατόπεδο «Παύλος Μελάς» στη Θεσσαλονίκη.
-- 65 εκτελέστηκαν τον Ιούνη του 1943 στο Κούρνοβο.
-- 10 εκτελέστηκαν το Δεκέμβρη του 1943 στην Αθήνα.
-- 135 από τους 200 που εκτελέστηκαν στην Καισαριανή την Πρωτομαγιά του 1944, με πρώτο τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη.
Συνολικά 229 εκτελεσμένοι.
«Στη Γυάρο ρίζωσε ο ανθρώπινος πόνος... σ' αυτό το νησί νιώθεις να πλανώνται όλες οι γενιές αγωνιστών της Ελλάδας».
«Προς ΟΣΦ Αίγινας
Αγαπητοί συναγωνιστές, κανένας προδότης, κανένας δηλωσίας.
Συναγωνιστές, είμαι περήφανος που πάω για την μεγάλη θυσία, για την Λευτεριά του Λαού μας.
Εσείς πρέπει να μείνετε ενωμένοι, μονολιθικοί, σας αφήνω γεια.
Για τα παιδιά μου δε σας λέω τίποτα, τ' αφήνω στον Ελληνικο Λαό.
Ζήτω το ΚΚΕ! Ζήτω ο ΔΣΕ! Ζήτω ο Ελληνικός λαός! Γεια σας».
Στο ίδιο ταμπλό διαβάζουμε επίσης για τη μεγάλη απόδραση οκτώ στελεχών του ΚΚΕ αλλά και την πρώτη εκτέλεση που έγινε στον Τούρλο.
Ξεχωρίζει το ποίημα που άφησε πίσω ο Κώστας Γιαννόπουλος:
«...Τώρα πια δεν είμαστε οι ανήμποροι και αδύναμοι / κι ούτε ένα σφίξιμο/ κανείς δεν νιώθει στην καρδιά του. / Γυρτός κανείς, δειλός κανείς, / μονάχα ψηλομέτωποι αγέρωχοι / ανοίγουμε τα κάστρα του θανάτου. / Κι έτσι σεμνοί κι αγέρωχοι / με μια καρδιά και δύναμη / τα κάστρα του γκρεμίσαμε / και σαν αετοί περνάμε. / Κι αφού στη φλόγα λυώσαμε / κι όλοι μας σβύσαν οι καημοί,/ να, με τον ίδιο θάνατο / το θάνατο πατάμε».
«Μας σιδεροδέσανε τα χέρια / και μας κλείσαν ολούθε μαλινχέρια.
Μας μετρήσανε, κάπου εξηνταριά, και μας ζυγιάσαν την ψυχή - βαριά!
Μουδιάσανε σφιχτόδετα καιρό / χέρι δεξί με χέρι αριστερό.
Μουδιασμένο και τ' άλλο μας που εκράτει / βαλίτσα ή δέμα για τον Αη Στράτη.
Κατάχαμ' Αρετή, Μυαλό και Νιάτα!
Το κάλλιον ο χειρότερος επάτα... / Τυχερέ, κείνο τ' άθλιο δειλινό / σε δέσαν με το Δάσκαλο Γληνό.
Μαζί μας, τελεφταίοι, με το βαπόρι / πρεζάκηδες, αλάνια, λαθρεμπόροι.
Ξεπίτηδες, για να φανεί, πως ίσια λογιούνται η Λευτεριά και τα χασίσια».