Την παρακμιακή πορεία της, προκειμένου να πέσει σαν ώριμο φρούτο στα χέρια όσων σχεδιάζουν να της δώσουν τη χαριστική βολή μέσα από το νέο πολυνομοσχέδιο για τον πολιτισμό, συνεχίζει σταθερά η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης (ΚΟΘ). Εδώ και δύο χρόνια η ορχήστρα λειτουργεί κάτω από τη διεύθυνση του διεθνούς φήμης σολίστα Λεωνίδα Καβάκου.Και ενώ όλοι περίμεναν να ανοίξει τα φτερά της για νέους ουρανούς, δυστυχώς, όπως φαίνεται, σε λίγο δε θα μπορεί ούτε να περπατήσει σε γνώριμα μονοπάτια. Μετά από πολύχρονη και καταξιωμένη πορεία, η ΚΟΘ καταδικάστηκε σε μαρασμό, ενώ ήδη έχει ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση, με πιθανό αποτέλεσμα τη διάλυσή της.

Είναι, πλέον, σύνηθες φαινόμενο η καθυστέρηση στην ανακοίνωση του καλλιτεχνικού προγράμματος, ενός προγράμματος που, με άλλοθι την έλλειψη μόνιμης στέγης, καταρτίστηκε μόνο για 4 μήνες.Ετσι μετά τις 26 Δεκέμβρη, ημέρα που θα δοθεί η γιορταστική συναυλία του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, με σολίστ τον Λ. Καβάκο, ουδείς από τους μουσικούς γνωρίζει τι θα ακολουθήσει. Αξίζει να αναφέρουμε πως υπήρξαν περίοδοι όπου οι μουσικοί μέχρι και την τελευταία ώρα δε γνώριζαν σε ποιες συνθέσεις θα κάνουν πρόβα, ακόμη και το πού θα παίξουν.

Πολλά είναι τα κακώς κείμενα στην ΚΟΘ. Ενα από αυτά είναι η έλλειψη στέγης, που χρησιμοποιείται ως άλλοθι, ενώ ποτέ κανένας από τους υπεύθυνους δεν πάλεψε πραγματικά ώστε να δοθεί λύση.Ακόμη και όταν οι ίδιοι οι μουσικοί προχώρησαν με δική τους πρωτοβουλία σε επαφές με αιθουσάρχη της Θεσσαλονίκης, προκειμένου να εξασφαλίσουν στέγη τουλάχιστον για ένα χρόνο, η διεύθυνση δεν μπήκε καν στον κόπο να διερευνήσει το ενδεχόμενο αυτής της λύσης. Τώρα, όπως και παλιότερα, οι συναυλίες της ΚΟΘ φιλοξενούνται στην Αίθουσα Τελετών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Πρόβες γίνονται στην Εταιρεία Μουσικών Σπουδών, αλλά είναι περιορισμένες, εξαιτίας του προβλήματος θέρμανσης. Οι συνθήκες αυτές φέρνουν στο νου την περίοδο της πρώτης λειτουργίας της ΚΟΘ, πριν από 30 χρόνια. Στασιμότητα ή πισωγύρισμα;

Η ΚΟΘ αντιμετωπίζει και άλλες συμπληγάδες. Ενώ με βάση τον ιδρυτικό νόμο θα έπρεπε να έχει 126 μόνιμους μουσικούς, σήμερα απασχολεί μόλις 50, δηλαδή ούτε το 50% των προβλεπόμενων θέσεων.Και εξαιτίας των "καλών" προθέσεων του διευθυντή, ορισμένοι από αυτούς είναι εκτός προγραμματισμού. Τους έχει καταστήσει δηλαδή αργόσχολους, αφού πληρώνονται, αλλά δεν παίζουν.Από την άλλη για να καλύψει τα κενά που δημιουργούνται, παίρνει ωρομίσθιους. Παράλληλα, απασχολεί με συμβάσεις ορισμένου χρόνου 35 μουσικούς, οι οποίοι μετά το Δεκέμβρη, οπότε λήγει η σύμβαση, θα μείνουν άνεργοι.

Τα μέτωπα που έχει ανοίξει ο καλλιτεχνικός διευθυντής είναι πολλά και κανείς δεν ξέρει πού θα οδηγήσουν. Οι φίλοι της μουσικής, που χρόνια τώρα γνώρισαν και αγάπησαν την κρατική μουσική σκηνή της Θεσσαλονίκης, ελπίζουν πως η άσχημη αυτή πορεία θα ανακοπεί. Δυστυχώς, όμως, η αισιοδοξία στερεύει. "Βόμβες" έτοιμες να εκραγούν είναι δύο υποθέσεις που βρίσκονται στα Διοικητικά Εφετεία Αθηνών και Θεσσαλονίκης.Η μία αφορά τη δυσμενή μετάθεση παλιών μουσικών στα πίσω αναλόγια (!), κάτι που απαγορεύεται με βάση τον ιδρυτικό νόμο, ο οποίος προβλέπει ξεκάθαρα ότι οι μουσικοί τοποθετούνται με σειρά αρχαιότητας. Η δεύτερη αφορά τον αδιαφανή τρόπο με τον οποίο έγιναν πέρσι οι προσλήψεις μουσικών.Κάποιοι εκτιμούν πως τελικά ο διαγωνισμός θα ακυρωθεί.

Τα δεινά όμως θα συνεχιστούν, αφού το νέο Πολυνομοσχέδιο για τον Πολιτισμό, που προβλέπει τη μετατροπή των Κρατικών Σκηνών σε ΝΠΙΔ, δίνει τη δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας μουσικών συνόλων,γεγονός που - όπως εκτιμούν οι άνθρωποι του χώρου - θα οδηγήσει στη διάλυση της ορχήστρας και στη σταδιακή, πλήρη ιδιωτικοποίησή της.

Οι ίδιοι οι μουσικοί, που χρόνια στηρίζουν την πορεία της ΚΟΘ, δεν κλήθηκαν ποτέ να πουν τη γνώμη τους. Μάλιστα φοβούνται ότι με το νέο καθεστώς, που εύχονται να μην περάσει, θα εργάζονται, όλοι, υπό καθεστώς μόνιμης ομηρίας.

Αναπάντητο μένει ένα μεγάλο "Γιατί". Γιατί, δηλαδή, η ΚΟΘ καταδικάστηκε σε μαρασμό; Κάποιοι προσπαθώντας να απαντήσουν στρέφουν το βλέμμα τους στο, υπό ανέγερση, Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης.Αλλοι προτρέχουν (;) και βλέπουν τον Λ. Καβάκο να μετακομίζει... κιόλας στο Μέγαρο. Πάντως, οι περισσότεροι θεωρούν απίθανο να είναι ο καλλιτεχνικός διευθυντής μοναδικός εμπνευστής και εκτελεστής του σχεδίου διάλυσης της ΚΟΘ. Και δείχνουν τον γνωστό σε όλους άνθρωπο της "τέχνης" και του "πολιτισμού", των μεγάρων και των διαπλεκομένων, Χρ. Λαμπράκη.

Αννα ΑΝΑΝΙΑΔΟΥ

Ο άνεμος της ιδιωτικοποίησης, που συνεχίζει να σαρώνει την κοινωνική και πολιτιστική μας ζωή δεν αφήνει έξω από το πεδίο δράσης του και τις δύο μεγαλύτερες ορχήστρες της χώρας μας, την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης.Το Πολυνομοσχέδιο του ΥΠΠΟ, που κατατέθηκε προς ψήφιση στη Βουλή, εναρμονισμένο στις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι οποίες οδηγούν ολοένα και περισσότερο στην εμπορευματοποίηση της τέχνης, ιδιωτικοποιεί το "Ειδικό Ταμείο Οργάνωσης Συναυλιών Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών" και το "Ειδικό Ταμείο Οργάνωσης Συναυλιών Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης",δηλαδή τις δύο όλες κι όλες κρατικές ορχήστρες μας, που μετατρέπονται σε νομικά πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, μεαποτέλεσμα πλέον να μην "υπάγονται στο δημόσιο τομέα, ούτε στις διατάξεις του δημοσίου λογιστικού, ούτε στις διατάξεις για τις δημόσιες προμήθειες και τα δημόσια έργα και λειτουργούν κατά τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας και διέπονται από το ιδιωτικό δίκαιο και τις διατάξεις του παρόντος νόμου".

Σύμφωνα, λοιπόν, με τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας θα λειτουργούν τα δύο "Ταμεία", σκοπός των οποίων είναι "η διαχείριση των κάθε είδους πιστώσεων, πόρων, εσόδων και περιουσίας των Κρατικών Ορχηστρών Αθηνών και Θεσσαλονίκης". Κανόνες, οι οποίοι πλέον θα διέπουν ζητήματα, που αφορούν στην "οργάνωση συναυλιών, την ίδρυση και λειτουργία μουσικών συνόλων, τη συνεργασία και σύμπραξη με άλλους καλλιτεχνικούς φορείς του δημοσίου ή του ιδιωτικού τομέα, την παραγωγή καλλιτεχνικών εκδηλώσεων με όρους και συμφωνίες που καταρτίζονται κατά περίπτωση, τη διοργάνωση περιοδειών στην Ελλάδα και το εξωτερικό, την αναπαραγωγή σε υλικούς φορείς ήχου ή ήχου και εικόνας των εκδηλώσεων των ορχηστρών και την ανάπτυξη κάθε άλλης συναφούς δραστηριότητας". Πολλά είναι τα ερωτηματικά, που γεννώνται για τα κριτήρια, σύμφωνα με τα οποία θα διοργανώνονται, πλέον, τα παραπάνω, καθώς αφορούν στη λειτουργία δύο ιστορικών ορχηστρών, αλλά και στην προσφορά τους στο κοινωνικό σύνολο.Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι σύμφωνα με το"πολυνομοσχέδιο" ο υπουργός Πολιτισμού και για τις δύο ορχήστρες κρατάει για τον εαυτό του την άκρως καθοριστική ευχέρεια του διορισμού των πενταμελών Διοικητικών Συμβουλίων, που τα διοικούν (τετραετής θητεία), όπως επίσης των προέδρων και αντιπροέδρων τους. Και οι δύο ορίζονται με την απόφαση διορισμού από τον υπουργό Πολιτισμού.

Κι ενώ το "πολυνομοσχέδιο" προδιαγράφει ότι "μέρες χειρότερες θα 'ρθούν" για την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών,το πρόβλημα των εκτάκτων μουσικών παραμένει ακανθώδες για τον παλαιότερο και μεγαλύτερο συμφωνικό οργανισμό της χώρας. Μόλις 72 μουσικοί είναι οι μόνιμοι, σε σύνολο 120 που απαρτίζουν την ορχήστρα,με αποτέλεσμα, όπως αναφέρει ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΚΟΑ, Αρης Γαρουφαλής,να "υπάρχει αβεβαιότητα τόσο για την ορχήστρα όσο και για τους εκτάκτους μουσικούς, καθώς αυτοί δεν ξέρουν αν θα τους πάρουμε μετά τις δεκάμηνες συμβάσεις τους κι εμείς αν θα τους έχουμε.Είναι ευκταίο να βρεθεί πιο πάγια λύση για να εργάζονται αυτοί πιο ήσυχα κι εμείς πιο μακροπρόθεσμα. Η μονιμοποίηση, όμως, είναι ένα θέμα γενικότερης πολιτικής βούλησης". Η ισχνή επιχορήγηση, εξάλλου, της ΚΟΑ από το ΥΠΠΟ δε δίνει τις προϋποθέσεις για μεγάλα ανοίγματα της ορχήστρας, όσον αφορά στον προγραμματισμό, τις συναυλίες στην επαρχία, αλλά και τη διευθέτηση θεμάτων όπως η ανανέωση των μουσικών οργάνων.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες η ΚΟΑ καλείται να ανταποκριθεί στον προγραμματισμό της νέας καλλιτεχνικής περιόδου, που περιλαμβάνει 37 συναυλίες. Μόλις 13 απ' αυτές θα πραγματοποιηθούν στο "Παλλάς",ενώ οι υπόλοιπες 24 θα γίνουν στο Μέγαρο Μουσικής. Δύο θεματικοί κύκλοι δεσπόζουν στο πρόγραμμα: α) "Κύκλος Μπραμς",με αφορμή την επέτειο 100 χρόνων από το θάνατο του συνθέτη, που περιλαμβάνει 5 συναυλίες (ανάμεσα στα έργα που θα παρουσιαστούν είναι το "Γερμανικό Ρέκβιεμ" με τη συμμετοχή της Χορωδίας της Σιέννας). β) "Κύκλος Τσαϊκόφσκι",ένα αφιέρωμα με 6 συναυλίες στον μεγάλο Ρώσο συνθέτη, για τον οποίο ο Αρ. Γαρουφαλής λέει ότι "κάθε σοβαρή ορχήστρα πρέπει να έχει στο ρεπερτόριό της το συμφωνικό του έργο". Η ΚΟΑ ακόμη θα παρουσιάσει τη "Μεγάλη Λειτουργία" του Σούμπερτ, ενώ στις 29 Μάη, σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση, θα ερμηνεύσει το "Ρέκβιεμ για τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο" του Πέτρου Πετρίδη.

Ρουμπίνη ΣΟΥΛΗ

Κρατική Ορχήστρα Αθηνών

Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης