Η Βαγγελιώ Πλατανιά στο βήμα της εκδήλωσης

Τη γυναίκα κομμουνίστρια, την κομμουνίστρια μάνα, που συνδύαζε τη θεωρία και την πράξη, θυσιάζοντας το ατομικό στο συλλογικό τίμησε η Τομεακή Οργάνωση Καλλιτεχνών του ΚΚΕ την περασμένη Κυριακή, σε μια άρτια και μεστή εκδήλωση, αναδεικνύοντας χρήσιμες πλευρές για την πάλη του λαού σήμερα και συγχρόνως τη δράση των διανοούμενων και καλλιτεχνών στο πλάι του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Μια εκδήλωση, χωρίς μουσειακό χαρακτήρα, αλλά με επίκεντρο τον τύπο του κομμουνιστή ως πολύπλευρου και πολυσύνθετου ανθρώπου που δίνει τη μάχη μέσα σε φοβερά δύσκολες συνθήκες.

Αναδεικνύοντας το ρόλο του ταξικού προσδιορισμού των καλλιτεχνών στους όρους ριζοσπαστικοποίησης και κυρίως κομμουνιστικής διαπαιδαγώγησης αλλά και το καθήκον του Κόμματος να εμπνεύσει τους καλλιτέχνες με ριζοσπαστικότητα στη σκέψη και τη ζωή τους.

Το σημερινό δημοσίευμα αντλείται από σπάνια ντοκουμέντα που περιλαμβάνονται στην μπροσούρα που κυκλοφόρησε η ΤΟ Καλλιτεχνών του ΚΚΕ για την Ηλέκτρα Αποστόλου, αποσπάσματα από την ομιλία της Βαγγελιώς Πλατανιά, μέλους της Επιτροπής Περιοχής της ΚΟΑ και από θεατρικοποιημένα ντοκουμέντα που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης.

«Αναρωτιέται κανείς: Μα από τι πάστα είναι πλασμένοι άνθρωποι σαν την Ηλέκτρα που μπορούν να προσφέρουν τη ζωή τους έτσι απλόχερα; Από τι είναι φτιαγμένοι όσοι σε όλη τους τη ζωή συνειδητά και με απόλυτη αφοσίωση αφιερώνονται στην πάλη για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο;

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα έχει μεγάλη πρακτική σημασία για την καθημερινότητα, ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες που η οργανωμένη πάλη της εργατικής τάξης κατασυκοφαντείται, που προωθείται στην καλύτερη περίπτωση η λογική "κοίτα τη δουλειά σου, δε θα βγάλεις εσύ το φίδι από την τρύπα". Το ΚΚΕ, βέβαια, βρίσκονταν πάντα στο στόχαστρο της επίθεσης του ταξικού αντιπάλου με ψέματα και διαστρεβλώσεις. Σήμερα όμως που η νίκη της αντεπανάστασης έχει αφήσει τα ίχνη της στη συνείδηση της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων, σήμερα που διανύουμε μία φάση υποχώρησης του κινήματος, που δυναμώνει ο κίνδυνος του φασισμού, η απάντηση από μεριάς του λαού στον αντικομμουνισμό και η αναζωπύρωση της πίστης του στην κομμουνιστική ιδεολογία και προοπτική είναι προϋπόθεση για την πραγματοποίηση της νέας εφόδου στον ουρανό.

Επανερχόμαστε, λοιπόν, στο ερώτημα. Από τι πάστα είναι φτιαγμένοι οι χιλιάδες αγωνιστές που δε δίστασαν να δώσουν και τη ζωή τους ακόμα;

Μιλάμε συχνά για τον απαράμιλλο ηρωισμό των αγωνιστών. Ολοι αυτοί δεν ήταν γεννημένοι ήρωες. Ηταν απλοί, συνηθισμένοι άνθρωποι, που βασανίζονταν καθημερινά για μια μπουκιά ψωμί. Ηταν άνθρωποι με δισταγμούς, με φόβους, με ταλαντεύσεις, με διλήμματα. Αποφάσισαν όμως ένα πράγμα: Οτι δεν μπορούν να προσδοκάν βελτίωση της κατάστασής τους από σωτήρες. Και έτσι εντάχθηκαν στη συλλογική δράση. Μέσα σε αυτή, μέσα στους κόλπους του εργατικού κινήματος και ιδιαίτερα στις γραμμές του ΚΚΕ, γιγαντώθηκαν μέσα τους όλες οι ικανότητες, οι αξίες και οι αρετές της εργατικής τάξης και των ανθρώπων του λαού: Η συντροφικότητα, η αλληλεγγύη ανάμεσα σε αυτούς που βιώνουν την εκμετάλλευση, η αλληλοβοήθεια, η φιλομάθεια, η αίσθηση του κοινωνικού καθήκοντος, η αφοσίωση στην υπόθεση του κομμουνισμού και ο προλεταριακός διεθνισμός. Συνειδητοποίησαν, δηλαδή, βαθιά ότι έχουν ευθύνη για τη συνολική πορεία του κόσμου, ότι εξαρτάται και από αυτούς το μέλλον της ανθρωπότητας. Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να πούμε ότι αυτός ο ηρωισμός δεν είναι μόνο προσιτός στους απλούς ανθρώπους, αλλά είναι δικό τους δημιούργημα, γέννημα της οργανωμένης και συλλογικής τους δράσης (...). Η Ηλέκτρα Αποστόλου, με όλες τις αρετές της, ήταν παιδί του ΚΚΕ, αδελφή της επανάστασης, όπως τη χαρακτήρισε ο Ρίτσος στο ποίημα που έγραψε στη μνήμη της. Την ίδια αίσθηση του κοινωνικού καθήκοντος έδειξε η Ηλέκτρα και στον τρόπο που αντιλαμβανόταν τη μητρότητα, γεγονός που έχει ιδιαίτερα διαπαιδαγωγητική αξία σήμερα για τις γυναίκες που εντάσσονται στο κίνημα, στο Κόμμα και στη νεολαία του (...)

Στα 95 χρόνια ζωής του το ΚΚΕ είχε και έχει ένα σκοπό ύπαρξης και δράσης. Την πάλη για το σοσιαλισμό. Με βάση αυτόν διαπαιδαγώγησε και διαμόρφωσε χιλιάδες αγωνιστές, πρωτοπόρους κομμουνιστές. Γι' αυτό δε μεταλλάχθηκε, δεν έπεσε στη δίνη της αντεπανάστασης. Ωστόσο, κάτω και από την επίδραση του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος -ως αναπόσπαστο τμήμα του- δεν κατόρθωνε πάντα να διαμορφώνει πολιτική που να υπηρετεί αυτόν το στόχο. Αυτό συνέβη και την περίοδο της Κατοχής, όπου η στρατηγική του ΚΚΕ δεν αντιμετώπισε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα ως κρίκο για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας και δεν κατόρθωσε να φτάσει τον αγώνα ως το τέλος, ως την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Η παρακαταθήκη όμως της περιόδου είναι μεγάλη, γιατί από τη μελέτη της προκύπτουν σοβαρά διδάγματα για όλους τους τομείς της κομματικής δραστηριότητας.

Είμαστε αισιόδοξοι ότι μπροστά στην πενταετία που ανοίγεται μπροστά μας και θα ολοκληρωθεί με τον εορτασμό των 100 χρόνων του ΚΚΕ, θα μπορέσουμε να αναδείξουμε πιο ολοκληρωμένα τα συμπεράσματα από τη δράση και την πολύτιμη προσφορά του Κόμματός μας στον πολιτισμό και την καλλιτεχνική δημιουργία, να διδαχθούμε από αυτά, για να γίνουμε πιο ικανοί στο κέρδισμα των ανθρώπων των Τεχνών και των Γραμμάτων με την πολιτική μας.

Και τούτο γιατί κατανοούμε βαθιά ότι η στράτευση των καλλιτεχνών στο πλάι του λαού, εφόσον αναγνωρίζουν την πρωτοπορία της εργατικής τάξης, μπορεί να προσδώσει στο εργατικό και ευρύτερα στο λαϊκό κίνημα δυναμική και πολυμορφία. Μπορεί να συμβάλει στην ίδια την ανάπτυξη του κινήματος.

Η επαφή των εργαζομένων με την Τέχνη και τον πολιτισμό μπορεί να τους εξοπλίσει με μεγάλα ηθικά και πνευματικά εφόδια χρήσιμα για την αντοχή, τον ενθουσιασμό, την εφευρετικότητα στις μεθόδους της πάλης.

Η επαφή των καλλιτεχνών με τη θεωρία του επιστημονικού κομμουνισμού, η αφομοίωσή της και η συμπόρευση με το λαϊκό κίνημα και το ΚΚΕ μπορεί να τους ανυψώσει. Και τούτο γιατί οι καλλιτέχνες που εμφορούνται από την επιστημονική κοσμοθεωρία του διαλεκτικού και ιστορικού υλισμού κινδυνεύουν πολύ λιγότερο να προδώσουν τη δημιουργική λειτουργία της Τέχνης. Γιατί η κοσμοθεωρία τους δεν είναι δόγμα, μια μεταφυσική προκατασκευή, αλλά μέθοδος ανάλυσης, κατανόησης και παρέμβασης στην πραγματικότητα».

1924. Γράφεται στη Γερμανική Σχολή, γνωρίζει έναν Γερμανό καθηγητή, οπαδό του Μαρξισμού. Μαθαίνει για την εκμετάλλευση των εργατών από τους κεφαλαιοκράτες και την αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας.

1927. Οργανώνεται στην ΟΚΝΕ. Οι συγκρούσεις με την οικογένειά της είναι συνεχείς.

1928. Η Ηλέκτρα είναι 16 χρόνων. Χρεώνεται από την Οργάνωση να δημιουργήσει Οργανώσεις στο εργοστάσιο υφαντουργίας «Ελληνική Εριουργία» του Μποδοσάκη. Με επιμονή και επαναστατική αισιοδοξία δημιουργεί σωματείο αλλά και πυρήνες Οργάνωσης.

1929. Παντρεύεται τον κομμουνιστή γιατρό Γιάννη Σιδέρη. Αρχίζουν οι κακουχίες και η πείνα.

1930. Γίνεται μέλος του Κόμματος και της καθοδήγησης της ΟΚΝΕ στην Αθήνα.

1933. Ορίζεται αναπληρώτρια διευθύντρια της εφημερίδας της ΟΚΝΕ «Νεολαία» κι ένα χρόνο μετά αναλαμβάνει τη διεύθυνση.

1934 - Αύγουστος. Στέλνεται ως αντιπρόσωπος στο Παγκόσμιο Αντιφασιστικό - Αντιπολεμικό Συνέδριο Γυναικών στο Παρίσι.

1935 - Σεπτέμβρης. Παίρνει μέρος στο 6ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς Νέων στη Μόσχα.

1936. Είναι παρούσα στο 1ο Συνέδριο της Λενινιστικής Κομσομόλ της ΕΣΣΔ. Ιούνης. Εκλέγεται μέλος της ΚΕ της ΟΚΝΕ. Συλλαμβάνεται και φυλακίζεται στις φυλακές Αβέρωφ. Εκεί οργανώνει μαθήματα ιδεολογικής αυτομόρφωσης και αναπτύσσει έντονη δράση για να κρατήσει ψηλά το ηθικό των συγκρατούμενών της.

1937. Αποφυλακίζεται και στην 10η Ολομέλεια της ΚΕ της ΟΚΝΕ εκλέγεται στο Γραφείο της ΚΕ και στέλνεται στη Θεσσαλονίκη.

1939 - Ιούνης. Ξανασυλλαμβάνεται. 4 Ιούλη. Γεννάει την κόρη της Αγνούλα, ενώ βρίσκεται στο Τμήμα Μεταγωγών στον Πειραιά. 17 Ιούλη. Εξορίζεται στην Ανάφη. Την ίδια περίοδο, συλλαμβάνεται και ο άντρας της και τον οδηγούν στις φυλακές Κέρκυρας. Εκείνος δεν αντέχει, υπογράφει δήλωση μετανοίας. Η Ηλέκτρα αφού του θυμίζει τους όρκους που είχαν δώσει πριν παντρευτούν ότι θα αγωνιστούν για τα ιδανικά τους τον χωρίζει και τον προτρέπει να ζήσει τίμια.

1942 - Αύγουστος. Δραπετεύει κι αναλαμβάνει την καθοδήγηση της καινούριας Πανελλαδικής Οργάνωσης «Ελεύθερη Νέα».

1943. Παίρνει μέρος στην ιδρυτική συνεδρίαση της ΕΠΟΝ. Περνάει στην επιτροπή της ΚΟΑ και χρεώνεται την καθοδήγηση της διαφώτισης. Αναπτύσσει τον παράνομο μηχανισμό: Τυπογραφεία, πολυγράφους, γραφομηχανές. Αυτή και η ομάδα της αναλαμβάνουν το γράψιμο συνθημάτων στον τοίχο, την αφισοκόλληση, τα τρικάκια, το χωνί, τα σκιτσάκια και τις εφημερίδες.

1944 - Ιούλης. Συλλαμβάνεται από την Ασφάλεια. Την υποβάλλουν σε φρικτά βασανιστήρια. «Η ταυτότης της θανούση εξακριβώθη υπό της σήμανσης, ένθα ήτο σεσημασμένη κομμουνίστρια υπ' αριθμόν 59953. Το πτώμα ανήκε εις την Αποστόλου Ηλέκτρα του Νικολάου. Ιατροδικαστής Πέτρος Τζαφέρης».

Οταν μαθεύτηκε ο θάνατος της Ηλέκτρας, ο ΕΛΑΣ έβγαλε ειδική απόφαση σε όλες τις αντάρτικες μονάδες και καλούσε σε εκδίκηση. Στην Αθήνα, ο ΕΛΑΣ πήρε εκδίκηση με δεκάδες δοσίλογους που βρέθηκαν σκοτωμένοι στους δρόμους. Στο πτώμα του καθενός υπήρχε καρφιτσωμένη μια ταινία με την επιγραφή: Ηλέκτρα 1, 2, 3... που έδειχνε με πόσους πλήρωσε ο εχθρός. Στο όνομά της, πολλές γυναίκες στρατολογούνται στο Κόμμα, ενώ ο ΔΣΕ όρισε παράσημο «Ηλέκτρα» σαν την πιο έξοχη τιμητική διάκριση γυναικείου ηρωισμού. Χιλιάδες κομμουνιστές και κομμουνίστριες κράτησαν ψηλά τη σημαία των ιδανικών του ΚΚΕ και με τεράστιο προσωπικό κόστος αρνήθηκαν να το αποκηρύξουν. Εκαναν το καθήκον τους στον αγώνα για ένα καλύτερο αύριο.