Η οπισθοδρόμηση της χώρας μας έχει ως αποτέλεσμα περίπου 1.000 άνθρωποι να παραμένουν για χρόνια στη λίστα αναμονής ή να χάνονται ασθενείς με αιματολογικά και μεταβολικά νοσήματα, όταν από έναν εγκεφαλικά νεκρό και μη αναστρέψιμο δότη θα μπορούσαν να μεταμοσχευτούν έως και οκτώ άνθρωποι. Πρόκειται για τα αποτελέσματα της απουσίας ουσιαστικής ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών, που θα βοηθούσε να αντιμετωπιστούν λαθεμένες απόψεις, προκαταλήψεις και προλήψεις, των τραγικών ελλείψεων των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) που αποτελούν τον πρώτο κρίκο στην αλυσίδα των μεταμοσχεύσεων, της πολιτικής της εμπορευματοποίησης ακόμα και αυτού του ευαίσθητου τομέα απ' τον οποίο πρέπει να λείπει κάθε υποψία εμπορευματοποίησης.

Ηδη στον ιδιωτικό τομέα γίνονται μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς επί πληρωμή για τα εισαγόμενα μοσχεύματα, για όσους βέβαια έχουν να πληρώσουν. Ακόμα και άνθρωποι που θέλουν να γίνουν δωρητές μυελού των οστών μπλέκουν στα γρανάζια του εμπορευματοποιημένου συστήματος Υγείας, αφού έχει συμβεί επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια τα νοσοκομεία να ζητούν απ' τους υποψήφιους δότες να πληρώσουν για την ταυτοποίηση των δειγμάτων.

Το σοβαρότατο έλλειμμα ενημέρωσης και εκπαίδευσης του κοινού στη χώρα μας για τη δωρεά οργάνων και μυελού των οστών, η αναγκαιότητα εκπαίδευσης και των ίδιων των τοπικών συντονιστών μεταμοσχεύσεων που ανέλαβαν καθήκοντα στα νοσοκομεία μετά από τρία ενημερωτικά σεμινάρια, αναδεικνύονται από την Εκθεση Πεπραγμένων για τα έτη 2004 και 2005 του ΕΟΜ.

Σύμφωνα με την έκθεση, ο αριθμός των δοτών ανά εκατομμύριο πληθυσμού ήταν 8,09 το 2005, έναντι 6 το 2004 και 3,45 το 2001. Ενώ ο αντίστοιχος αριθμός δοτών ανά εκατομμύριο πληθυσμού ήταν 10,4 στην Ελβετία, 11 στη Σουηδία, 12,2 στη Γερμανία και 33,7 στην Ισπανία. Το 2005 αναφέρθηκαν από τους τοπικούς συντονιστές μεταμοσχεύσεων των νοσοκομείων προς τον EOM 227 υποψήφιοι δότες (εγκεφαλικά νεκροί), εκ των οποίων «αξιοποιήθηκαν» οι 89. Οι αντίστοιχοι αριθμοί για το 2004 ήταν 86 και 66.

Οπως αναφέρεται στην Εκθεση του ΕΟΜ, το 61% των δυνητικών δοτών δεν «αξιοποιείται» κυρίως εξαιτίας της άρνησης της οικογένειας να συναινέσει για την αφαίρεση μοσχευμάτων. Οπως προκύπτει από αξιολόγηση της χώρας που έγινε το Σεπτέμβρη του 2005 οι Ελληνες γιατροί και νοσηλευτές γνωρίζουν πολύ καλά να διαπιστώνουν τον εγκεφαλικό θάνατο και να τηρούν με ευλάβεια τη διαδικασία πιστοποίησής του, γνωρίζουν πολύ καλά να συντηρούν ένα δότη ώστε να υπάρχουν καλής ποιότητας μοσχεύματα, αλλά υπάρχει μεγάλη υστέρηση στους τρόπους που πρέπει να προσεγγίζεται η οικογένεια του εκλιπόντος, σε αυτή την τραγική στιγμή.

Ακόμα, αρκετά μοσχεύματα καρδιάς και πνευμόνων δοτών προσφέρονται σε άλλες χώρες της Ευρώπης, ενώ Ελληνες πολίτες καταφεύγουν στο εξωτερικό για μεταμόσχευση πνευμόνων.

Σε ό,τι αφορά τα νεότερα στοιχεία, έως το τέλος του Αυγούστου του 2006 είχαν γίνει 102 μεταμοσχεύσεις νεφρού, 21 μεταμοσχεύσεις ήπατος και τέσσερις μεταμοσχεύσεις καρδιάς, ενώ στη λίστα αναμονής για μεταμόσχευση νεφρού βρίσκονταν 818 ασθενείς.

Επανειλημμένες παρεμβάσεις για την ανάδειξη των μεταμοσχεύσεων και την αναγκαιότητας ανάπτυξης της δωρεάς ιστών και οργάνων, έχει κάνει προσωπικά η Γενική Γραμματέας του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα

Παράλληλα, θεωρεί ότι η ανάπτυξη της πολιτικής των μεταμοσχεύσεων, η αύξηση του αριθμού, σχετίζεται πρώτα απ' όλα με το χαρακτήρα και τις αξίες που διέπουν συνολικά την κοινωνία και το σύστημα Υγείας. Κι εδώ υπάρχουν σοβαρότατες πολιτικές ευθύνες, ευθύνες των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, για την ιδιωτικοποίηση του συστήματος Υγείας. Η εμπορευματοποίηση της Υγείας, η μετατροπή του δημόσιου συστήματος Υγείας σε χώρο εμπορικών πράξεων πάνω και κάτω από το τραπέζι, είναι βασικό εμπόδιο για την αύξηση των μεταμοσχεύσεων.

Το ΚΚΕ θέτει τα εξής ζητήματα: Οταν το προσωπικό των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) είναι ελάχιστο. Οταν από τα 2.000 κρεβάτια ΜΕΘ που χρειαζόμαστε σαν χώρα, έχουμε μόνο 420, κι αυτά με τραγικές ελλείψεις προσωπικού και ανορθολογικά κατανεμημένα. Οταν υπάρχουν στα δημόσια νοσοκομεία 150 κρεβάτια ΜΕΘ πλήρως εξοπλισμένα και δε λειτουργούν, αλλά πληρώνουμε στον ιδιωτικό τομέα για να νοικιάσουμε κάποιες ΜΕΘ, επειδή δεν προσλαμβάνεται το ανάλογο προσωπικό που χρειάζονται για να λειτουργήσουν. Οταν δεν υπάρχουν ομάδες συντονιστών (γιατρών, ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών, νοσηλευτών κλπ.) στις ΜΕΘ, που θα αναλάβουν την ευθύνη εντοπισμού των δυνητικών δοτών των εγκεφαλικά νεκρών ασθενών.

Τότε πώς και από πού περιμένουμε να βρεθούν τα μοσχεύματα και πώς να αυξηθούν οι μεταμοσχεύσεις;

Το ΚΚΕ καλεί τον απλό άνθρωπο του μόχθου, που καταλαβαίνει από τα βάσανα της ζωής, να γίνει δωρητής οργάνων σώματος και ιστών.

Καλεί τους εργαζόμενους, τις μαζικές λαϊκές οργανώσεις, το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα να πρωτοστατήσουν στον αγώνα για δημόσιο και δωρεάν, υψηλής ποιότητας σύστημα Υγείας, 100% χρηματοδοτούμενο από το κράτος, που θα λειτουργεί με κοινωνικό έλεγχο. Ταυτόχρονα, θα είναι απαγορευμένη η επιχειρηματική δράση στον τομέα της Υγείας, της Πρόνοιας και του Φαρμάκου και της Βιοϊατρικής Τεχνολογίας.

Ενα λαϊκό σύστημα Υγείας, που θα ενσωματώνει τις κατακτήσεις της επιστήμης και τεχνικής και θα τις διαθέτει σε όλους δωρεάν και με ισότιμο τρόπο.

Στα πλαίσια ενός τέτοιου πραγματικά λαϊκού συστήματος Υγείας, θα μπορούν να αναπτυχθούν ολόπλευρα όλες οι απαραίτητες υποδομές, που με την ανάλογη στελέχωση και το ανάλογο κλίμα, μέσω των αξιών που θα το διέπουν, θα μπορέσει να εμπνεύσει μια πλατιά διάδοση της ιδέας της δωρεάς οργάνων σώματος και ιστών. Για να αυξηθούν οι μεταμοσχεύσεις στη χώρα μας, για να σωθούν χιλιάδες ανθρώπινες ζωές, για να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής και ν' αυξήσουν το προσδόκιμο ζωής χιλιάδες χρόνιοι πάσχοντες συνάνθρωποί μας.

Αλλα μέτρα, που μπορούν να συμβάλουν στην κατεύθυνση αυτής της ανάπτυξης των μεταμοσχεύσεων είναι:

1. Να αναπτυχθούν μεταμοσχευτικά κέντρα υψηλής ποιότητας σε δημόσια νοσοκομεία της χώρας, με πλήρη διασύνδεση με όλα τα νοσοκομεία της χώρας και τις υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.

2. Προγράμματα ενημέρωσης στα σχολεία, στα πανεπιστήμια, στο στρατό, σε τόπους δουλιάς, σε χώρους άθλησης, σε συνεργασία με συλλόγους και άλλους μαζικούς φορείς.

3. Αμεσα να επιβληθεί σε όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, δημόσια και ιδιωτικά, σε ζώνες υψηλής τηλεθέασης και ακροαματικότητας, με ευθύνη ενός δημόσιου Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων ή άλλων επιστημονικών φορέων, να γίνονται ενημερωτικές εκπομπές για την ανάγκη της δωρεάς οργάνων και ιστών, αλλά και για άλλα ζητήματα προστασίας και προαγωγής της υγείας του λαού.

Τι είναι μεταμόσχευση;

Η μεταμόσχευση είναι μια εγχείρηση, κατά την οποία υγιή όργανα και ιστοί εμφυτεύονται από έναν δότη σε έναν χρονίως πάσχοντα άνθρωπο, με σκοπό την αποκατάσταση της λειτουργίας των οργάνων του.

Ποια όργανα, ιστοί ή κύτταρα μπορούν να μεταμοσχευτούν;

Τα όργανα, τα οποία μπορούν να μεταμοσχευτούν, είναι οι νεφροί, η καρδιά, το ήπαρ, οι πνεύμονες, το πάγκρεας και τμήμα του λεπτού εντέρου. Οι ιστοί που μπορούν σήμερα να μεταμοσχευτούν είναι δέρμα, επιδερμίδα, οστά, χόνδροι, μύες, τένοντες, σύνδεσμοι, περιτονίες, αγγεία, βαλβίδες της καρδιάς, κερατοειδής χιτώνας και οφθαλμού. Οι τεχνικές συνεχώς βελτιώνονται και σύντομα θα είναι δυνατή η μεταμόσχευση και άλλων οργάνων, ιστών και κυττάρων.

Ποιος μπορεί να γίνει μετά θάνατο δωρητής ιστών και οργάνων;

Οποιοσδήποτε άνδρας ή γυναίκα, κάθε ηλικίας, μπορεί να γίνει δωρητής μετά θάνατον. Η αφαίρεση διενεργείται μετά την επέλευση του θανάτου, έστω και αν οι λειτουργίες ορισμένων οργάνων διατηρούνται με τεχνητά μέσα, και εφόσον ο δυνητικός δότης είχε εγγράφως συναινέσει σε αυτήν. Η αφαίρεση αποκλείεται, αν είχε εγγράφως εκφράσει την άρνησή του. Αν ο δυνητικός δότης δεν είχε εκφράσει τη συναίνεσή του ή την άρνησή του, η αφαίρεση διενεργείται εφόσον δεν αντιτίθενται σε αυτήν οι συγγενείς του.

Τι είναι ο εγκεφαλικός θάνατος; Πώς διαπιστώνεται;

Οι δυνητικοί δότες οργάνων είναι άνθρωποι, οι οποίοι έχουν υποστεί μη αναστρέψιμη εγκεφαλική βλάβη, εξαιτίας κάποιου ατυχήματος, εγκεφαλικής αιμορραγίας κλπ. Η μη αναστρέψιμη αυτή κατάσταση ονομάζεται εγκεφαλικός θάνατος και είναι νομικά και ιατρικά ισοδύναμη με το σωματικό θάνατο.

Οι δυνητικοί αυτοί δότες νοσηλεύονται σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, όπου, ενώ συνεχίζεται η υποστήριξη των ζωτικών τους οργάνων με μηχανικά μέσα (αναπνευστήρας), ομάδα γιατρών διενεργεί ειδικές εξετάσεις για να επιβεβαιωθεί ο εγκεφαλικός θάνατος.

Τρεις διαφορετικοί γιατροί, που δεν είναι μέλη της μεταμοσχευτικής ομάδας, διενεργούν αυτόνομα μια σειρά από εξετάσεις, έτσι ώστε να βεβαιωθεί ότι ο ασθενής έχει υποστεί «νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους». Τα κριτήρια είναι πολύ αυστηρά και αποδεκτά από ιατρικής, νομικής και ηθικής πλευράς και στην Ελλάδα, όπως εξάλλου και στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Το εγκεφαλικό στέλεχος είναι το τμήμα εκείνο του κεντρικού νευρικού συστήματος που συνδέει τα εγκεφαλικά ημισφαίρια με το νωτιαίο μυελό και στο οποίο εδράζουν, μεταξύ άλλων, τα κέντρα της αναπνοής και της κυκλοφορίας του αίματος. Κατά συνέπεια, νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους συνεπάγεται μη αναστρέψιμη διακοπή της αυτόματης αναπνοής και κυκλοφορίας του αίματος.

Υπάρχει περίπτωση επαναφοράς του δυνητικού δότη στη ζωή;

Ο ασθενής που έχει υποστεί νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους είναι νεκρός και δεν μπορεί να επανέλθει στη ζωή. Τα μηχανήματα μπορούν απλά να διατηρήσουν την κυκλοφορία του αίματος, παρέχοντας τη δυνατότητα χρησιμοποίησης των οργάνων, ιστών και κυττάρων για μεταμόσχευση.

Από ποια ηλικία και μέχρι ποια μπορούν τα όργανα να αφαιρεθούν;

Τα όρια ηλικίας που είχαν τεθεί παλαιότερα έχουν ξεπεραστεί από τις εξελίξεις της Ιατρικής. Για τη λειτουργική κατάσταση του οργάνου που πρόκειται να αφαιρεθεί και να μεταμοσχευτεί, σημαντική είναι η βιολογική και όχι η χρονολογική ηλικία.

Μπορεί να γίνει δωρεά οργάνων εν ζωή;

Ναι, σε ιδιαίτερες περιπτώσεις μπορεί να δοθεί από ζώντα δότη ένας νεφρός σε έναν συγγενή μέχρι δεύτερου βαθμού εξ αίματος σε ευθεία ή πλάγια γραμμή και αυτό διότι ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει φυσιολογικά και με ένα μόνο νεφρό. Επίσης μπορεί να μεταμοσχευτεί μέρος του ήπατος, του παγκρέατος, μέρος του πνεύμονα ή του λεπτού εντέρου.

Μπορεί να γίνει κάποιος δωρητής, αν έχει κάποιο πρόβλημα υγείας;

Η παρουσία κάποιου προβλήματος υγείας δεν αποτελεί πάντα αντένδειξη για να γίνει κανείς δωρητής οργάνων. Η απόφαση για το αν τα όργανα είναι κατάλληλα για μεταμόσχευση ή όχι λαμβάνεται μόνο από τον θεράποντα γιατρό.

Εξετάζεται αν ο δυνητικός δότης έχει κάποια μεταδιδόμενη ασθένεια;

Ναι. Πραγματοποιείται αιμοληψία σε όλους τους δυνητικούς δότες για να αποκλειστούν μεταδιδόμενες ασθένειες, όπως το HIV (ΑΙDS), η ηπατίτιδα κ.ά. Η διαδικασία αυτή είναι απαραίτητη και γνωστοποιείται στην οικογένεια του δότη.

Ποιος παίρνει τα όργανα ενός δότη οργάνων;

Η κατανομή των μοσχευμάτων στους υποψήφιους λήπτες του Εθνικού Μητρώου διενεργείται αναλόγως με το όργανο που μεταμοσχεύεται και βάσει κριτηρίων, όπως η ομάδα αίματος, η ιστοσυμβατότητα, το ιατρικώς πιστοποιούμενο επείγον της επέμβασης, ο χρόνος αναμονής, η ηλικία, το σωματικό βάρος κ.ά. Ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων υποχρεούται για επείγοντα περιστατικά να δημιουργεί ειδικό κατάλογο υποψηφίων ληπτών, οι οποίοι έχουν προτεραιότητα στη λήψη μοσχεύματος.

Χρησιμοποιούνται όργανα που αφαιρούνται με σκοπό την έρευνα στη μεταμόσχευση;

Οχι. Σύμφωνα με το νόμο «περί μεταμοσχεύσεων», η αφαίρεση ιστών και οργάνων από άνθρωπο, ζώντα ή νεκρό, με σκοπό τη μεταμόσχευση σε άλλον άνθρωπο, γίνεται μόνο για θεραπευτικούς σκοπούς.

Γίνεται δωρεά οργάνων προς ορισμένο πρόσωπο;

Οχι. Η δωρεά ιστών και οργάνων δεν επιτρέπεται να γίνεται προς ορισμένο λήπτη. Υπόδειξη του λήπτη από τον δωρητή οργάνων ή την οικογένειά του δε λαμβάνεται υπόψη, αλλά ακολουθείται η κατανομή μοσχευμάτων σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις. Και αυτό γιατί πρέπει να γίνει σαφές σε όλους ότι η δωρεά οργάνων είναι μια ελεύθερη πράξη. Θα πρέπει να είναι απόλυτα σίγουρο ότι ο καθένας, εφόσον οι συνθήκες το επιτρέψουν, μπορεί να λάβει μόσχευμα και να επανακτήσει την υγεία του και ότι δεν είναι εξαρτημένη η οικονομική ή κοινωνική κατάσταση του λήπτη από τη δυνατότητα μεταμόσχευσης.

Η αφαίρεση οργάνων ή ιστών παραμορφώνει το σώμα;

Οχι. Η αφαίρεση κυττάρων, ιστών και οργάνων από νεκρό δότη γίνεται με τον προσήκοντα σεβασμό στο σώμα του νεκρού, εκεί όπου βρίσκεται ο δότης και κάτω από κατάλληλες συνθήκες. Η όλη διαδικασία διενεργείται με μεγάλη προσοχή από χειρουργούς και εκπαιδευμένο προσωπικό, χωρίς να παραμορφώνει το σώμα, την όψη ή τα χαρακτηριστικά.

Πώς μπορεί να γίνει κάποιος Δωρητής Οργάνων;

• Στο διαδίκτυο στην ιστοσελίδα του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων www.eom.gr.
• Στο τηλέφωνο του ΕΟΜ 1147 (εκτός Αττικής 210 1147) όλο το 24ωρο. Αποστέλλεται το ενημερωτικό έντυπο του Οργανισμού, το οποίο περιλαμβάνει και την Αίτηση Δωρητή.
• Στα ΚΕΠ.
• Στις κοινωνικές υπηρεσίες των νοσοκομείων.
• Στις Διευθύνσεις Υγιεινής των Νομαρχιών.
• Στους Συλλόγους Δωρητών Οργάνων.

Μπορεί ο Δωρητής Οργάνων να αλλάξει γνώμη;

Ναι, μπορεί. Ενημερώνει γραπτά τον ΕΟΜ, ζητά τη διαγραφή του από το Εθνικό Μητρώο Δωρητών Οργάνων και ακυρώνει την κάρτα δωρητή.