Τι είναι μεταμόσχευση;

Η μεταμόσχευση είναι μια εγχείρηση, κατά την οποία υγιή όργανα και ιστοί εμφυτεύονται από έναν δότη σε έναν χρονίως πάσχοντα άνθρωπο, με σκοπό την αποκατάσταση της λειτουργίας των οργάνων του.

Ποια όργανα, ιστοί ή κύτταρα μπορούν να μεταμοσχευτούν;

Τα όργανα, τα οποία μπορούν να μεταμοσχευτούν, είναι οι νεφροί, η καρδιά, το ήπαρ, οι πνεύμονες, το πάγκρεας και τμήμα του λεπτού εντέρου. Οι ιστοί που μπορούν σήμερα να μεταμοσχευτούν είναι δέρμα, επιδερμίδα, οστά, χόνδροι, μύες, τένοντες, σύνδεσμοι, περιτονίες, αγγεία, βαλβίδες της καρδιάς, κερατοειδής χιτώνας και οφθαλμού. Οι τεχνικές συνεχώς βελτιώνονται και σύντομα θα είναι δυνατή η μεταμόσχευση και άλλων οργάνων, ιστών και κυττάρων.

Ποιος μπορεί να γίνει μετά θάνατο δωρητής ιστών και οργάνων;

Οποιοσδήποτε άνδρας ή γυναίκα, κάθε ηλικίας, μπορεί να γίνει δωρητής μετά θάνατον. Η αφαίρεση διενεργείται μετά την επέλευση του θανάτου, έστω και αν οι λειτουργίες ορισμένων οργάνων διατηρούνται με τεχνητά μέσα, και εφόσον ο δυνητικός δότης είχε εγγράφως συναινέσει σε αυτήν. Η αφαίρεση αποκλείεται, αν είχε εγγράφως εκφράσει την άρνησή του. Αν ο δυνητικός δότης δεν είχε εκφράσει τη συναίνεσή του ή την άρνησή του, η αφαίρεση διενεργείται εφόσον δεν αντιτίθενται σε αυτήν οι συγγενείς του.

Τι είναι ο εγκεφαλικός θάνατος; Πώς διαπιστώνεται;

Οι δυνητικοί δότες οργάνων είναι άνθρωποι, οι οποίοι έχουν υποστεί μη αναστρέψιμη εγκεφαλική βλάβη, εξαιτίας κάποιου ατυχήματος, εγκεφαλικής αιμορραγίας κλπ. Η μη αναστρέψιμη αυτή κατάσταση ονομάζεται εγκεφαλικός θάνατος και είναι νομικά και ιατρικά ισοδύναμη με το σωματικό θάνατο.

Οι δυνητικοί αυτοί δότες νοσηλεύονται σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, όπου, ενώ συνεχίζεται η υποστήριξη των ζωτικών τους οργάνων με μηχανικά μέσα (αναπνευστήρας), ομάδα γιατρών διενεργεί ειδικές εξετάσεις για να επιβεβαιωθεί ο εγκεφαλικός θάνατος.

Τρεις διαφορετικοί γιατροί, που δεν είναι μέλη της μεταμοσχευτικής ομάδας, διενεργούν αυτόνομα μια σειρά από εξετάσεις, έτσι ώστε να βεβαιωθεί ότι ο ασθενής έχει υποστεί «νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους». Τα κριτήρια είναι πολύ αυστηρά και αποδεκτά από ιατρικής, νομικής και ηθικής πλευράς και στην Ελλάδα, όπως εξάλλου και στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Το εγκεφαλικό στέλεχος είναι το τμήμα εκείνο του κεντρικού νευρικού συστήματος που συνδέει τα εγκεφαλικά ημισφαίρια με το νωτιαίο μυελό και στο οποίο εδράζουν, μεταξύ άλλων, τα κέντρα της αναπνοής και της κυκλοφορίας του αίματος. Κατά συνέπεια, νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους συνεπάγεται μη αναστρέψιμη διακοπή της αυτόματης αναπνοής και κυκλοφορίας του αίματος.

Υπάρχει περίπτωση επαναφοράς του δυνητικού δότη στη ζωή;

Ο ασθενής που έχει υποστεί νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους είναι νεκρός και δεν μπορεί να επανέλθει στη ζωή. Τα μηχανήματα μπορούν απλά να διατηρήσουν την κυκλοφορία του αίματος, παρέχοντας τη δυνατότητα χρησιμοποίησης των οργάνων, ιστών και κυττάρων για μεταμόσχευση.

Από ποια ηλικία και μέχρι ποια μπορούν τα όργανα να αφαιρεθούν;

Τα όρια ηλικίας που είχαν τεθεί παλαιότερα έχουν ξεπεραστεί από τις εξελίξεις της Ιατρικής. Για τη λειτουργική κατάσταση του οργάνου που πρόκειται να αφαιρεθεί και να μεταμοσχευτεί, σημαντική είναι η βιολογική και όχι η χρονολογική ηλικία.

Μπορεί να γίνει δωρεά οργάνων εν ζωή;

Ναι, σε ιδιαίτερες περιπτώσεις μπορεί να δοθεί από ζώντα δότη ένας νεφρός σε έναν συγγενή μέχρι δεύτερου βαθμού εξ αίματος σε ευθεία ή πλάγια γραμμή και αυτό διότι ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει φυσιολογικά και με ένα μόνο νεφρό. Επίσης μπορεί να μεταμοσχευτεί μέρος του ήπατος, του παγκρέατος, μέρος του πνεύμονα ή του λεπτού εντέρου.

Μπορεί να γίνει κάποιος δωρητής, αν έχει κάποιο πρόβλημα υγείας;

Η παρουσία κάποιου προβλήματος υγείας δεν αποτελεί πάντα αντένδειξη για να γίνει κανείς δωρητής οργάνων. Η απόφαση για το αν τα όργανα είναι κατάλληλα για μεταμόσχευση ή όχι λαμβάνεται μόνο από τον θεράποντα γιατρό.

Εξετάζεται αν ο δυνητικός δότης έχει κάποια μεταδιδόμενη ασθένεια;

Ναι. Πραγματοποιείται αιμοληψία σε όλους τους δυνητικούς δότες για να αποκλειστούν μεταδιδόμενες ασθένειες, όπως το HIV (ΑΙDS), η ηπατίτιδα κ.ά. Η διαδικασία αυτή είναι απαραίτητη και γνωστοποιείται στην οικογένεια του δότη.

Ποιος παίρνει τα όργανα ενός δότη οργάνων;

Η κατανομή των μοσχευμάτων στους υποψήφιους λήπτες του Εθνικού Μητρώου διενεργείται αναλόγως με το όργανο που μεταμοσχεύεται και βάσει κριτηρίων, όπως η ομάδα αίματος, η ιστοσυμβατότητα, το ιατρικώς πιστοποιούμενο επείγον της επέμβασης, ο χρόνος αναμονής, η ηλικία, το σωματικό βάρος κ.ά. Ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων υποχρεούται για επείγοντα περιστατικά να δημιουργεί ειδικό κατάλογο υποψηφίων ληπτών, οι οποίοι έχουν προτεραιότητα στη λήψη μοσχεύματος.

Χρησιμοποιούνται όργανα που αφαιρούνται με σκοπό την έρευνα στη μεταμόσχευση;

Οχι. Σύμφωνα με το νόμο «περί μεταμοσχεύσεων», η αφαίρεση ιστών και οργάνων από άνθρωπο, ζώντα ή νεκρό, με σκοπό τη μεταμόσχευση σε άλλον άνθρωπο, γίνεται μόνο για θεραπευτικούς σκοπούς.

Γίνεται δωρεά οργάνων προς ορισμένο πρόσωπο;

Οχι. Η δωρεά ιστών και οργάνων δεν επιτρέπεται να γίνεται προς ορισμένο λήπτη. Υπόδειξη του λήπτη από τον δωρητή οργάνων ή την οικογένειά του δε λαμβάνεται υπόψη, αλλά ακολουθείται η κατανομή μοσχευμάτων σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις. Και αυτό γιατί πρέπει να γίνει σαφές σε όλους ότι η δωρεά οργάνων είναι μια ελεύθερη πράξη. Θα πρέπει να είναι απόλυτα σίγουρο ότι ο καθένας, εφόσον οι συνθήκες το επιτρέψουν, μπορεί να λάβει μόσχευμα και να επανακτήσει την υγεία του και ότι δεν είναι εξαρτημένη η οικονομική ή κοινωνική κατάσταση του λήπτη από τη δυνατότητα μεταμόσχευσης.

Η αφαίρεση οργάνων ή ιστών παραμορφώνει το σώμα;

Οχι. Η αφαίρεση κυττάρων, ιστών και οργάνων από νεκρό δότη γίνεται με τον προσήκοντα σεβασμό στο σώμα του νεκρού, εκεί όπου βρίσκεται ο δότης και κάτω από κατάλληλες συνθήκες. Η όλη διαδικασία διενεργείται με μεγάλη προσοχή από χειρουργούς και εκπαιδευμένο προσωπικό, χωρίς να παραμορφώνει το σώμα, την όψη ή τα χαρακτηριστικά.

Πώς μπορεί να γίνει κάποιος Δωρητής Οργάνων;

• Στο διαδίκτυο στην ιστοσελίδα του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων www.eom.gr.
• Στο τηλέφωνο του ΕΟΜ 1147 (εκτός Αττικής 210 1147) όλο το 24ωρο. Αποστέλλεται το ενημερωτικό έντυπο του Οργανισμού, το οποίο περιλαμβάνει και την Αίτηση Δωρητή.
• Στα ΚΕΠ.
• Στις κοινωνικές υπηρεσίες των νοσοκομείων.
• Στις Διευθύνσεις Υγιεινής των Νομαρχιών.
• Στους Συλλόγους Δωρητών Οργάνων.

Μπορεί ο Δωρητής Οργάνων να αλλάξει γνώμη;

Ναι, μπορεί. Ενημερώνει γραπτά τον ΕΟΜ, ζητά τη διαγραφή του από το Εθνικό Μητρώο Δωρητών Οργάνων και ακυρώνει την κάρτα δωρητή.