- Οι "Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης" πλουτίζουν, συνεχώς, με νέα σημαντικά βιβλία, την ελληνική βιβλιογραφία όλων σχεδόν των επιστημών και τεχνών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τα παρακάτω νέα βιβλία: Μίκαελ φον Αλμπεχτ "Ιστορία της Ρωμαϊκής Λογοτεχνίας" με υπότιτλο "από τον Ανδρόνικο ως τον Βοήθιο και η σημασία της για τα νεότερα χρόνια" (α τόμος), σε επιμέλεια Δ. Ζ. Νικήτα, απόδοση των Ε. Αρχοντόγλου, Π. Αντώνιος Βήχος, Α. Μαστρογιάννη, Ι. Πάσχου, Β. Τσιότρας, Χρ. Τσίτσιου. Πενήντα ένα έγγραφα για τις κρητικές αρχαιότητες που αφορούν στα χρόνια 1883 - 1898, όπως αναφέρεται στο εξώφυλλο, περιέχει το βιβλίο του καθηγητή Αρχαιολογίας και ανασκαφέα σημαντικότατων αρχαιολογικών χώρων της Κρήτης Γιάννη Σακελλαράκη "Αρχαιολογικές αγωνίες στην Κρήτη του 19ου αιώνα". Το εικονογραφημένο βιβλίο περιέχει πρόλογο, τα έγγραφα, σημειώσεις στα έγγραφα, σχόλια, βιογραφικά σημειώματα και ευρετήριο. Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η έρευνα - μελέτη του Βασίλη Δημητριάδη "Η Θεσσαλονίκη της παρακμής", με υπότιτλο "Η ελληνική κοινότητα της Θεσσαλονίκης κατά τη δεκαετία του 1830 με βάση ένα οθωμανικό κατάστιχο απογραφής του πληθυσμού της". Ο τόμος συγκροτείται σε δώδεκα κεφάλαια (α μέρος), ενώ το β μέρος αποτελούν τα κείμενα των διαταγών, τα έγγραφα των διαταγών σε μετάφραση, το κατάστιχο, η βιβλιογραφία, το ευρετήριο και το παράρτημα εικόνων.

Από τον Καστανιώτη, κυκλοφόρησαν: Ο β τόμος της αρχαιολογικής μελέτης του πρόωρα χαμένου Ανδρέα Λεντάκη "Ο έρωτας στην αρχαία Ελλάδα", με υπότιτλο "Η περίοδος πριν από την πατριαρχία". Ο τόμος είναι πλούσια εικονογραφημένος με μαυρόασπρες και έγχρωμες φωτογραφίες αρχαίων αντικειμένων σχετικών με το θέμα της μελέτης. Στέφαν Τσβάιχ "Αμέρικο. Αναδρομή σ' ένα ιστορικό λάθος". Το βιβλίο αφορά στην ανακάλυψη και βάπτιση του "Νέου κόσμου", (μετάφραση Βασίλη Πατέρα). Τζέιμς Πέτιφερ - Μιράντα Βίκερς "Αλβανία: Από την αναρχία σε μια βαλκανική ταυτότητα" (μετάφραση Ερρίκου Μπαρτζινόπουλου). Η μελέτη του Π. Φιλόθεου Φάρου "Η ίαση ως υγείας ολοκληρία", με υπότιτλο "Η ολιστική ιατρική ως εκκλησιαστική παράδοση και επιστημονική πρωτοπορία". (Ο συγγραφέας έχει σπουδάσει πολιτικές επιστήμες, νομικά, θεολογία και ποιμενική ψυχολογία). Γιώργος Σκαμπαρδώκης "Η ψίχα της μεταλαβιάς. Ακριανή λωρίδα" (διηγήματα).

- "Εν Μυτιληνίοις την... " τιτλοφορείται το νέο βιβλίο της Κούλας Καραμηνά --Πόθου για την "ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας στο χωριό μας" (όπως υποτιτλίζεται), που κυκλοφόρησε από το Πνευματικό - Πολιτιστικό Κέντρο Κοινότητας Μυτιληνιών Σάμου. Ενα βιβλίο που με αγάπη και έγνοια για τη γενέτειρα, καταγράφει τη ζωή, τα ήθη, τα έθιμα και το μόχθο των Μυτιληνιών του παρελθόντος.

- Κλεόβουλου Α. Δενδρινού "Αγνωστες σελίδες από τη Μακρόνησο (1948 - 1950) ", "γραμμένες το Μάρτη του 1950, εκεί στον ίδιο τόπο, του ομαδικού και συνεχούς μαρτυρίου και της δίψας", όπως μας πληροφορεί ο συγγραφέας (έκδοση του ίδιου, Αθήνα 1998).

- "Αφιέρωμα στο Νίκο Γρηγοριάδη" τιτλοφορείται το βιβλίο που αφιερώνει στη μνήμη και το έργο του η Πανελλήνια Ενωση Φιλολόγων (Πολυτεχνείου 6, Αθήνα, τηλ. 5243.434).

- Από το "Πλέθρον" στη σειρά "Μικρόκοσμος" κυκλοφόρησαν δύο από τα πιο γνωστά έργα του στοχαστή Μισέλ Φουκό, σε μετάφραση - σημειώσεις Γιώργου Σπανού και επιμέλεια Παντελή Κυπριανού. Πρόκειται για τα έργα του "Ο στοχασμός του έξω" (αφορά στο έργο του Μορίς Μπλανσό) και "Αυτό δεν είναι πίπα" (αφορά στο γνωστό πίνακα του Ρενέ Μαγκρίτ). Στην ίδια σειρά κυκλοφόρησε και το έργο του Χάρολντ Μπλουμ "Η θραύση των δοχείων" με πρόλογο, μετάφραση, σημειώσεις του Γιάννη Σκαρπέλου (το βιβλίο αφορά στη θεωρία και πρακτική της κριτικής της λογοτεχνίας).

- Από την Εταιρία Αρχείου και Μελετών "Μνήμες" κυκλοφόρησε το πλουσιότατα εικονογραφημένο με φωτογραφίες και κείμενα του Φώντα Λάδη λεύκωμα "Οπου γη Ελλάδα. Το έπος της μετανάστευσης σε εικόνες". (Διάθεση εταιρία "Μνήμες", Εφέσου 73, Ν. Σμύρνη, 17124 τηλ. 9334.248).

Ο Στάθης Μάρας - ποιητής, πεζογράφος και μελετητής με διεισδυτική ματιά και ικανότητα ξεχωριστή, να κρίνει και να συγκρίνει πρόσωπα και εποχές - στο πρόσφατο βιβλίο του δίνει ακέραιο το φάσμα της "επτανησιώτικης σχολής" στον τόπο της και στην εποχή της. Κυρίως μνημονεύει τον Διονύσιο Σολωμό σε σχέση με τους πριν και τους μετά, απ' αυτόν, ποιητές αυτής της σχολής και ιδιαίτερα σε σχέση με τον Κάλβο, που καλύπτει το τελευταίο μέρος του βιβλίου.

Πρόκειται για έρευνα εμπεριστατωμένη, που καλύπτει τις επετειακές ανάγκες για τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Σολωμού, αλλά και προσφέρει σαφή γνώση στη νέα γενιά μελετητών του. Ο Σ. Μ. στηλιτεύοντας διάφορους εξιδανικευτές που αφαίρεσαν ανενδοίαστα τον άνθρωπο απ' τον ποιητή, για να καλύψουν έτσι ανθρώπινες αδυναμίες του - φυσιολογικές, για την εποχή του -, προσθέτει τεκμηριωμένες δικές του, σύγχρονες απόψεις, στα όσα γράφτηκαν ως τώρα, και συμπλέει με τον Βάρναλη, που βλέπει τον ποιητή χωρίς μεταφυσική.

Ο Σ. Μάρας στήνοντας το ανάστημα του Σολωμού στο αληθινό του βάθρο, τον θεωρεί εθνικό ποιητή, όμως για ό,τι είναι αληθινό στο έργο του. Προπαντός, για το μαστίγωμα της επτανησιώτικης αριστοκρατίας ή των "σοφολογιότατων", όταν έγραφε σ' έναν απ' αυτούς: "Εσύ ομιλείς διά ελευθερία; όπου έχεις αλυσσωμένον τον νουν σου από όσες περισπωμένες εγράφθηκαν από την εφεύρεσιν της ορθογραφίας έως τώρα, εσύ ομιλείς διά ελευθερίαν; Είδαμε το όφελος οπού εκάματε με τα φώτα σας εις την επανάστασιν της Ελλάδας, ακούσαμε ποιητάδες ανοήτους που ήθελαν να αθανατίσουν τους ήρωες και οι παινεμένοι ήρωες δεν εκατάλαβαν λέξιν...".

Οι αναγνώστες αυτού του αποσπάσματος που παραθέτει ο Σ. Μ. στο αξιόλογο βιβλίο του, μπορούν να καταλάβουν πολλά απ' το διαχρονικό πνεύμα του Σολωμού, πριν ξεπουληθούν για καλά σ' αυτό τον τόπο των θυσιών, "γλώσσα και ελευθερία", καθώς οι ανθρώπινες αξίες πεθαίνουν κάθε μέρα, ας μας επιτραπεί η παρωδία να πούμε: όποιος πλουτίσει σήμερα χίλιες φορές πλουτίζει (εκδόσεις "Καστανιώτης").

Γιάννης ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ

Ο Ηλία Ερεμπουργκ έλεγε ότι η διαδρομή από τη συγγραφή προς τη δημοσιογραφία είναι ανώδυνη και εύκολη, ενώ η αντίθετη πορεία δυσκολότερη και όχι οπωσδήποτε επιτυχημένη. Πράγματι, υπάρχουν πολλοί δημοσιογράφοι, που έγιναν συγγραφείς. Λίγοι, όμως ξεχώρισαν, αξίζοντας τον τίτλο του συγγραφέα. Θυμηθήκαμε τα λόγια του Ερεμπουργκ με το καινούριο βιβλίο της Σοφίας Μαλτέζου "Το τοπίο ενός χωρισμού".Μια επιτυχημένη συνάδελφος απέδειξε πάλι ξανά - η Σοφία Μαλτέζου ασχολήθηκε και παλιότερα με το μυθιστόρημα - ότι είναι και προικισμένη συγγραφέας. Ο αναγνώστης ρουφά απνευστί το βιβλίο. Καταλαβαίνει ότι η συγγραφέας "κουβαλά" μέσα της βαριές αποσκευές, γεμάτες γνώσεις, καλλιέργεια, λεπτότητα, ανιδιοτελή συναισθήματα, αγωνίες, μοναξιά, ελπίδα, ζεστασιά, ανθρωπιά.

Μια γυναίκα ζει στο γκρίζο, μελαγχολικό τοπίο του χωρισμού, τον οποίον η ίδια αποφάσισε. Η απόφασή της δεν έχει σχέση με τίποτε ταπεινό ή συμβατικό. Αντίθετα, είναι μια οδυνηρή απόφαση, που περικλείει αγάπη και σεβασμό, που επιχειρεί να υπερβεί το "εγώ" της. Η ηρωίδα βιώνει, όχι μονάχα το τέλος ενός γάμου, αλλά κινείται μέσα στον κύκλο των χωρισμένων, που ολοένα μεγάλωνε γύρω της και αφηγείται τις μικρές τους ιστορίες, κάνοντας ένα πολυπρόσωπο μυθιστόρημα. Μέσα από τους χωρισμούς, διαγράφεται καθαρά ο αόρατος εχθρός, που δεν έχει συγκεκριμένο όνομα, τόπο προέλευσης, αλλά έχει ξεκάθαρη κατεύθυνση. Είναι ύπουλος και ισοπεδωτικός δυνάστης, που ονομάζεται πολυεθνική εταιρία.Η Μαλτέζου "κεντάει" στο χαρτί τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τα όνειρα, τις ελπίδες της σύγχρονης γυναίκας, που δεν έχει αλλοτριωθεί, που έχει πληγωθεί, αλλά δεν δείχνει καμιά πικρία, κάνοντας ένα "κέντημα" - έργο τέχνης. Η κεντρική ηρωίδα, η Δήμητρα, αγωνίζεται να σώσει το όνειρο, το αύριο, να διατηρήσει την αξιοπρέπεια, να αφήσει ακέραιο τον έρωτα, να κρατήσει τον κόσμο της όμορφο και καθαρό, να μην ακρωτηριάσει το γάμο της, να μην επιτρέψει στην αγάπη της να μεταμορφωθεί σε βόλεμα. Κυρίως, να μη λησμονήσει την ανθρωπιά της. Πρόκειται για εξαιρετικό μυθιστόρημα, από τα ωραιότερα που διαβάσαμε τελευταία (Εκδόσεις "Φιλιππότη").

Τιτίνα ΔΑΝΕΛΛΗ

ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΒΑΛΑΒΑΝΗ:

"Σύγχρονοι λογοτέχνες

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΧΡΥΣΟΧΟΟΥ. (Η κραυγή της προσφυγιάς και της μνήμης. Η προσωπογράφος των αναμνήσεων των αδικοχαμένων πατρίδων της Ιωνίας)"

Στο πολυσύνθετο, ποικίλο, πλουσιότατο έργο της Ιφιγένειας Χρυσοχόου υπάρχουν δυο βασικές θεματολογίες: Τα Μικρασιατικά που αναπτύσσονται σε μια τετραλογία (Πυρπολημένη γη, Μαρτυρική πορεία, Ξεριζωμένη γενιά, Εδώ Σμύρνη... εδώ Σμύρνη) και μια ποιητική συλλογή "Μικρασία αγάπη μου",και η δεύτερη με επίκεντρο τη γυναίκα. Εδώ, μάλιστα πρόκειται για εξαλογία (Επάγγελμα οικιακά, Θα διώξουμε τη μοναξιά, Ο θάνατός σου θάνατός μου, Ντροπή, Η Μάνα, Γυναίκες της Παλαιάς Διαθήκης).

"Πολύ λίγα τούτα που έδωσα με το έργο μου, σε σύγκριση μ' αυτά που θα μπορούσα να δώσω. Ομως πάρα πολλά, αν λογαριάσει κανείς τα εμπόδια, τις αντιξοότητες, τους φραγμούς, το Σινικό Τείχος. Τα ενενήντα στα εκατό απ' το ψυχικό και σωματικό μου δυναμικό τα ρούφηξε η βιοπάλη και το νοικοκυριό. Δεν είναι εύκολο πράγμα να είσαι γυναίκα, με χίλιες υποχρεώσεις και αναρίθμητα καθήκοντα, και να καταφέρεις να δώσεις ακέραιο αυτό που σε καίει".

Αυτή τη "γράφουσα χείρα" προσπαθεί ν' αποδώσει όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένα ο Κυριάκος Βαλαβάνης στο σχετικό πόνημά του. Είναι κατ' αρχήν η"μούσα" του που με το γράψιμό της ευθύβολα κατευθύνεται στην καρδιά, αφού με το φως που το περιρρέει, τον καθοδήγησε ν' ασχοληθεί κι αυτός με τη συγγραφική τέχνη (επάγγελμά του: τραπεζικός). Χρέος του βαθύ αυτό το μικρό αφιέρωμα, στολισμένο μ' όλων των λογιών τους επαίνους, τα βραβεία, τις τιμητικές διακρίσεις και κυρίως με το νήμα που κινεί όλη αυτή την καταγραφή - ο απέραντος θαυμασμός του - απέναντι στην τόσο τιμημένη κι ακριβή δημιουργία, πράγμα που επαναλαμβάνει επανειλημμένα: "πιστεύω πως ό,τι κατέθεσα ήταν προϊόν αγάπης και βαθιάς εκτίμησης". (Εκδόσεις: Εκδοτική Εστία, Αθήνα 1998).

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ