ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Σημαντικές επανεκδόσεις: Αρχή με τον «Ιάκωβο τον ψεύτη»

Πέθανε ο σπουδαίος Ιταλός σκηνοθέτης Ετορε Σκόλα, δημιουργός του σημαντικού «Μια ξεχωριστή μέρα» καθώς και ατελείωτων άλλων, αξιολογότατων κινηματογραφικών τίτλων. Μαέστρος του σινεμά, επαΐων της ανθρώπινης φύσης, έσμιγε τη μελαγχολία με την ειρωνεία... Με τις ταινίες του αφηγήθηκε την Ιταλία...

Ξεχωρίζει μια - και ναι και όχι - «πρεμιέρα» από την Ανατολική Γερμανία. Ο «Ιάκωβος ο ψεύτης» (1974) του Φρανκ Μπάιερ... που προβάλλεται απόψε στην «Αλκυονίδα». Η προβολή των 20.00, μάλιστα, που θα προλογίσει ο δόκτορας Ραλφ Σενκ, διευθυντής του Ιδρύματος DEFA, θα είναι δωρεάν για το κοινό, φτάνει να γίνει τηλεφωνική κράτηση στο 210 8220 008. Ακολουθούν πολλές σπουδαίες κινηματογραφικές ταινίες της DEFA. Από τη «New Star»!

Πρεμιέρα κάνουν, μεταξύ άλλων, και δυο ταινίες κινουμένων σχεδίων. «Κοκορόκι: Ο Ηρωας της Φάρμας» (2015) από το Μεξικό η πρώτη, σε σκηνοθεσία των Γκάμπριελ Ρίβα - Παλάθιο Αλατρίστε και Ροντόλφο Ρίβα - Παλάθιο Αλατρίστε, που προβάλλεται μεταγλωττισμένη στα ελληνικά και «Anomalisa» (2015) από τις ΗΠΑ η δεύτερη, φτιαγμένη με την τεχνική του stop-motion animation, σε σκηνοθεσία Τσάρλι Κάουφμαν και Ντιουκ Τζόνσον.

ΚΡΙΤΙΚΗ: Τζία ΓΙΟΒΑΝΗ

ΦΡΑΝΚ ΜΠΑΪΕΡ

Ιάκωβος ο κλέφτης

Ατέλειωτη η λίστα ταινιών για τους Εβραίους την περίοδο της ναζιστικής λαίλαπας καθώς και των έγκλειστων στα γκέτο. Ξεχωριστή ωστόσο η ανατολικογερμανική παραγωγή, η μοναδική που προτάθηκε ποτέ ως υποψηφιότητα για Οσκαρ, η πιο ενδιαφέρουσα ταινία της βδομάδας, ο «Ιάκωβος ο ψεύτης» (1974) του Φρανκ Μπάιερ, γυρισμένη εξ ολοκλήρου στα περίφημα κρατικά κινηματογραφικά στούντιο της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας, DEFA. Στούντιο που ιδρύθηκαν το 1946, εξοπλίστηκαν πλήρως από τους Σοβιετικούς, λειτούργησαν επί 44 χρόνια, παρήγαγαν χιλιάδες ταινίες μυθοπλασίας, ντοκιμαντέρ και φιλμ για παιδιά κι έκλεισαν με την ανατροπή του σοσιαλισμού το 1990. Σήμερα η DEFA συνιστά Ιδρυμα Ιδιωτικού Δικαίου... και απόψε το βράδυ, στις 8, στην «Αλκυονίδα», θα έχετε την ευκαιρία να μάθετε περισσότερα για τις σημερινές της δραστηριότητες... Ταινία με την κλασική θεματολογία του ανθρωπάκου που οι περιστάσεις τον κάνουν ήρωα και ο ίδιος πέφτει θύμα της απάτης του. Ο σκηνοθέτης Φρανκ Μπάιερ, που μεγάλο μέρος του έργου του είναι αφιερωμένο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τις κτηνωδίες των ναζί, στηρίζεται σε ένα θαυμάσιο μυθιστόρημα του Γιούρεκ Μπέκερ και κατορθώνει να φτιάξει μια ταινία συγκινητική που συνεχώς ακροβατεί ανάμεσα στο κωμικό και το τραγικό, τοποθετημένη σε έναν περιορισμένο χώρο και κινηματογραφημένη σαν θεατρικό, με ρεαλιστική σκηνογραφία, φορτωμένη ανθρώπινες ιδιοτροπίες και αποχρώσεις...

Στο γκέτο μικρής πολωνικής πόλης, η ναζιστική περίπολος σταματά τον απλό και μάλλον κατηφή Γιάκομπ Χάιμ, που βρίσκεται έξω εν ώρα απαγόρευσης κυκλοφορίας, και τον στέλνει στον αστυνομικό υπηρεσίας. Στο κτίριο της αστυνομίας, θα ακούσει από το ραδιόφωνο ότι ο Κόκκινος Στρατός πλησιάζει... Ελπίδα αιφνίδια, προσπαθεί να την κρατήσει για τον εαυτό του, είναι όμως δύσκολο όταν αναλογίζεται τους πεινασμένους συντρόφους του που περιμένουν τη μοιραία αναχώρηση. Ετσι για να φέρει την ελπίδα, ομολογεί ότι έχει ένα ράδιο, κάτι απόλυτα απαγορευμένο.

Εγκλωβισμένος στο ψέμα του ο εφήμερος ήρωας, πρέπει καθημερινά να εφευρίσκει ειδήσεις με την ενοχή να τον ροκανίζει. Ο Γιάκομπ γίνεται σύμβολο ελπίδας, δεν μπορεί όμως να ελέγξει τις αντιδράσεις στα ψέματά του ούτε να σταματήσει τα φριχτά που έρχονται... Είναι ταυτόχρονα ισχυρός και ανίσχυρος με τη μέγγενη της ιστορίας να κλείνει πάνω του, αφήνοντας άφωνο το θεατή.

Η ομορφιά αυτής της ταινίας έγκειται στην απλότητά της. Δεν υπάρχει εξαπάτηση στο κωμικό αποτέλεσμα, ούτε αστεία ευρεσιτεχνίας ούτε και επεξεργασμένες φαντασιώσεις όπως στο «Η ζωή είναι ωραία» (1997) του Ρομπέρτο Μπενίνι.

Με τους: Βλαστιμίλ Μπρόντσκι, Ερβιν Γκέσονεκ, Χένρι Χόμπσεν κ.ά.

Παραγωγή: «Jakob der Lugner», Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία (1974)

ΑΛΕΧΑΝΤΡΟ ΓΚΟΝΖΑΛΕΖ ΙΝΙΑΡΙΤΟΥ

Η επιστροφή

Παράσταση για ένα ρόλο - για τον Λεονάρντο Ντι Κάπριο - θα μπορούσε κάλλιστα να αποκαλείται η τελευταία ταινία του Μεξικανού Αλεχάντρο Γκονζάλεζ Ινιάριτου «Η επιστροφή», που, πολύ πριν βγει, το απανταχού σύστημα προώθησης χολιγουντιανών εμπορευμάτων σήκωσε άπειρους τόνους κουρνιαχτού... Στο «Η επιστροφή» αποκαλύπτονται οι επιδερμικές και ναρκισσιστικές τάσεις του υπερεκτιμημένου σινεμά του Ινιάριτου. Στην κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Μάικλ Πούνκε «The Revenant: A Novel of Revenge» (2004), δείχνεται με όρους χολιγουντιανού θεάματος ο αγώνας ενός τραυματισμένου και παρατημένου στη μέση του πουθενά άνδρα, να επιβιώσει σε μια έρημη, παρθένα, παγωμένη και αφιλόξενη γη. Συνήθως, ιστορίες που χρησιμοποιούν ως πρωταγωνιστή τη φύση σε ακραίες κλιματικές καταστάσεις και απέναντί της βάζουν ένα ανθρώπινο ον που αγωνίζεται να δαμάσει κάτι θεόρατο για να επιζήσει, αποδίδονται κινηματογραφικά με τον παραπάνω τρόπο, που, όταν διαρκεί ύπερ το δέον, προκαλεί μέχρι και αλλεργικές αντιδράσεις. Κι εδώ διαρκεί πάρα, πάρα πολύ... Από την άλλη, η πραγματοποίηση της ταινίας συνιστά μια δύσκολη τεχνικά «επιχείρηση», με τα συνεργεία να δουλεύουν στο φυσικό φως του λυκόφωτος, σε τοποθεσίες απροσπέλαστες και σε συνθήκες άγριες...

Ο Ντι Κάπριο ερμηνεύει τον Χιου Γκλας, αρχηγό αποστολής κυνηγών γύρω στο 1820, που δέχεται αιφνιδιαστικά θανατηφόρα επίθεση από μια πελώρια αρκούδα. Τα μέλη της ομάδας, όμως, πρέπει να προχωρήσουν. Εμπιστεύονται τον ετοιμοθάνατο αρχηγό σε κάποιον για αρμόζουσα επικείμενη ταφή. Ο κάποιος, ονόματι Φιτζέραλντ, ξεφορτώνεται το γιο του αρχηγού και εγκαταλείπει τον Γκλας ενώ ακόμα αναπνέει. Από κείνη τη στιγμή, ξεκινά η οδύσσεια του επιζήσαντα και η υπεράνθρωπη δύναμη θέλησης... Ο Ντι Κάπριο, που δεν μπορεί παρά να υπέφερε φυσικά, δούλεψε ιδιαίτερα σχολαστικά και σοβαρά με την ερμηνεία και ήδη κέρδισε τη «Χρυσή Σφαίρα» καλύτερου ηθοποιού. Φημολογείται δε ότι πάει για το Οσκαρ που του χρωστάνε...

Τα πρώτα τρία τέταρτα της ταινίας, ελεύθερα από υπαρξιακές εξυπνάδες και σεναριακά τεχνάσματα, προϊδεάζουν ότι πρόκειται, ίσως, για το καλύτερο φιλμ του σκηνοθέτη, που, στις παγωμένες στέπες, μάλλον βρήκε κάτι μεγαλύτερο από το εγώ του, ένα χώρο εφαρμογής της οπτικής του δεξιοτεχνίας...

Με το πέρας της αρχικής, πυκνής και καλοαρθρωμένης «εισαγωγής», καταλαβαίνεις ότι η ιστορία βρίσκεται ακόμα στην αρχή. Σε πλημμυρίζει η αίσθηση ότι ο σκηνοθέτης θέλει να σε εξαντλήσει, με ένα άσαρκο στην ουσία περιεχόμενο αλλά μπαρόκ στη φόρμα του. Το να βάζεις τον θεατή να αναμετράται με τις δυνάμεις του είναι σωστό και όχι τόσο δύσκολο. Η δυσκολία έγκειται στον τρόπο που το κάνεις, ώστε ο «άθλος» να τραβήξει μαζί του τον θεατή, η «αξία» του άθλου να εμφυσήσει στο θεατή συμπάθεια για τον αγώνα του ήρωα, για τη ζωή και την εκδίκηση, ώστε να μην έχει την αίσθηση ότι «το όλον» είναι καρπός της υπερτροφικής, μεγαλομανούς αφήγησης του δημιουργού.

Στην «Επιστροφή» δεν υπάρχουν στοιχεία επικά, μυστικιστικά, φιλοσοφίας ή ιστορίας. Μόνο το «βαρύγδουπο». Αυτό που μένει είναι επεισόδια, στιγμές, κινήσεις της κάμερας. Ξαφνικές αναλαμπές, ενίοτε ισχυρές, αλλά χωρίς κίνητρα για παραπέρα... Παραμένει βέβαια ένα αξιόλογο φωτογραφικό έργο που αποτυπώνει το μεγαλείο της φύσης. Αλλά εις μήκος, ακόμη και το μεγαλείο της φύσης κουράζει σε μια γυμνή ταινία, που δεν είναι παρά ένα γουέστερν της «National Geographic».

Με τους: Λεονάρντο Ντι Κάπριο, Τομ Χάρντι, Γουίλ Πούλτερ κ.ά.

Παραγωγή: «The Revenant», ΗΠΑ (2015)

ΝΤΑΝΙ ΜΠΟΪΛ

Στιβ Τζομπς

Η βιογραφική ταινία του Ντάνι Μπόιλ για τον οραματιστή επιχειρηματία του Macintosh, του iPhone, του iPod και του iPad δε θα μπορούσε να μην υπακούει σε μια λειτουργική γραφική ιδέα, σε ένα δομικό design. Η ταινία, με ελεύθερη έμπνευση από το βιογράφο του Τζομπς, Γουόλτερ Αϊζακσον, φορτωμένη με αδίστακτη νοημοσύνη, πολύ γνώση και λίγη ρητορική, επικεντρώνεται σε ένα διευθυντή ορχήστρας που ξέρει να ενορχηστρώνει όλα τα όργανα στη δική του θεώρηση του έργου τέχνης, έναν καλλιτέχνη που η προσωπικότητά του κάνει τη διαφορά. Η ταινία, που κινείται ολοκληρωτικά πίσω από τις κουίντες της ψηφιακής «επανάστασης», αφηγείται την ιστορία ενός «καλλιτέχνη» ξεροκέφαλου, αλαζονικού, εκμεταλλευτή και μη συμβατού με τον κόσμο, που διαθέτει τεχνική και ερμηνευτική ικανότητα και αναγνωρίζει τις αδυναμίες και τα ελαττώματά του. Γιατί μόνο έτσι το πορτρέτο του Τζομπς μετατρέπεται σε προσωπογραφία ανθρώπινου όντος με ατέλειες, όπως όλοι, αλλά δημιουργού προϊόντων που δε φθείρει ο χρόνος. Κι ο θεατής, αντί να πλήττει μια που οι πάντες γνωρίζουν την ιστορία της επαγγελματικής επιτυχίας του ανδρός, παρακολουθεί και μια σειρά αποτυχίες του Τζομπς σε επίπεδο προσωπικό και ανθρώπινο.

Με τους: Μάικλ Φασμπέντερ, Κέιτ Γουίνσλετ, Σεθ Ρόγκεν κ.ά.

Παραγωγή: «Steve Jobs», ΗΠΑ, Μ. Βρετανία (2015)

ΖΟΕ ΜΠΕΡΙΑΤΟΥΑ

Οι ήρωες του κακού

Ταινία με όψη άρρωστη. Προϊόν αρρωστημένης μυθοπλασίας το σκηνοθετικό ντεμπούτο μεγάλου μήκους του Ισπανού σκηνοθέτη και σεναριογράφου εν προκειμένω, Ζόε Μπεριατούα, για την καθημερινότητα τριών απροσάρμοστων εφήβων - μοιάζει να ζουν σε απόλυτο οικογενειακό κενό αέρος - που χρησιμοποιούν τη βία για να επιβιώσουν μέσα κι έξω από το σχολικό περιβάλλον. Προϊόν με χαρακτηριστικά επικίνδυνα οδυνηρά και απόλυτα μηδενιστικά, αποδέκτες του οποίου δεν θα έπρεπε να είναι ένα γενικό κοινό, αλλά ψυχίατροι και κοινωνιολόγοι... Ο Μπεριατούα σκηνοθέτης αμέτρητων ταινιών μικρού μήκους, ένας από τους πιο προσωπικούς σκηνοθέτες του ισπανικού σινεμά, καταπιάνεται στο πρώτο του μεγάλου μήκους φιλμ χαμηλού προϋπολογισμού, με ένα μη σύνηθες στοίχημα με προβληματικές συμπεριφορές που δεν αφήνει στο θεατή χώρο για ανάσα. Οι ηθοποιοί άγνωστοι, καθόλου συμπαθητικοί χαρακτήρες, εγκλωβισμένοι στην εφηβική ρομαντική απελπισία, οδηγούνται στην αδυσώπητη διαδρομή της αδιέξοδης αφηγηματικής λογικής του Μπεριατούα.

Με τους: Χόρχε Κλεμέντε, Μπεατρίς Μεδίνα και Εμίλιο Παλάσιος.

Παραγωγή: «Los heroes del mal», Ισπανία (2015).