Δραματικές διαστάσεις του προβλήματος της έκτασης των ναρκωτικών στην Ελλάδα καταγράφονται σε έρευνα του Ηλ. Μιχαλαρέα, υπεύθυνου του τμήματος έρευνας του «18 Ανω»
Τα παραπάνω αποτελούν μερικές από τις διαπιστώσεις μιας πολυεπίπεδης έρευνας του ψυχολόγου Ηλία Μιχαλαρέα και παρουσιάζει σήμερα ο «Ρ». Η έρευνα έχει τίτλο «Γεωγραφία των ναρκωτικών στην Ελλάδα» και ο «Ρ» περιορίζεται μόνο σε ορισμένες πλευρές, που δείχνουν την έκταση του προβλήματος, κάποιους συσχετισμούς της χρήσης με τη σχολική αποτυχία και τα βασικά συμπεράσματα του ερευνητή.
Οπως σημειώνεται, αυξάνονται οι κατηγορίες για χρήση ναρκωτικών ουσιών, τόσο στο επίπεδο του αριθμού των κατηγορηθέντων ατόμων, όσο και στο επίπεδο των νομών της χώρας. Πράγματι, το 1997 είχαμε 25 νομούς, όπου οι κατηγορίες ατόμων για χρήση δεν ξεπερνούσαν τις 60. Κατά τα έτη 1998, 1999, 2000, 2004, οι νομοί όπου οι κατηγορίες ατόμων για χρήση δεν ξεπερνούσαν τις 60 μειώθηκαν σε 20, 20, 12 και 12, αντίστοιχα. Αντίθετα, κατά τα ίδια έτη (1997-2000), οι νομοί όπου ο αριθμός των κατηγορηθέντων ατόμων ξεπερνάει τους 121 αυξάνονται σε 10, 14, 15, 22, αντίστοιχα.
Φαίνεται, δηλαδή, καθαρά ότι υπάρχει διπλασιασμός των περιοχών όπου υπάρχει μεγάλη αύξηση όσων κατηγορήθηκαν για χρήση και μεταπώληση όλων των ναρκωτικών ουσιών.Το έτος 2004 παρατηρούμε υψηλά ποσοστά κατηγορηθέντων ατόμων στους ίδιους νομούς όπου παρατηρήθηκαν υψηλά ποσοστά και τα προηγούμενα έτη (Αττική, Θεσσαλονίκη, Αιτωλοακαρνανία, Αχαΐα, Ηράκλειο, Λάρισα, κλπ.).
Τα κατηγορηθέντα άτομα από την αστυνομία για χρήση και μεταπώληση ναρκωτικών ουσιών αυξάνονται το 1998 κατά 13% σε σχέση με το 1997. Το 2000, η αύξηση αυτή αγγίζει το 16% σε σχέση με το 1999. Αυτή η αύξηση αγγίζει το 2002 το 341% σε σχέση με το 1991.
Το 2002, περισσότεροι από 14.000 Ελληνες κατηγορήθηκαν για χρήση ναρκωτικών ουσιών. Οι 1.289 κατηγορηθέντες ξένοι αντιπροσωπεύουν το 8,2% του συνόλου των κατηγορηθέντων ατόμων.
Αυτός ο σημαντικός αριθμός των ξένων, που κατηγορήθηκαν για χρήση ναρκωτικών και ο οποίος αυξάνεται συνεχώς από το 1991, εξηγείται ίσως από τη δυσκολία που έχουν αυτοί οι πληθυσμοί να προσαρμοστούν στην ελληνική κοινωνία. Αυτή η δυσκολία προστίθεται επίσης στα προβλήματα της ανεργίας και, γενικά, του κοινωνικού αποκλεισμού.
Ο μεγαλύτερος αριθμός κατηγορηθέντων ατόμων το 2000 συγκεντρώνεται σε 6 νομούς της χώρας και οι οποίοι συγκεντρώνουν επίσης περισσότερο από το ήμισυ του συνόλου. Πράγματι, παρόλο που το σύνολο των κατηγορηθέντων ατόμων αγγίζει για όλη τη χώρα τον αριθμό των 12.245, οι νομοί Αττικής, Θεσσαλονίκης, Μαγνησίας, Αχαΐας και Δωδεκανήσου συγκεντρώνουν 7.986 κατηγορηθέντα άτομα. Ανάλογα είναι τα αποτελέσματα για το 2004. Συγκεκριμένα, σε συνολικό αριθμό 12.553 κατηγορηθέντων ατόμων, τα 7.878 άτομα συγκεντρώνονται στους νομούς Αττικής, Θεσσαλονίκης, Αιτωλοακαρνανίας, Αχαΐας, Βοιωτίας, Λάρισας, Πέλλας και Μαγνησίας.
Ο νομός Αττικής με 4.830, 5.175, 4.243, 4.699 και 4.179 κατηγορηθέντα άτομα κατά τα έτη 1997, 1998, 1999, 2000 και 2004, αντίστοιχα, καταλαμβάνει την πρώτη θέση. Ακολουθείται από τους νομούς Θεσσαλονίκης, Δωδεκανήσου, Λάρισας, Αχαΐας και Μαγνησίας. Αυτοί οι νομοί έχουν επίσης και υψηλά ποσοστά αστικού πληθυσμού. Το φαινόμενο των ναρκωτικών προσβάλλει επίσης την περιοχή των συνόρων (Δωδεκάνησα, Σέρρες, κλπ.) και τις παράκτιες περιοχές. Διαφαίνεται, επίσης, πως η χρήση ναρκωτικών ουσιών είναι αδιαχώριστη από το λαθρεμπόριο που πλήττει επίσης και τα μεγάλα λιμάνια της χώρας (Πάτρα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Βόλος, Χανιά, Ηράκλειο, κλπ.). Αυτές οι περιοχές είναι γενικά περιοχές μεγάλης συγκέντρωσης πληθυσμών. Είναι επίσης σημαντικοί πόλοι οικονομικής ανάπτυξης και διαθέτουν έναν ή περισσότερους αστικούς πόλους. Στα πλαίσια μιας γενικής προσέγγισης, φαίνεται πως η τοξικομανία είναι, μεταξύ άλλων, και ένα αστικό φαινόμενο, που πρέπει να συσχετιστεί με την ανάπτυξη, αλλά και με την κρίση (οικονομική, κλπ.) των μεγάλων πόλεων. Η χαρτογράφηση των ευαίσθητων ζωνών που πλήττονται από τα ναρκωτικά προστίθεται πάνω στις περιοχές που παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας της χώρας.
Η γνώση όλων των παραμέτρων του φαινομένου είναι απ' τις βασικές προϋποθέσεις για τη σωστότερη αντιμετώπιση του προβλήματος
«Το μεγαλύτερο μέρος των μελετών που αφορούν στο κοινωνικό φαινόμενο των ναρκωτικών κινείται μεταξύ παθολογίας και εγκληματικότητας», σημειώνει ο Ηλ. Μιχαλαρέας και υπογραμμίζει ότι «τα ναρκωτικά είναι γενικότερα ένα ζήτημα αξιών, τρόπου ζωής, ένα ζήτημα που αφορά στην κοινωνική κρίση. Απ' αυτή την άποψη, τα ναρκωτικά έχουν σχέση με την ανεργία, τη σχολική αποτυχία, τη φτώχεια, κλπ.».
«Ολες αυτές, συνεχίζει, οι παράμετροι κατανέμονται μέσα στο γεωγραφικό χώρο με τέτοιον τρόπο που σχηματίζουν χώρους, οι οποίοι συγκεντρώνουν προβλήματα και μπορούν να χαρακτηριστούν σαν χώροι ιδιαίτεροι. Ετσι, ο γεωγραφικός χώρος μπορεί να είναι ταυτόχρονα υπόβαθρο, αποτέλεσμα αλλά και το τίμημα των κοινωνικο - οικονομικών σχέσεων».
«Το κοινωνικό φαινόμενο των ναρκωτικών έχει αποκτήσει επιδημικές διαστάσεις», υπογραμμίζει σε άλλο σημείο ο Ηλ. Μιχαλαρέας και τονίζει: «Τη θέση της τοξικομανίας έχει πάρει η πολυτοξικομανία, ο μέσος ηλικιακός όρος εισόδου στη χρήση πέφτει διαρκώς και η χώρα μας έχει τα υψηλότερα ποσοστά χρήσης αλκοόλ και διαλυτών. Παρατηρείται, επίσης, σε ευρωπαϊκό επίπεδο αλματώδης αύξηση της χρήσης χασίς και φαρμάκων υπό τη μορφή χαπιών. Είναι, λοιπόν, αναγκαίο να υπάρξει ένας κεντρικός σχεδιασμός για την αντιμετώπισή του τόσο στο επίπεδο της πρόληψης και της θεραπείας όσο και σε αυτό της κοινωνικής επανένταξης των εξαρτημένων ατόμων. Ενας τέτοιος σχεδιασμός οφείλει να διέπεται από μια ανθρωποκεντρική και ενιαία φιλοσοφία. Η γνώση όλων των παραμέτρων του φαινομένου, οι πιθανές διαφοροποιήσεις του, η σωστή αξιολόγηση των υπαρχουσών θεραπευτικών δυνατοτήτων είναι μερικές βασικές προϋποθέσεις για τη σωστότερη αντιμετώπιση του προβλήματος. Είναι λάθος η προβολή απόψεων που διαχωρίζουν τα σκληρά και μαλακά. Είναι λάθος, επίσης, η δημιουργία σύγχυσης, μεταξύ υποκατάστασης και θεραπείας. Τέτοιου είδους λάθη δημιουργούν ψεύτικες ελπίδες και υποθηκεύουν το μέλλον χιλιάδων νέων ανθρώπων. Η διαχείριση του προβλήματος των ναρκωτικών έτσι όπως εκφράζεται και μέσα από τις πολιτικές «περιορισμού της βλάβης» στοχεύει - μεταξύ άλλων - στο να μας μάθουν να ζούμε με το πρόβλημα. Για όλους αυτούς τους λόγους, αλλά και γιατί τα ναρκωτικά αφορούν το σύνολο της κοινωνίας είναι σημαντική η δραστηριοποίησή μας, στην κατεύθυνση της στελέχωσης ενός ευρύτατου κοινωνικού κινήματος που θα παλεύει για μια κοινωνία ελεύθερη από ναρκωτικά».
Συνυπάρχουν λαθρεμπορία, χρήση και σχολική αποτυχία
Τα ποσοστά λαθρεμπορίας ναρκωτικών ουσιών στην Ελλάδα είναι πολύ αυξημένα στις περιοχές από όπου περνάνε τα ναρκωτικά με κατεύθυνση την υπόλοιπη Ευρώπη, σημειώνει ο Ηλ. Μιχαλαρέας.
Οι περιοχές αυτές βρίσκονται κοντά στα σύνορα με την Τουρκία, την Αλβανία, τα Σκόπια και τη Βουλγαρία. Επιπλέον, οι περιοχές όπου υπάρχουν μεγάλα λιμάνια παρουσιάζουν επίσης υψηλά ποσοστά λαθρεμπορίας ναρκωτικών. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων ναρκωτικών προς την Ευρώπη. Ετσι, η Ελλάδα, όπως και οι περισσότερες χώρες που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά ναρκωτικών, έχει γίνει και η ίδια μια σημαντική αγορά για τη χρήση όλων των ειδών ναρκωτικών ουσιών.
Οι περιοχές που συγκεντρώνουν υψηλά ποσοστά λαθρεμπορίας παρουσιάζουν επίσης υψηλά ποσοστά χρήσης, σημειώνει ο Ηλ Μιχαλαρέας και υπογραμμίζει: «Αυτές οι περιοχές παρουσιάζουν ταυτόχρονα υψηλά ποσοστά ανεργίας και σχολικής αποτυχίας. Υπάρχει, δηλαδή, μια σχέση μεταξύ κοινωνικο-οικονομικών ανισοτήτων και χρήσης ναρκωτικών ουσιών. Πράγματι, οι περιοχές της Κρήτης, των νησιών του Αιγαίου, του Εβρου, της Ηπείρου, της Πελοποννήσου, κλπ., που συγκεντρώνουν μεγάλα ποσοστά σχολικών δυσκολιών, παρουσιάζουν επίσης υψηλά ποσοστά λαθρεμπορίας και χρήσης. Η σχέση αυτή διαπιστώνεται και στα μεγάλα αστικά κέντρα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης».
Φαίνεται πως σε σχέση με τις κοινωνικο-οικονομικές ανισότητες υπάρχουν γεωγραφικές ανισομετρίες, που συνδέονται με το φαινόμενο της τοξικομανίας, σύμφωνα με τον Ηλ. Μιχαλαρέα, που καταλήγει: «Από αυτήν την άποψη έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι γεωγραφικές περιοχές που την περίοδο 1981-1982 παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά σχολικών προβλημάτων (σχολική αποτυχία, σχολική διαρροή, κλπ.), παρουσίασαν στα χρόνια που ακολούθησαν υψηλά ποσοστά χρήσης ναρκωτικών ουσιών».
Τέτοιες περιοχές είναι η Ηπειρος και η Θεσσαλία, που παρουσίασαν ποσοστά αποτυχίας μεγαλύτερα του 48% στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Η μελέτη αφορά την 8ετία 1997-2004 και οι πληροφορίες που δίνει αφορούν και τη σημερινή κατάσταση. Τα στοιχεία που φανερώνουν τη δραστηριότητα των υπηρεσιών δίωξης ναρκωτικών κατά τα έτη 1997-2004 προέρχονται από τις Αστυνομικές Διευθύνσεις των νομών της χώρας.
Πλήθος εκδηλώσεων γίνονται σήμερα, στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Μέρας Κατά των Ναρκωτικών
Ο Γιάννης Θωμόπουλος θα ερμηνεύσει μελοποιημένα ποιήματα των Σικελιανού, Γκάτσου, Σεφέρη, Ελύτη, κ.ά. και στην ύδραυλη θα είναι η πιανίστα Ν. Γκουντούμη - Νικολάου.