"Γυναίκα και Παιδεία" ήταν το τρίτο θέμα που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της συνάντησης. Η τοποθέτηση της Αϊτέν Χουτλού,δασκάλας και μέλους του γυναικείου Συμβουλίου της Διδασκαλικής Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας Τουρκίας, ήταν αυτή που προκάλεσε κάποιες αντιδράσεις στην ομάδα των γυναικών απ' την Τουρκία. Κι αυτό γιατί η Α. Χουτλού υποστήριξε με πάθος πως η εκπαίδευση στη χώρα της δεν είναι δημοκρατική, πως η ιστορία απ' την εποχή του Κεμάλ έως σήμερα έχει "τεμαχιστεί" με στόχο την υποβάθμιση του ρόλου της γυναίκας.

"Η ιστορία στις πρώτες δεκαετίες αυτού του αιώνα έδειχνε τη γυναίκα της Τουρκίας να παίζει ουσιαστικό ρόλο στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της Τουρκίας. Μετά τον Κεμάλ ήταν η περίοδος όπου οι γυναίκες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις επιστήμες και στα Γράμματα. Δυστυχώς, όμως, τις τελευταίες δεκαετίες η γυναίκα της Τουρκίας γυρίζει ως μικρό κορίτσι στις κούκλες, ως μεγαλύτερη ετοιμάζεται για το γαμπρό και κάποιοι σήμερα τη θέλουν καλυμμένη με το φερετζέ και φυσικά μέσα στο σπίτι", τόνισε η δασκάλα απ' την Τουρκία. Η Α. Χουτλού υποστήριξε ότι το σημαντικότερο γεγονός που αποδεικνύει την "παραμόρφωση" της ιστορίας είναι πως οι αγώνες των γυναικών στη γειτονική χώρα αρχίζουν απ' το 1839! "Δεν είναι μόνο οι Ελληνίδες που έχουν αγώνες κοινωνικούς μέσα στο γυναικείο κίνημα, υπάρχουν αντίστοιχοι αγώνες και στη χώρα μας. Μόνο που κάποιοι δε θέλουν οι Τουρκάλες να γνωρίζουν", είπε χαρακτηριστικά.

Η Αϊτέν Χουτλού αναφέρθηκε επίσης στην υποχρεωτική εκπαίδευση στη χώρα της, που είναι μόνο πέντε χρόνια! "Χρόνια τώρα αγωνιζόμαστε ώστε να γίνουν οχτώ τα χρόνια της εκπαίδευσης. Είναι τρομακτικό για μια χώρα να έχει μέσο όρο εκπαίδευσης τα 3,5 χρόνια", τόνισε. Υπογράμμισε ακόμα πως τα βιβλία στη χώρα της είναι γραμμένα με τέτοιο τρόπο που καλλιεργούν τον εθνικισμό και διαιωνίζουν την έχθρα ανάμεσα σε Τούρκους και Ελληνες.

Απ' την πλευρά της Ελλάδας το θέμα ανέπτυξε η Σταυρίτσα Σταθέλη,απ' τον Σύλλογο Προοδευτικών Γυναικών Μυτιλήνης. "Στη χώρα μας πριν 10 χρόνια αναλφάβητοι ήταν ένας στους τέσσερις Ελληνες. Σήμερα αναλφάβητοι είναι ένας στους δύο, με συντριπτική πλειοψηφία στο γυναικείο πληθυσμό", είπε χαρακτηριστικά.

Η Στ. Σταθέλη επικέντρωσε την ομιλία της στον τρόπο που τα ελληνικά σχολικά βιβλία παρουσιάζουν τη γυναίκα. Στα βιβλία αυτά τα 2/3 των γυναικών ζουν και κινούνται στο σπίτι, ενώ μόνο το 1/5 των ανδρών εμφανίζονται στα αναγνωστικά μέσα στο σπίτι. Τα αγόρια στα αναγνωστικά παρουσιάζονται με πρωτοβουλία, αναλαμβάνουν δύσκολες και υπεύθυνες αρμοδιότητες, ενώ τα κορίτσια παρουσιάζονται σε βοηθητικούς ρόλους. "Το παιδί με εργαζόμενη μητέρα έχει να συγκρίνει, αφ' ενός το πρότυπο της μητέρας του βιβλίου, που πάντα βρίσκεται μέσα στο σπίτι, βοηθά και εξυπηρετεί τα μέλη της οικογένειας και αφ' ετέρου τη δική του μητέρα κουρασμένη και γεμάτη άγχος - αναστολές, στην προσπάθειά της να συμβιβάσει τους δύο ρόλους, να λύσει τα οξυμένα καθημερινά προβλήματα", υπογράμμισε η Στ. Σταθέλη.

Αναφέρθηκε ακόμα και στη συμπεριφορά των εκπαιδευτικών της χώρας μας, που πολλές φορές - ηθελημένα ή άθελα - αναπαράγουν την πατριαρχική αναχρονιστική αντίληψη. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στην αλλοίωση του δημόσιου χαρακτήρα της εκπαίδευσης και στη σημαντική μείωση των δαπανών για την παιδεία. "Με τη σημαντική μείωση των δαπανών για την παιδεία και την εκχώρηση βασικών τομέων στους ιδιώτες, θα επέλθουν εκτός των άλλων και ριζικές αρνητικές αλλαγές στο περιεχόμενο του εκπαιδευτικού προγράμματος. Οι διάφοροι χορηγοί και σπόνσορες θα βρουν ευρύ πεδίο δράσης και φυσικά θα 'χουν τον πρώτο λόγο και στο περιεχόμενο της γνώσης. Γι' αυτό πρέπει να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και να παλέψουμε μαζί με τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και τους μαθητές", κατέληξε η Σταυρίτσα Σταθέλη.

Οι γυναίκες της Ελλάδας και της Τουρκίας ανησυχούν ή όχι για την ειρήνη; Κινδυνεύει, όσο ποτέ άλλοτε, η ειρήνη στην περιοχή μας; Υπάρχουν ή όχι κάποιοι σύγχρονοι σφαγείς των λαών; Και με ποιον τρόπο οι γυναίκες μπορούν να αποτρέψουν τα σχέδια των ιμπεριαλιστών και της "νέας τάξης πραγμάτων";

Σ' αυτά τα ερωτήματα προσπάθησαν ν' απαντήσουν, μέσα απ' τις εισηγήσεις τους, η Κούλα Καραμηνά - της Προοδευτικής Κίνησης Γυναικών Σάμου και βραβευμένη με το βραβείο ελληνοτουρκικής φιλίας "Ιπεκτσί" - και η Καλμπιγιέ Κουρτμπάς,αρχιτέκτονας και μέλος της Ανεξάρτητης Κίνησης Γυναικών Σμύρνης.

"Είναι ορατοί οι κίνδυνοι που μας ζώνουν. Υπάρχουν εγκληματικά σχέδια που βλέπουμε να υλοποιούνται στις βαλκανικές χώρες. Υπάρχει προωθούμενη διεύρυνση του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, καθώς και θεσμοθετημένη απόφασή του να επεμβαίνει στα εσωτερικά των χωρών με κάθε τρόπο και μέσον, προκειμένου να καταστείλει τα λαϊκά κινήματα και γενικά να καθορίζει τις πολιτικές εξελίξεις σε όφελος της πλουτοκρατίας", τόνισε η Κ. Καραμηνά.

Η Κ. Καραμηνά, με ευαισθησία στο λόγο της, γύρισε κάμποσα χρόνια πίσω για να θυμηθεί και να θυμίσει τις φιλικές σχέσεις μεταξύ των δύο λαών. "Είναι πολύ κοντά η Σάμος με την Τουρκία", είπε χαρακτηριστικά. Και αφηγήθηκε την εποχή που οι άνδρες του νησιού πήγαιναν απέναντι, σαν άξιοι δουλευταράδες, να εργαστούν στα κτήματα των αγάδων. Ανέφερε για τους εμπόρους, τους καραβοκύρηδες, τους ψαράδες που με τις συχνές επαφές και τις ανταλλαγές προϊόντων είχαν δημιουργήσει μια στενή σχέση φιλίας, αδελφοσύνης, εμπιστοσύνης. Περιέγραψε τις σχέσεις της Τουρκάλας και της Σαμιώτισσας που σαν μάνες, σαν γυναίκες είχαν πάντα κάτι κοινό. Την αγάπη στα παιδιά, την έγνοια της οικογένειας, την έγνοια για την ειρήνη. "Τόσα χρόνια μετά έχουμε χρέος να καλλιεργήσουμε την ανάπτυξη για επαφές αλληλογνωριμίας των λαών μας, μεταξύ κοινωνικών οργανώσεων, νεολαίας και συνδικάτων", τόνισε η Κ. Καραμηνά.

Η Καλμπιγιέ Κουρτμπάς προτίμησε ν' αναπτύξει το θέμα "Γυναίκα και Ειρήνη", περιγράφοντας τη φρίκη του πολέμου και τις τρομακτικές επιπτώσεις του στις γυναίκες. "Η γυναίκα σε περίοδο πολέμου θεωρείται πολύ πιο αδύναμη και είναι, μαζί με τα παιδιά, το βασικότερο θύμα", είπε χαρακτηριστικά. Χρησιμοποιώντας ως παραδείγματα τον πόλεμο του Βιετνάμ, τον πρόσφατο εμφύλιο στη γειτονική Γιουγκοσλαβία, αλλά και την κατάσταση στη Σομαλία, τη Ρουάντα και το Ζαϊρ η Κ. Κουρτμπάς απέδειξε πως η γυναίκα οφείλει να αγωνίζεται για την ειρήνη ακριβώς γιατί είναι περισσότερο ευάλωτη σε περίοδο πολέμου.

Μίλησε για τους βιασμούς που δέχονται οι γυναίκες σε περιόδους πολέμου, "ακόμα και σαν πειραματόζωα για ιατρικούς σκοπούς χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο του Βιετνάμ οι ντόπιες γυναίκες από τους Αμερικανούς". Αναφέρθηκε στα μπουλούκια των προσφύγων που αποτελούνται κυρίως από γυναικόπαιδα, μίλησε για τις πολιτικές κρατούμενες - ακόμα και της χώρας της - που υπόκεινται σε βασανισμούς και σεξουαλικές κακοποιήσεις. Ακόμα και στην έξαρση του νεοφασισμού σε πολλές χώρες της Ευρώπης αναφέρθηκε η Κ. Κουρτμπάς, λέγοντας πως κι αυτό το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, αφού και πάλι οι γυναίκες μετανάστριες είναι πολύ πιο εύκολος στόχος για τους νοσταλγούς της φρίκης. "Οι γυναίκες μπορούν να αποτρέψουν έναν πόλεμο;", διερωτήθηκε η αρχιτεκτόνισσα απ' την Τουρκία για να δώσει λίγο αργότερα μόνη της την απάντηση: "Τουλάχιστον οφείλει να προσπαθήσει"...

Και οι δύο γυναίκες που ανέπτυξαν αυτό το θέμα κατά τη διάρκεια της συνάντησης, τόνισαν πως δε θέλουν οι δύο χώρες να μετατραπούν σε έδρες στρατιωτικών επιχειρήσεων, απ' όπου θα ελέγχονται με τις δυνάμεις ταχείας επέμβασης η Ευρώπη, η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική.

"Δεν ανεχόμαστε τις επεμβάσεις και παρεμβάσεις τους, για να επιβάλλουν στον κόσμο μια "νέα τάξη πραγμάτων", με πρόσχημα το Διεθνές Δίκαιο, την πρόληψη συγκρούσεων, τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Γνωρίζουμε ότι χρησιμοποιούν διαμεσολαβητές - διαιτητές μόνο και μόνο για να προωθήσουν τα σχέδιά τους. Ενθαρρύνουν, υποδαυλίζουν και στηρίζουν θρησκευτικές, μειονοτικές, εθνικιστικές εξάρσεις με το γνωστό δόγμα του "διαίρει και βασίλευε". Αποπροσανατολίζουν την παγκόσμια κοινή γνώμη, μονοπωλώντας την ενημέρωση και πληροφόρηση. Και βεβαίως υπάρχει και ο εφιάλτης των εξοπλισμών. Ενα τρισεκατομμύριο δολάρια το χρόνο δαπανώνται κι η παραφροσύνη για άμεση προοπτική αύξησης είναι ορατή", ήταν οι διαπιστώσεις τους.

Και η υπόσχεση, που η καθεμιά στη γλώσσα της έδωσε ήταν κοινή: "Διακηρύττουμε την πίστη μας στην ειρήνη, τη συνεργασία, τη φιλία. Καταγγέλλουμε τις ξένες επεμβάσεις και κηδεμονίες. Απαιτούμε σεβασμό των συνόρων όπως αυτά διαμορφώθηκαν κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Μπορούμε να γράφουμε μόνοι μας την ιστορία. Ας είμαστε εμείς οι γυναίκες το φυτώριο όπου θα ευδοκιμήσουν τα πιο όμορφα λουλούδια της αγάπης, της ειρήνης και του πολιτισμού".

(Της απεσταλμένης μας Μπέρρυς ΤΣΟΥΓΚΡΑΝΗ).-

"Ολους μας μια κοινή μοίρα μάς ενώνει. Η πάλη κατά του πολέμου, κατά της δυστυχίας και του θανάτου, η πάλη κατά της φτώχειας και του φόβου, η πάλη και η ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο". Τα λόγια του ποιητή επιβεβαιώθηκαν το προηγούμενο Σάββατο στη Σάμο, όπου οι γυναίκες της Ελλάδας και της Τουρκίας απέδειξαν πως οι εμπειρίες τους είναι κοινές, όπως κοινά είναι και τα αιτήματά τους. Η ειρήνη, η παιδεία, η εργασία και η κοινωνική πολιτική ήταν τα θέματα που αναπτύχθηκαν και απ' τις δύο πλευρές. Οι τοποθετήσεις και οι προβληματισμοί τους, απέδειξαν πως οι γυναίκες απ' όποια χώρα κι αν προέρχονται, μπροστά σ' αυτά τα θέματα χρησιμοποιούν μια κοινή γλώσσα. Τη γλώσσα της διεκδίκησης, της οργής, της αγανάκτησης, της ειλικρίνειας.

"Είναι ανάγκη να σπάσουμε τα σύνορα, να γνωριστούμε, να ανταλλάξουμε απόψεις και προβληματισμούς, ν' αγκαλιαστούμε και μαζί ενωμένες να απαιτήσουμε την ανθρώπινη και ισότιμη αντιμετώπιση", ήταν η κοινή διαπίστωση. "Για ν' αλλάξει αυτός ο κόσμος", ήταν η ελπίδα. "Για να εξαφανιστούν απ' τα χαρτιά των στατιστικών τα εννέα συμπεράσματα που καταρρακώνουν την προσωπικότητα της γυναίκας", ήταν η προοπτική.

Τα εννέα αυτά συμπεράσματα είναι:

• Οι γυναίκες αποτελούν το 70% των φτωχών του σημερινού κόσμου.
• Τα 2/3 των αναλφαβήτων, παγκοσμίως, είναι γυναίκες.
• Κάθε χρόνο πεθαίνουν τουλάχιστον 500.000 γυναίκες από επιπλοκές εγκυμοσύνης ή μη ασφαλείς εκτρώσεις.
• Το 32% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού των γυναικών είναι οικονομικά δραστήριες, αλλά πάνω από 11 τρισεκατομμύρια δολάρια είναι η μη αμειβόμενη εργασία των γυναικών.
• Ο μισθός της γυναίκας για ίδια εργασία είναι 40% χαμηλότερος, κατά μέσο όρο, απ' του άνδρα.
• Το 76% της εργασίας στον κόσμο γίνεται από γυναίκες και μόνο το 9% του εισοδήματος απ' αυτή, καταλήγει στα χέρια των γυναικών.
• Μόνο το 11% των βουλευτών και λαϊκών εκπροσώπων, σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι γυναίκες.
• Σε πολλές χώρες, κάθε 20 λεπτά ξυλοφορτώνεται μια γυναίκα.
• Το δουλεμπόριο γυναικών και ανήλικων κοριτσιών έχει γίνει ένα διεθνές οργανωμένο έγκλημα.

"Θα διαφυλάξουμε όσα κερδήθηκαν με τους αγώνες των γυναικών, θα ενημερώσουμε τις νέες γυναίκες γι' αυτά και θα αγωνιστούμε μαζί για την παραπέρα βελτίωση της θέσης της γυναίκας", ήταν η υπόσχεση που έδωσαν οι γυναίκες της Ελλάδας και της Τουρκίας.

Διαφορετική είναι η θέση της Ελληνίδας και Τουρκάλας γυναίκας απέναντι στην εργασία. Η Ελληνίδα, στο κατώφλι του 21ου αιώνα, βρίσκεται αντιμέτωπη με την ανεργία, την κατάργηση κεκτημένων δικαιωμάτων, με τον κίνδυνο να επιστρέψει πίσω, στους "παραδοσιακούς" ρόλους της. Απ' την άλλη πλευρά, η γυναίκα της Τουρκίας ακόμα αγωνίζεται ν' αποκτήσει την οικονομική ανεξαρτησία της, ακόμα διεκδικεί την έξοδό της απ' το σπίτι. Ενδεικτικό είναι ίσως το γεγονός πως μόλις το 7% των γυναικών της γειτονικής χώρας δηλώνουν "ανεξάρτητες". Διαφορετικά, λοιπόν, τα προβλήματα των γυναικών των δύο χωρών, όσον αφορά την εργασία, κοινός, όμως, ο παρονομαστής: Οι γυναίκες είναι τα μεγαλύτερα θύματα της αντιλαϊκής πολιτικής των κυβερνήσεων της Ελλάδας και της Τουρκίας.

"Στην Τουρκία, από οικονομικής πλευράς, οι γυναίκες είναι πιο πίσω από τους άντρες, διότι σε οποιαδήποτε εργασία προτιμούνται οι άντρες", τόνισε η Ναζάν Τοκούκογκλου, δικηγόρος. Ανέφερε, μάλιστα, μια δημοσκόπηση που έγινε πρόσφατα στη χώρα της, όπου το 52% των εργοδοτών απάντησαν ότι προτιμούν άντρες στη δουλιά τους, το 83% των γυναικών απάντησαν ότι προτιμούν να είναι σπίτι τους και να μεγαλώνουν τα παιδιά τους, ενώ το 5% απ' αυτές πιστεύουν ότι είναι σωστό η μητέρα να μένει σπίτι, όταν το παιδί είναι ηλικίας από 1 έως 7 ετών. Εκπληκτικό είναι πως το 80% των γυναικών που ρωτήθηκαν εξέφρασαν την άποψη πως η εργασία δεν τις ευχαριστεί τόσο, όσο οι δουλιές του σπιτιού! "Οι γυναίκες στην Τουρκία εργάζονται στην πλειοψηφία τους σε αγροτικές δουλιές και σε οικογενειακές επιχειρήσεις, φυσικά χωρίς αμοιβή", υπογράμμισε η Ν. Τοκούκογκλου.

Η Τουρκάλα δικηγόρος επισήμανε πως ο βασικός λόγος που οι γυναίκες της χώρας της δεν κατάφεραν ν' αποκτήσουν την οικονομική ανεξαρτησία τους είναι η έλλειψη μόρφωσης. "Βαδίζουμε προς το 2000 και για να προσαρμοστούμε στις ανάγκες της εποχής μας, πρέπει να είμαστε μορφωμένες", υπογράμμισε η Ν. Τοκούκογκλου.

Την εικόνα της Ελληνίδας γυναίκας απέναντι στην εργασία, παρουσίασε η Στέλλα Αμπαζή, πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Χίου. "Το χάσμα ανάμεσα στην τυπική αναγνώριση της ισότητας, στο χώρο της εργασίας, και στην ουσιαστική παραμένει. Υπερεκμετάλλευση, καταπίεση, άνιση αμοιβή για ίδια εργασία, άνισες ευκαιρίες, άνιση επαγγελματική εξέλιξη, είναι φαινόμενα που υπάρχουν σ' όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά κύρια στη χώρα μας", επισήμανε.

Η Στ. Αμπαζή αναφέρθηκε στη Συνθήκη του Μάαστριχτ και στη "Λευκή Βίβλο", που ανατρέπουν το μέχρι τώρα ισχύον εργασιακό καθεστώς, λανσάρουν τις ευέλικτες μορφές εργασίας, μίλησε για τη μερική απασχόληση, που παίρνει τρομακτικές διαστάσεις στη χώρα μας, για την απουσία, ουσιαστικά, του κράτους πρόνοιας, για τη μείωση των κονδυλίων για τη δημόσια κοινωνική πολιτική, που μεταφέρει σημαντικές ευθύνες της πολιτείας στη γυναίκα.

"Χτυπιούνται καθημερινά βασικά δικαιώματα, κατακτήσεις, ωράρια, αμοιβές, οι συλλογικές συμβάσεις, τα ασφαλιστικά δικαιώματα τμηματικά καταργούνται. Αν οι εργαζόμενες δεν αντιδράσουν μέσα απ' το συνδικαλιστικό και γυναικείο κίνημα, δεν είναι δυνατόν να αποτραπεί η πορεία που διαγράφεται", κατέληξε η πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Χίου.

Το προεδρείο της συνάντησης. Διακρίνονται, μεταξύ άλλων, η Κούλα Καραμηνά και η Στέλλα Αμπαζή, 5η και 6η από αριστερά

Στιγμιότυπο απ' την πολιτιστική εκδήλωση της συνάντησης. Η Ελσα Χίου διαβάζει απόσπασμα του βιβλίου της "Η νενέ η Σμυρνιά". Γι' αυτό το έργο της κέρδισε το βραβείο "Ιπεκτσί"

Τρεις γυναίκες απ' την απέναντι όχθη του Αιγαίου. Στο κέντρο η δασκάλα Αϊτέν Χουτλού, που "προκάλεσε" με την ομιλία της, δεξιά η Καλμπιγιέ Κουρτμπάς, που μίλησε για την ειρήνη, και αριστερά η Σιενούρ Ακαγιά