Ο νέος καταυλισμός των τσιγγάνων στην Καρδίτσα. Στη φωτογραφία αριστερά ο καταυλισμός όπως ήταν πριν...

Είναι οι τσιγγάνοι ή αλλιώς αθίγγανοι, ή ρομ, που ζουν στο περιθώριο της Ελλάδας, στη φτώχεια και στη δυστυχία. Είναι άνθρωποι που αδυνατούν ν' απολαύσουν τα πιο στοιχειώδη αγαθά της ζωής. Οχι γιατί «το λέει η μοίρα και το ριζικό τους», αλλά επειδή βιώνουν πολύ πιο δραματικά και, εν πολλοίς «ιδιαίτερα», σε σχέση με άλλους συνανθρώπους τους, τις συνέπειες ενός σκληρού ταξικού συστήματος, του καπιταλισμού.

Τόποι κατοικίας τους το «παντού» και το «πουθενά», καθώς αναγκάζονται να ταξιδεύουν σε όλη την Ελλάδα για τις διάφορες μικροδουλιές που θα τους εξασφαλίσουν ένα κομμάτι ψωμί. Αθλιες οι συνθήκες διαβίωσης στους καταυλισμούς που διαμένουν. Στερούνται το δικαίωμα στη μόρφωση - η πλειοψηφία τους είναι αναλφάβητοι - δύσκολη η πρόσβασή τους ακόμα και στο υποβαθμισμένο δημόσιο σύστημα υγείας. Θύματα, πολλές φορές, ενός έρποντος ρατσισμού σε βάρος τους.

Πρόσφατα ο πρωθυπουργός Κ. Σημίτης, υποδέχτηκε στο Μέγαρο Μαξίμου εκπροσώπους τσιγγάνων από τη Βόρεια Ελλάδα, επιδεικνύοντας το δήθεν ενδιαφέρον της κυβέρνησης για τα προβλήματά τους. Δεν έπεισε, βεβαίως, κανέναν καθώς στην πράξη η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, ως «διαχειριστής» του ταξικού συστήματος, ουδόλως ενδιαφέρεται για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής τους και για την ουσιαστική ένταξή τους στην κοινωνία.

Παιχνίδι στα λασπόνερα...

Αυτά τα προβλήματα κι άλλα «πολλά και ιδιαίτερα» - αλλά και τις πετυχημένες προσπάθειες του Δήμου Καρδίτσας για τη βελτίωση της ζωής και την ένταξη των τσιγγάνων στην τοπική κοινωνία - επιχειρεί να φέρει στην επιφάνεια το σημερινό ρεπορτάζ του «Ρ» στους καταυλισμούς των τσιγγάνων στο νομό της Καρδίτσας.

Τσιγγάνικος καταυλισμός στους Σοφάδες

Οι 2.500 Τσιγγάνοι των Σοφάδων αποτελούν το 51% του συνόλου των κατοίκων της επαρχιακής πόλης. Τα τελευταία χρόνια, η Δημοτική Αρχή επιδιώκει τη μετεγκατάσταση του καταυλισμού σε οικισμό που απέχει τρία χιλιόμετρα από την πόλη.

Δεν αρέσει καθόλου αυτό στους Τσιγγάνους, διότι πιστεύουν - όπως μας είπαν κατά την επίσκεψή μας στον καταυλισμό - πως θέλουν να τους απομακρύνουν από την πόλη, «επειδή είμαστε Τσιγγάνοι»! Σημειώνουν, δε, πως δε γνωρίζουν τους όρους και τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για να μείνουν στον οικισμό, όπου χτίζονται σπίτια μέσα από οικιστικό πρόγραμμα του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας και εξέφρασαν την ανησυχία τους για το ενδεχόμενο να τους κοστίσει ακριβά η μετεγκατάστασή τους εκεί.

Στον καταυλισμό συναντάμε την Ζωή Καλιώρα, γενική γραμματέα του Πολιτιστικού και Μορφωτικού Συλλόγου «Ρομ». Είναι 23 χρόνων. Οι δυσκολίες της ζωής δεν της επέτρεψαν να πάει σχολείο στην ηλικία που έπρεπε. Ομως, «δεν το βάζει κάτω». Σήμερα πηγαίνει στη Β` Τάξη του Νυχτερινού Γυμνασίου Καρδίτσας και στόχος της είναι να πάρει το απολυτήριο.

Περπατώντας στα λασπωμένα δρομάκια του καταυλισμού, συζητάμε μαζί της για τις συνθήκες ζωής των Τσιγγάνων.

«Πόσο δύσκολες είναι;», ρωτάμε. «Το πόσο δύσκολες είναι, το διαπιστώνει κανείς από το γεγονός ότι ο μέσος όρος ζωής των Τσιγγάνων είναι πολύ μικρός», απαντάει η Ζωή και συνεχίζει: «Αυτή είναι μία από τις αιτίες που οι Τσιγγάνοι παντρεύονται σε πολύ μικρή ηλικία».

Το βλέμμα «πέφτει» στις παράγκες του καταυλισμού, όπου γυναίκες βάζουν έξω την «μπουγάδα» τους, παιδάκια τρέχουν γυμνά στα λασπόνερα.

Η Ζωή μάς ενημερώνει: «Μεγάλο πρόβλημα για μας είναι η παιδική θνησιμότητα. Στο Κέντρο Υγείας δεν υπάρχει παιδίατρος, να πας σε ιδιώτη γιατρό χρειάζονται πολλά χρήματα, τα οποία δεν υπάρχουν, με αποτέλεσμα να απειλούνται, ή και να χάνονται ζωές μικρών παιδιών, ακόμα και από μία γρίπη βαριάς μορφής. Μόνο από το 1994 μέχρι σήμερα, έχουν πεθάνει περίπου 30 παιδιά. Το πρόβλημα της υγείας είναι γενικότερο για όλους μας. Οπως και της ασφάλειας, καθώς ήμασταν ασφαλισμένοι στον ΟΓΑ, ενώ τώρα δεν μπορούμε να πληρώσουμε τόσα πολλά χρήματα που μας ζητάει».

Και μας εξηγεί: «Ολα αυτά τα προβλήματα, όπως και της Παιδείας, δε θα υπήρχαν, αν οι Τσιγγάνοι είχαν σταθερή εργασία, αφού το μοναδικό τους εισόδημα είναι κάποια "ψίχουλα", που δίνει η Πρόνοια κι ό,τι μένει από διάφορες εποχικές δουλιές στα χωράφια, σε διάφορες περιοχές της χώρας, ή από πωλήσεις αγροτικών προϊόντων στις λαϊκές αγορές».

Στη συζήτηση «μπαίνει» ο Θωμάς Δημητρίου, λέγοντας πως «είναι μεγάλη η πείνα, αφού δεν υπάρχουν χρήματα και δουλιά και η κυβέρνηση δεν ενδιαφέρεται να λύσει τα προβλήματά μας».

Ρωτάμε αν οι κάτοικοι του καταυλισμού θέλουν να μείνουν στον οικισμό που ετοιμάζει ο Δήμος Σοφάδων. «Μάλλον - λέει η Ζωή - αυτό θέλουν να το κάνουν, γιατί δεν πρέπει να "φαινόμαστε", επειδή είμαστε Τσιγγάνοι. Εκτός αυτού, δε μας εξηγεί κανείς από τους αρμόδιους με ποιους όρους και προϋποθέσεις θα πάμε εκεί». Και συμπληρώνει: «Για να λυθούν όλα αυτά τα προβλήματα, πιστεύω πως πρέπει να απαιτείς».

Στον καταυλισμό λειτουργούν ένα δημοτικό σχολείο και δύο νηπιαγωγεία. Βεβαίως, το γεγονός και μόνο ότι υπάρχουν διαφορετικά σχολεία για τα παιδιά των Τσιγγάνων, βάζει εμπόδια συνύπαρξής τους με τα υπόλοιπα παιδιά του Δήμου και οπωσδήποτε υποδαυλίζει τάσεις κοινωνικού ρατσισμού. Από τα 450, περίπου, Τσιγγανόπουλα, φοιτούν μόνον 150 και αυτά όχι σε τακτά χρονικά διαστήματα. Το πρόβλημα της μη τακτικής φοίτησης επισημαίνει, μιλώντας στο «Ρ», και ο προϊστάμενος της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Σοφάδων Θ. Τραγαζίκης.

Επισκεπτόμαστε τα σχολεία εν ώρα μαθήματος. Στην Α` Τάξη του Δημοτικού, διαπιστώνουμε ότι φοιτούν πολλά παιδιά, που είναι 12 έως 13 ετών. Οπως ο Δημήτρης Τσακίρης, ο οποίος αισθάνεται την ανάγκη να μας πει τα αιτήματά του: «Θέλουμε ρούχα, παπούτσια, ένα γήπεδο και μπάλες, μία παιδική χαρά για να παίζουμε ποδόσφαιρο». Ξεκινάμε να φύγουμε, αλλά επιμένει να μας πει κάτι ακόμη: «Ξέχασα να σας πω ότι θέλουμε και μια δασκάλα αγγλικιά...».

Αν στον καταυλισμό των Σοφάδων οι συνθήκες διαβίωσης εξακολουθούν να είναι απάνθρωπες, σαφώς βελτιωμένες, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, είναι οι συνθήκες διαβίωσης των Τσιγγάνων στον καταυλισμό της Καρδίτσας. Κι αυτό χάρη στις προσπάθειες της Δημοτικής Αρχής, η οποία κάνει ό,τι «περνάει από το χέρι της» για να διευκολύνει τη ζωή τους και για την ένταξή τους στην κοινωνία της πόλης.

Μιλώντας στο «Ρ» ο Γ. Χαντζοπλάκης, αντιδήμαρχος Καρδίτσας, επισημαίνει ότι «έως το 1999, οι Τσιγγάνοι ζούσαν σ' έναν καταυλισμό με παράγκες, δίπλα στο βιολογικό καθαρισμό της πόλης, μέσα σε μια έκταση 25 περίπου στρεμμάτων, η οποία χρησιμοποιούνταν, κατά καιρούς, για χωματερή» Και σημειώνει, χαρακτηριστικά: «Υπήρχαν άνθρωποι, ξύλα και νάιλον».

Οταν ανέλαβε το Δήμο Καρδίτσας η σημερινή Δημοτική Αρχή προσπάθησε να βελτιώσει το χώρο, κάτι που δεν ήταν, ιδιαίτερα, εύκολο καθώς η κατάσταση που επικρατούσε μέχρι τότε ήταν άθλια. Οι συνθήκες υγιεινής ήταν ανύπαρκτες, δεν υπήρχαν δίκτυα ύδρευσης - παρά μόνο 2 με 3 βρύσες - και ρεύματος. Μάλιστα, κάθε καλοκαίρι οι Τσιγγάνοι, μην αντέχοντας τη βρώμα του βιολογικού καθαρισμού, έφευγαν από τον καταυλισμό και κατέκλυζαν τα πάρκα, τις πλατείες και τα κοντινά χωριά της Καρδίτσας.

Η Δημοτική Αρχή βρήκε έναν καινούριο χώρο που σήμερα φτάνει τα 31 στρέμματα.

«Στη συνέχεια - αναφέρει ο Γ. Χαντζοπλάκης - φτιάξαμε όλα τα έργα υποδομής - αποχέτευση, όμβρια ακαθάρτων, δίκτυο ύδρευσης, φωτισμού - τοποθετήσαμε 115 λυόμενους οικίσκους και προχώρησε η ασφαλτόστρωση των δρόμων. Ολοι οι λυόμενοι οικίσκοι είναι ηλεκτροδοτούμενοι, κάτι που συμβαίνει σε ελάχιστους οικισμούς Τσιγγάνων και δημιουργήθηκε ένα «συνεργείο» για την υποστήριξη του νέου οικισμού από τεχνικής πλευράς. Παράλληλα, σε συνεργασία με την Αναπτυξιακή Καρδίτσας, έγινε επάνδρωση του Κέντρου Υποστήριξης του Πολίτη, με γραμματειακή υποστήριξη, νοσηλεύτρια και κοινωνιολόγο για την παροχή υπηρεσιών και πληροφοριών που χρειάζονται οι Τσιγγάνοι, ώστε να έρθουν σε επαφή με τις υπηρεσίες και του Δήμου, αλλά και γενικότερα της πολιτείας.

Τα παιδιά του καταυλισμού για πρώτη φορά μπήκαν σε αίθουσες σχολείου - το Μάρτη του 2000 - που έγινε με πρωτοβουλία του Δήμου, ο οποίος δρομολογεί και ένα λεωφορείο με συνοδό για τη μεταφορά τους από και προς το σχολείο που απέχει 4 χιλιόμετρα. Στους μαθητές καθημερινά δίνεται και το απαραίτητο κολατσιό. Ο Δήμος Καρδίτσας πρότεινε, δε, ένας αριθμός παιδιών, τα οποία πήγαιναν κανονικά στην τάξη που αναλογεί στην ηλικία τους, να ενταχθούν στα υπόλοιπα σχολεία της πόλης, αλλά δεν εισακούστηκε από τους αρμόδιους».

Οι προτεραιότητες που έχει θέσει από 'δω και στο εξής ο Δήμος Καρδίτσας είναι - όπως αναφέρει ο Γ. Χαντζοπλάκης - η δημιουργία παιδικού σταθμού και Κέντρου Δημιουργικής Απασχόλησης, (για το σκοπό αυτό ο δήμος έχει υποβάλει προς έγκριση σχετικό πρόγραμμα στην Περιφέρεια Θεσσαλίας), καθώς και η λειτουργία ενός ανθοκομείου για την αντιμετώπιση του προβλήματος της εργασίας που έχουν οι Τσιγγάνοι.

Και ο αντιδήμαρχος τονίζει ότι «ο Δήμος καταβάλλει όλες τις προσπάθειες για να καλυτερέψει η ζωή των Τσιγγάνων, στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του». Και επισημαίνει ότι «ευθύνη έχει η πολιτεία, επειδή δεν παίρνει τα αναγκαία μέτρα για να βοηθήσει και να εντάξει τους Τσιγγάνους στην κοινωνία».