Την ίδια στιγμή που οι υπουργοί της κυβέρνησης ξετρυπώνουν υπουργικές αποφάσεις, προκειμένου να απαγορεύσουν και να εμποδίσουν την ενημέρωση και τη διακίνηση ιδεών σε κλιμάκιο του ΚΚΕ (είναι συγκεκριμένο το παράδειγμα σε σχολείο της Ηλιούπολης που απαγορεύτηκε η περιοδεία με επικεφαλής την υποψήφια βουλευτή του Κόμματος στην Α' Αθήνας Αρετή Μήτση), οι ίδιοι αξιοποιούν κάθε μηχανισμό, για να προσεγγίσουν τους μαθητές και τους γονείς τους. Ενώ όλο το προηγούμενο διάστημα λοιδορούσαν, συκοφαντούσαν τους αγώνες τους και έστελναν και στέλνουν τα ΜΑΤ και τους εισαγγελείς στα σχολεία, τώρα ήρθε η ώρα να δείξουν την... ευαισθησία τους.

Στα κλιμάκια του ΚΚΕ προβάλλουν την Υπουργική Απόφαση 21/2/85, επί υπουργίας Απ. Κακλαμάνη με Α.Π. 240/5/Γ2/1519, στην οποία αναφέρεται ότι «απαγορεύεται κάθε ομιλία πολιτικού περιεχομένου προς μαθητές ή εκπαιδευτικούς μέσα στο χώρο του σχολείου από εκπροσώπους κομμάτων, φορείς συλλογικών οργάνων ή άλλα πρόσωπα». Ομως, οι υπηρεσίες του Υπουργείου Αμυνας και ο υπουργός - πλασιέ των ΝΑΤΟικών συμφερόντων στην περιοχή, Ακης Τσοχατζόπουλος, μετέφερε χτες μαθητές σε στημένη προεκλογική φιέστα στη Θεσσαλονίκη. Η δήθεν ημερίδα «Νέοι - Αμυνα και Ακριτική Ελλάδα» του Ιδρύματος Μελετών Χερσονήσου Αίμου, στην οποία μεταφέρθηκαν μαθητές της Θεσσαλονίκης και άλλων πόλεων εξελίχθηκε τελικά σε μπούμερανγκ και μέγα φιάσκο για τους διοργανωτές, παρά το καμουφλάζ.

Για λίγα λεπτά παρέμεινε στην αίθουσα του ξενοδοχείου HAYAT στη Θεσσαλονίκη ο υπουργός Εθνικής Αμύνης Ακης Τσοχατζόπουλος. Πολλοί από τους συγκεντρωμένους μαθητές όταν πήραν χαμπάρι ότι η λεγόμενη ημερίδα με θέμα τους στρατευμένους νέους ήταν απλά μια προεκλογική φιέστα, βρήκαν πολλούς τρόπους να εκφράσουν την αποδοκιμασία τους. Στις αίθουσες του ξενοδοχείου, που ήταν γεμάτες μπουφέδες και εδέσματα, επικράτησε ένα κλίμα «χαβαλέ» που γρήγορα μεταφέρθηκε στην κύρια αίθουσα, όπου γίνονταν οι ομιλίες. Οι διοργανωτές καλούσαν τους μαθητές να παρακολουθήσουν τις εισηγήσεις. Η απάντηση ήταν η γενικευμένη αδιαφορία. Και ενώ η πλειοψηφία των μαθητών αναρωτιόταν, πού θα οδηγηθεί αυτή η διοργάνωση, ξαφνικά στη μέση των ομιλιών διέκοψε το προεδρείο για να καλέσει στο βήμα τον υπουργό Αμυνας Ακη Τσοχατζόπουλο, προκειμένου να χαιρετίσει. Ο υπουργός στον τρίλεπτο χαιρετισμό του απέδειξε ότι μπορεί να μιλάει, χωρίς να λέει τίποτα. Φανφάρες για αξιοκρατία, για ισοτιμία των γυναικών στο στράτευμα, για μείωση της θητείας, πλασάρισμα του μισθοφορικού στρατού, ώσπου ένα πανό που ξεδίπλωσαν μαθητές των ημερήσιων σχολείων τον ανάγκασε να αλλάξει ύφος και περιεχόμενο στην ομιλία του.

Το πανό που έκανε αίσθηση στους συμμετέχοντας και πολλοί ήταν αυτοί που χειροκρότησαν μόλις το διάβασαν, έγραφε: «Για την πατρίδα μας ΝΑΙ, για το ΝΑΤΟ και την ΕΕ ΟΧΙ». Ο Ακης Τσοχατζόπουλος απάντησε στους μαθητές του Συντονιστικού ότι συμφωνεί με το πρώτο σκέλος του συνθήματος που αναγραφόταν στο πανό, αλλά όχι και για το δεύτερο, εξηγώντας και το γιατί. Στη διάρκεια αυτής της απολογητικής ομιλίας του, πολλοί μαθητές φώναζαν συνθήματα όπως «δώστε λεφτά για την παιδεία κι όχι για του ΝΑΤΟ τα στρατηγεία». Λέγοντας αυτά ο υπουργός αποχώρησε από την αίθουσα, προκαλώντας την αποδοκιμασία πολλών παρευρισκομένων.

Στη συνέχεια το προεδρείο πιέστηκε, για να δώσει το λόγο στους μαθητές του Συντονιστικού. Μιλώντας ο Χρήστος Σπυριδάκης κατήγγειλε τον υπουργό, που κάλεσε τους μαθητές σ' αυτή τη φιέστα, προκειμένου να τους κάνει κλακαδόρους. Κινητοποιήθηκε ολόκληρος μηχανισμός, για να αφήσουν οι μαθητές τα μαθήματά τους και να έρθουν εδώ, πρόσθεσε.

Στην παρέμβαση της η Αγγελική Μαργαρίτη από το ΙΕΚ Επανωμής ανέφερε ότι ο πατριωτισμός για τον οποίο γίνεται πολύς λόγος στην αίθουσα αυτή, δεν έχει να κάνει με μια αφαιρετική έννοια, αλλά με την ανάγκη της υπεράσπισης της πατρίδας. «Πώς εξυψώνεται ο πατριωτισμός και ο πολιτισμός των Ελλήνων, όταν ένα από τα πιο φρικιαστικά εγκλήματα του 20ού αιώνα γίνεται με την υπογραφή και συγκατάθεση της ελληνικής κυβέρνησης; Οταν αυτή η κυβέρνηση με μεγάλη προθυμία επέτρεψε τη διέλευση των ΝΑΤΟικών δολοφόνων μέσα από τη χώρα μας;», τόνισε η μαθήτρια.

Μερικές βασικές σκέψεις ή αρχές, που ενδεχόμενα επηρεάζουν την απόφανση - απόφαση του ψηφοφόρου

α. Ποιο θα είναι το κριτήριό μου; Το προσωπικό συμφέρον μου; Αυτό των παιδιών μου και, γενικά, της νέας γενιάς; Το συμφέρον της κοινωνίας όλης; Το απλό συμφέρον ή και η τιμή και αξιοπρέπεια όλων;

Νομίζω ότι μου αξίζει να απαντήσω καταφατικά στο τελευταίο ερώτημα. Αυτό υποθέτω θα μου έλεγε και ο Πρωταγόρας (δείτε τη σημείωση 3) διευκρινίζοντάς μου, μάλιστα, ότι όποιος φροντίζει το κοινό καλό, φροντίζει και το δικό του, γιατί κι αυτός είναι μέρος του συνόλου.

β. Τι μπορώ να προσδοκώ (και επιδιώκω με την ψήφο μου) από τούτες τις εκλογές; Οι προσδοκίες μου ικανοποιούνται μόνο αν θα είμαι με τους κυβερνητικούς ή αν θα ακούγεται συνεχώς στη Βουλή και η δική μου φωνή, διαμέσου του αντιπροσώπου μου; Μήπως η δεύτερη εκδοχή είναι πιο αξιοπρεπής για μένα και πιο αποτελεσματική για το κοινωνικό σύνολο; Ποιες κυβερνήσεις στο παρελθόν ήταν πιο προσεκτικές; Αυτές, που είχαν άνετη κοινοβουλευτική αυτοδυναμία (6) (με την ανάλογη αλαζονεία (7) και αυθαιρεσία) ή εκείνες που αναγκάζονταν να προσέχουν τις αντιδράσεις της κοινής γνώμης και μιας δυναμικής αντιπολίτευσης; Μήπως βοηθάω καλύτερα τα συμφέροντα της κοινωνίας, συμβάλλοντας με την ψήφο μου για να υπάρχει και δυναμική αντιπολίτευση;

γ. Ποιος από τους υποψήφιους (ως άτομο και, κυρίως, ως φορέας κοινωνικής ιδεολογίας) μπορεί να είναι πιο ειλικρινής και ικανός και συνεπής στο να εκφράζει την άποψή μου;

Η ειλικρίνεια των ατόμων ή και εκφραστών μιας ιδεολογίας κρίνεται από τα έργα που έκαναν ή θα κάμουν, τους λόγους που είπαν ή θα πουν. Επειδή το μέλλον είναι ακόμη αθέατο, κρίνουμε μοιραία το παρελθόν. Πόση εκτίμηση μπορείς να έχεις σε κάποιον (άτομο ή κόμμα) ότι είναι ειλικρινής σήμερα, αν σου υπόσχεται πράγματα, που απέφυγε να πράξει στο παρελθόν, ενώ μπορούσε;

Η ικανότητα, στα πλαίσια του κοινοβουλευτικού ρόλου που αναθέτουμε με την ψήφο μας στους εκπροσώπους μας, κρίνεται από το έργο που μπορούν να αποδώσουν ή την κριτική που μπορούν να ασκήσουν. Και πάλι το παρελθόν τους γίνεται, κατ' ανάγκη, κριτήριο για την πιθανή ικανότητα, που θα αναδείξουν στο μέλλον, για έργο συγκεκριμένο ή δημιουργική κριτική.

Με τον όρο συνέπεια (για άτομα και πολιτικούς - ιδεολογικούς φορείς), δηλώνουμε τη σχέση ομοιότητας και συνέχειας ανάμεσα στους λόγους που διακηρύσσουν και τα έργα που πράττουν. Η αξιολόγηση τούτης της αρετής μοιραία αναζητείται πιο πολύ στο παρελθόν, για να στηριχτεί σ' αυτό η προσδοκία για το μέλλον. Και συνήθως προβάλλεται η συνέπεια ως κύριο συστατικό της πολιτικής αρετής. Και κυριαρχεί στις συνειδήσεις των εκλογέων ως ερώτημα θεμελιακό: «Τι είπατε και τι κάνατε στο παρελθόν, που προοιωνίζεται και το τι θα κάνετε στο μέλλον, για να είστε συνεπείς πρώτα με τον εαυτό σας και το περιβάλλον, όπου έχετε διαμορφώσει σχέσεις αντίληψης, αξιολόγησης, απόφασης και δράσης; Δεν είναι σωστό όσους ασκήσατε εξουσία ή ασκήσατε κριτική σε κάποιους τομείς να σας κρίνω, όσο μπορώ αντικειμενικά σε αυτούς τους τομείς, έστω σε αυτούς μόνο όπου έχω κάποια ενημέρωση;».

δ. Τι κάνατε, λοιπόν, στον τομέα της Εκπαίδευσης των νέων (8), που μας αφορά όλους και μας πονά σήμερα και μας προκαλεί αγωνία για αύριο; Η απάντηση στο ερώτημα απαιτεί ειδική ανάλυση με άμεση τεκμηρίωση. Θα την επιχειρήσουμε με επόμενο άρθρο. Για την ώρα, θυμίζω μερικά πρόσφατα άρθρα δημοσιευμένα σε διάφορα βήματα:

- «Ψήφισμα Εκπαιδευτικής Υποτέλειας» («Ριζοσπάστης» 10/11/99)

- «Μεταρρύθμισης Ατοπήματα, Μαθητών Αιτήματα» («Ριζοσπάστης» 30/12/99)

- «Triennium Horrible» - «Τριετία Φρικαλέα» (Γενάρης 1999-Γενάρης 2000, «Μακεδονία» 23/2/2000)

- «Τι χρειαζόμαστε τις εξετάσεις...» («Ημερησία» 10/2/2000)

- «Ερωτήματα για την Ποιότητα της Μεταρρύθμισης» (περιοδικό «Αλφα», τ. Σεπτεμβρίου 1999)

- «Παρενέργειες Μεταρρύθμισης και Νομοθετημένο Προνόμιο» (περιοδικό «Νεότητα» του ΕΕΣ, Δεκέμβριος 1999)

Λειτουργικά, το ερώτημα συμπληρώνεται με το ότι παρέλειψαν το πιο αναγκαίο και τίμιο: Τον πραγματικό δημόσιο διάλογο. Γιατί; Το διάλογο αποφεύγουν:

- Οσοι νομίζουν ότι έχουν αδύναμο υπερασπιστικό λόγο για όσα «νομοθετούν» και πράττουν άλογα («πράσσειν άλογα»).

- Οσοι κατέχονται από ακλόνητη πεισματική αυτοπεποίθηση (έλλειμμα σύνεσης, αλαζονεία (9).

- Οσοι γνωρίζουν ότι εκτελούν εντολή, άρα οι ίδιοι δεν έχουν λόγο.

1. Κάλπη: Από την αρχαία λέξη κάλπις (αγγείο, που χρησιμοποιούσαν για νερό - υδρία - ή ως τεφροδόχο), μπορούσε κατά περίπτωση να έχει στόμιο στενό.

2. Ο Περικλής εμφανίζεται στον Θουκυδίδη (Ξυγγραφή 2.60) να απαριθμεί ως αρετές του πολιτικού: «δεινός γνώναι τα δέοντα και ερμηνεύσαι ταύτα φιλοπόλα και χρημάτων κρείσσων» (ικανός να διαβλέπει τι είναι ανάγκη να γίνει, να αναλύει τις σκέψεις του στους ψηφοφόρους, να είναι ο ίδιος καλός πατριώτης και να είναι υπεράνω χρημάτων, να μην έχει υποκύψει στον πειρασμό του άνομου κέρδους).

3. Οταν ρωτήθηκε ο Πρωταγόρας τι μάθημα θα προσφέρει στον μαθητή του, απάντησε: «ευβουλίαν περί των κοινών και περί των ιδίων» (πώς να σκέπτεται και να αποφασίζει το σωστό για την κοινωνία και για τον εαυτό του).

4. Το Σύνταγμά μας ορίζει κάθε 4 χρόνια, εκτός αν ειδικός λόγος επιβάλει νωρίτερα, αλλά ο ειδικός λόγος πρέπει να είναι πειστικός, αλλιώς λέγεται πρόσχημα. Τώρα, λ.χ., νομίζω ότι προσφεύγουμε πρόωρα στην κάλπη, πριν αποκαλυφθεί όλη η τραγωδία της εκπαιδευτικής «μεταρρύθμισης». Κυρίως γι' αυτό το λόγο και για άλλους, βέβαια.

5. Για όλους αυτούς τους λόγους, έφτασε να θεωρείται η κάλπη και σύμβολο ή μέσο απάτης, από αυτήν το επίθετο κάλπικος (απατηλός, ψεύτικος, παραπλανητικός).

6. Διακρίνουμε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία (που μπορεί να είναι πλάσμα του εκλογικού νόμου) από την πραγματική πλειοψηφία στο λαό, που αυτή μόνη μπορεί και να εκφράζει γνήσια το κοινό αγαθό, την άποψη της μεγαλύτερης μερίδας της κοινωνίας.

7. Η αλαζονεία της δύναμης είναι γνωστό ότι οδηγεί σε πράξη αυτοκαταστροφής, αλλά πιο μπροστά, ως συμπεριφορά της εξουσίας, οδηγεί σε πράξεις αδικίας. Αφθονα παραδείγματα προσφέρει η ιστορία από τον καιρό του Θουκυδίδη (που την ανέλυσε με το Διάλογο Μηλίων και Αθηναίων) ως σήμερα. (Θυμίζω το γνωστό βιβλίο του Αμερικάνου γερουσιαστή W. Fullbright, «Αλαζονεία της Δύναμης»).

8. Θυμίζω εδώ τον υπότιτλο του άρθρου: Ο μαθητής μπορεί να μην ψηφίζει, αλλά αυτός ταλανίζεται και αδικείται, ο πατέρας ή η μητέρα του πληρώνουν την εκπαιδευτική δυσλειτουργία και ο εκπαιδευτικός μπορεί να αναλύσει την επιβαλλόμενη βαναυσουργία και εσωτερική ακρισία, που οδηγεί σε αποπροσανατολισμό της σκέψης και αποπομπή των κοινωνικά ασθενέστερων από το σχολείο.

9. Δείτε τη σημείωση 7.

10. Θυμίζω ένα άρθρο - πρόσκληση για διάλογο: «Αναζήτηση Αρχών και Ουσίας Διαλόγου περί Παιδείας» («Καθημερινή» 10/1/1999).