1. Κάλπη: Από την αρχαία λέξη κάλπις (αγγείο, που χρησιμοποιούσαν για νερό - υδρία - ή ως τεφροδόχο), μπορούσε κατά περίπτωση να έχει στόμιο στενό.

2. Ο Περικλής εμφανίζεται στον Θουκυδίδη (Ξυγγραφή 2.60) να απαριθμεί ως αρετές του πολιτικού: «δεινός γνώναι τα δέοντα και ερμηνεύσαι ταύτα φιλοπόλα και χρημάτων κρείσσων» (ικανός να διαβλέπει τι είναι ανάγκη να γίνει, να αναλύει τις σκέψεις του στους ψηφοφόρους, να είναι ο ίδιος καλός πατριώτης και να είναι υπεράνω χρημάτων, να μην έχει υποκύψει στον πειρασμό του άνομου κέρδους).

3. Οταν ρωτήθηκε ο Πρωταγόρας τι μάθημα θα προσφέρει στον μαθητή του, απάντησε: «ευβουλίαν περί των κοινών και περί των ιδίων» (πώς να σκέπτεται και να αποφασίζει το σωστό για την κοινωνία και για τον εαυτό του).

4. Το Σύνταγμά μας ορίζει κάθε 4 χρόνια, εκτός αν ειδικός λόγος επιβάλει νωρίτερα, αλλά ο ειδικός λόγος πρέπει να είναι πειστικός, αλλιώς λέγεται πρόσχημα. Τώρα, λ.χ., νομίζω ότι προσφεύγουμε πρόωρα στην κάλπη, πριν αποκαλυφθεί όλη η τραγωδία της εκπαιδευτικής «μεταρρύθμισης». Κυρίως γι' αυτό το λόγο και για άλλους, βέβαια.

5. Για όλους αυτούς τους λόγους, έφτασε να θεωρείται η κάλπη και σύμβολο ή μέσο απάτης, από αυτήν το επίθετο κάλπικος (απατηλός, ψεύτικος, παραπλανητικός).

6. Διακρίνουμε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία (που μπορεί να είναι πλάσμα του εκλογικού νόμου) από την πραγματική πλειοψηφία στο λαό, που αυτή μόνη μπορεί και να εκφράζει γνήσια το κοινό αγαθό, την άποψη της μεγαλύτερης μερίδας της κοινωνίας.

7. Η αλαζονεία της δύναμης είναι γνωστό ότι οδηγεί σε πράξη αυτοκαταστροφής, αλλά πιο μπροστά, ως συμπεριφορά της εξουσίας, οδηγεί σε πράξεις αδικίας. Αφθονα παραδείγματα προσφέρει η ιστορία από τον καιρό του Θουκυδίδη (που την ανέλυσε με το Διάλογο Μηλίων και Αθηναίων) ως σήμερα. (Θυμίζω το γνωστό βιβλίο του Αμερικάνου γερουσιαστή W. Fullbright, «Αλαζονεία της Δύναμης»).

8. Θυμίζω εδώ τον υπότιτλο του άρθρου: Ο μαθητής μπορεί να μην ψηφίζει, αλλά αυτός ταλανίζεται και αδικείται, ο πατέρας ή η μητέρα του πληρώνουν την εκπαιδευτική δυσλειτουργία και ο εκπαιδευτικός μπορεί να αναλύσει την επιβαλλόμενη βαναυσουργία και εσωτερική ακρισία, που οδηγεί σε αποπροσανατολισμό της σκέψης και αποπομπή των κοινωνικά ασθενέστερων από το σχολείο.

9. Δείτε τη σημείωση 7.

10. Θυμίζω ένα άρθρο - πρόσκληση για διάλογο: «Αναζήτηση Αρχών και Ουσίας Διαλόγου περί Παιδείας» («Καθημερινή» 10/1/1999).