Κλίμα φοβίας και τρομοκρατίας επικρατούσε στην Ελλάδα παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων της Ρώμης. Η προοδευτική σκέψη φυλακισμένη, τα στρατοδικεία εν δράσει και τα καλύτερα παλικάρια του ελληνικού λαού στην εξορία. Ο Καραμανλής κυβερνούσε και η Φρειδερίκη αποφάσιζε. Το διαίρει και βασίλευσε ήταν το δόγμα που εφάρμοζε με κάθε μέσο η Γερμανίδα.

Η αποστολή στην Ολυμπιάδα της Ρώμης ήταν πολυπληθής. Πενήντα ένας αθλητές. Συγκεκριμένα, 11 ιστιοπλόοι, 6 σκοπευτές, 2 κολυμβητές, 3 παλαιστές, 6 κωπηλάτες, 2 πυγμάχοι, 1 αρσιβαρίστας και 20 αθλητές στίβου. Επικεφαλής ο μετέπειτα δικτάτορας Κωνσταντίνος Γλύξμπουργκ. Η Φρειδερίκη ήθελε τον αγράμματο κατά πολλούς κανακάρη της, πρώτο σε όλα. Κι όταν η Γερμανίδα ήθελε, η τότε πολιτική ηγεσία χτυπούσε μπροστά της προσοχή. Δεν πρόλαβε ο γιόκας της να βγάλει χνούδι στο μουστάκι του και σε ηλικία 15 χρόνων τον διόρισε, το 1955, πρόεδρο της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων. Επειδή το σύνταγμα δεν επέτρεπε σε βασιλιάδες να κατέχουν θέση προέδρου, ψήφισε ειδικό νόμο. Το 1965, ο βασιλιάς τότε Κωνσταντίνος, διόρισε στην προεδρία της ΕΟΑ την αδελφή του Ειρήνη.

Με τη φόρα που είχαν πάρει οι Γλύξμπουργκ, κατάφεραν στη Ρώμη να κατακτήσουν και χρυσό μετάλλιο. Ενα καλό πλήρωμα με τους Γ. Ζαϊμη και Οδ. Εσκιτζόγλου και ο 20χρονος άπειρος Κωνσταντίνος Ολυμπιονίκης στην ιστιοπλοϊα στην κατηγορία "Ντράγκον" με 6.733 βαθμούς. Οι άλλοι δυο Ολυμπιονίκες ουσιαστικά πέρασαν στην ανωνυμία, ενώ ο Γλύξμπουργκ ούτε που ξανανέβηκε σε ιστιοφόρο.

Από τους Ελληνες αθλητές την καλύτερη επίδοση πέτυχε ο παλαιστής του Πανελληνίου Αναστάσιος Μωυσίδης, κατακτώντας την 6η θέση στην κατηγορία των 67κ. της ελληνορωμαϊκής. Εξι φορές πρωταθλητής Ελλάδας στην ελληνορωμαϊκή και τρεις στην ελευθέρας από το 1953 έως το 1959, ο Μωυσίδης συνεχίζει ακόμα και σήμερα να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο άθλημα, από τη θέση του προπονητή του Απόλλωνα Αθηνών. Ο Γ. Ρουμπάνης, αν και είχε πετύχει πρόσφατα ευρωπαϊκό ρεκόρ στο επί κοντώ με 4.60, έμεινε απροπόνητος το τελευταίο διάστημα επειδή εργαζόταν στην Αμερική και πήδηξε μόνο 4.30. Ο Κουνάδης με ρεκόρ 56.06 στη δισκοβολία, έριξε μόλις 52.32 μένοντας στην 18η θέση, ενώ ο Τσακανίκας που είχε ρεκόρ 17.43 στη σφαίρα, δεν πέρασε στους προκριματικούς το όριο των 16.75. Ολοι οι άλλοι αθλητές αποκλείστηκαν στα προκριματικά. Μεταξύ αυτών που συμμετείχαν στους αγώνες ήταν ο αθλητής του Παναθηναϊκού και μετέπειτα συνεργάτης του "Ρ", Νίκος Γεωργόπουλος, (100μ.,200μ. και 4Χ100).

Οπως και στη Μελβούρνη, στη Ρώμη δεν εκπροσωπήθηκε ο ελληνικός γυναικείος αθλητισμός. Για να πούμε όλη την αλήθεια, στην ιταλική πρωτεύουσα ταξίδευσε η κόρη της Φρειδερίκης και σημερινή βασίλισσα της Ισπανίας Σοφία, ως αναπληρωματική του αδελφού της Κωνσταντίνου στην ιστιοπλοϊα.

Το παράξενο είναι ότι παρά το κλίμα μισαλλοδοξίας που επέβαλε η Φρειδερίκη και η άρχουσα τάξη της εποχής στη χώρα μας, η Ελλάδα διεκδίκησε τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1960. Για το λόγο αυτό το 1950 η ΕΟΑ αντάλλαξε τις εγκαταστάσεις του σκοπευτηρίου της Καλλιθέας με 1.000 στρέμματα γης στην Καλογρέζα, προκειμένου να χτιστεί σύγχρονο ολυμπιακό κέντρο. Οι εγκαταστάσεις έγιναν με καθυστέρηση 30 χρόνων, αλλά η ΔΟΕ αρνήθηκε στην Ελλάδα να γιορτάσει τα 100 χρόνια από την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων.

Για πρώτη φορά στην ιστορία τους οι Ιταλοί μπορούσαν να στεφθούν Ολυμπιονίκες στη Ρώμη, χωρίς να χρειαστεί να εκστρατεύσουν στην Αρχαία Ολυμπία. Τη διοργάνωση των 17ων Ολυμπιακών αγώνων διεκδίκησαν η Αθήνα, οι Βρυξέλλες, η Βουδαπέστη, το Μπουένος Αϊρες, η Λωζάνη, ο Πόλη του Μεξικού, το Ρίο Ντε Τζανέιρο, το Τόκιο και... όλη η Αμερική, Ντιτρόιτ, Λος Αντζελες, Μινεάπολις, Νέα Υόρκη, Σαν Φραντσίσκο, Φιλαδέλφεια, Σικάγο. Τελικός νικητής η Ρώμη που είχε ετοιμάσει ένα υπέροχο στάδιο, το "Φόρο ιτάλικο", στους πρόποδες του Μόντε Μάριο και ένα υπέροχο κλειστό γήπεδο μπάσκετ 12.000 θέσεων, το "Παλαέουρ".

Η τελετή έναρξης των αγώνων έγινε στις 25 Αυγούστου 1960. Την παραμονή συγκεντρώθηκαν στην πλατεία του Αγίου Πέτρου χιλιάδες αθλητές, λευκοί και μαύροι, πιστοί και άθεοι, καθολικοί, μουσουλμάνοι, ορθόδοξοι, άλλοι από πίστη κι άλλοι από περιέργεια, προκειμένου να τους ευλογήσει ο Πάπας.

Στην αιώνια πόλη συγκεντρώθηκαν 5.348 αθλητές(610 γυναίκες), από 83 χώρες. Για πρώτη φορά εκπροσωπήθηκαν το Σαν Μαρίνο, το Μαρόκο, το Σουδάν, η Τυνησία και η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης.

Στο στίβο οι Αμερικανοί έδωσαν μάχη αυτή τη φορά να μη χάσουν τα πρωτεία. Από τα 15 χρυσά μετάλλια που κατέκτησαν πριν τέσσερα χρόνια στη Μελβούρνη, έπεσαν στα 9. Το εντυπωσιακότερο όμως είναι ότι για τρίτη φορά μετά το 1908 και 1928, δεν ανέβηκε αθλητής τους στο ψηλότερο σκαλοπάτι των σπρίντερ, ενώ στα 4Χ100 βρέθηκαν εκτός βάθρου. Στα 100μ. κυριάρχησε για πρώτη φορά ένας Γερμανός, ο Χάρι, με χρόνο 10.2, ενώ στα 200 ο Ιταλός Μπερούτι έκοψε πρώτος το νήμα σε 20.5. Οι επιδόσεις του συνόλου των νικητών ήταν πάντως εκπληκτικές, καθώς σε 34 αγωνίσματα ανδρών και γυναικών δημιουργήθηκαν 30 ολυμπιακά και 6 παγκόσμια ρεκόρ. Παγκόσμιες επιδόσεις πέτυχαν, στα 200μ. ο Μπερούτι με 20.5, στα 400μ. ο Αμερικανός Ντέιβις με 44.9, στα 1.500μ. ο Αυστραλός Ελιοτ με 3.35.6, στα 4Χ100 η ενωμένη ομάδα της Γερμανίας με 39.5, στα 4Χ400 η ομάδα των ΗΠΑ με 3.02.2 και στα 800μ. των γυναικών η Σεβτσόβα από τη Σοβιετική Ενωση με 2.04.3. Η Αμερικανίδα Βίλμα Ρούντολφ έκλεψε την παράσταση κατακτώντας τρία χρυσά μετάλλια στα 100μ., 200μ. και στη σκυταλοδρομία 4Χ100. Στα 400μ. με εμπόδια οι Αμερικανοί ανέβασαν τριάδα στο βάθρο, μόνο που στους δύο από τους τρεις το ολυμπιακό μετάλλιο δεν έφερε ευτυχία στην προσωπική τους ζωή. Ο δεύτερος Ολυμπιονίκης Κλιφ Γκούσμαν, σκοτώθηκε το 1966 στο Βιετνάμ και ο τρίτος Ντικ Χάουαρντ χάθηκε ένα χρόνο αργότερα από υπερβολική χρήση ηρωίνης. Στο Μαραθώνιο ξεχώρισε το ταλέντο του Αιθίοπα Αμπέμπε Μπικίλα. Ετρεξε ξυπόλυτος στους δρόμους της Ρώμης τα 42.195 μέτρα και τερμάτισε πρώτος με νέο ολυμπιακό ρεκόρ 2.15.6. Μέχρι τότε ο Μπικίλα είχε τρέξει μόνο τρεις Μαραθώνιους στη χώρα του. Στα 5.000 μέτρα κυριάρχησε ο Νεοζηλανδός Μάρεϊ Χάλμπεργκ με 13.43.4, που σε ηλικία 17 χρόνων παίζοντας ράκμπι βρέθηκε στο νοσοκομείο με κάταγμα στον ώμο, σπασμένα πλευρά και παραλυσία στο αριστερό χέρι. "Πάντα πίστευα ότι οι Ολυμπιονίκες είναι θεοί. Τώρα απλώς κατάλαβα ότι είναι άνθρωποι", τόνισε μετά τον τερματισμό.

Στην κολύμβηση Αμερικανοί και Αυστραλοί έδωσαν μάχη για τα χρυσά μετάλλια. Οι πρώτοι ανέβηκαν 9 φορές στο ψηλότερο σκαλοπάτι του βάθρου, οι δεύτεροι πέντε, ενώ μόνο ο Βρετανός Λόσμπριου πέτυχε να σπάσει την κυριαρχία τους στα 200 πρόσθιο. Ηι Ανατολικογερμανίδα Κρέμερ στέφθηκε Ολυμπιονίκης στις καταδύσεις από βατήρα 3 και 10 μέτρων.

Στη Ρώμη ανέτειλε μια διαφορετική μέρα για την άρση βαρών. Η μονομαχία του Αμερικανού Αντερσον με τον Σοβιετικό Βλάσοφ, άφησε άφωνη την ανθρωπότητα. Ο πρώτος λίγο πριν τους αγώνες είχε σηκώσει στο σύνολο 533κ. Το ρεκόρ αυτό δεν πρόκειται να καταρριφθεί ούτε σε έναν αιώνα, έγραψε ο αμερικάνικος Τύπος. Ο Βλάσοφ με το απίθανο κορμί που ζύγιζε ούτε λίγοούτε πολύ περίπου 40 - 50 κιλά λιγότερο από αυτό του Αντερσον, σήκωσε 537,5 κιλά, εκπληκτικό παγκόσμιο ρεκόρ για την εποχή. Ο Βλάσοφ ασχολήθηκε στη συνέχεια με την ποίηση και τη λογοτεχνία και αργότερα με την πολιτική. Ηταν μάλιστα πριν μια βδομάδα υποψήφιος για την Προεδρία της Ρωσίας, αλλά συγκέντρωσε λιγότερο του 1% στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων.

Στην πυγμαχία ξεχώρισε ο Μοχάμετ Αλι, νικητής στην κατηγορία των 81κ. Σε ηλικία 18 χρόνων έδειξε ότι θα αφήσει εποχή στο άθλημα των δυνατών. Γύρισε στις ΗΠΑ και για βδομάδες δεν έβγαζε το χρυσό μετάλλιο από το λαιμό του. Οταν μια μέρα πήγε σε κάποιο εστιατόριο να αγοράσει παγωτό, πήρε την απάντηση: "εδώ σερβίρουμε μόνο λευκούς". "Μα μπροστά σου έχεις έναν Ολυμπιονίκη" παρενέβη ένας φίλος του. "Εγώ βλέπω μόνο ένα μαύρο μπροστά μου" ήταν η απάντηση. Εκνευρισμένος ο Μ. Αλι πέταξε το μετάλλιό του στα νερά του ποταμού Οχάιο. "Πήρα ένα μετάλλιο χωρίς την άδεια των λευκών" υπογράμμισε με πικρία, πετώντας στο ποτάμι κάποιους που προσπάθησαν να σπάσουν πλάκα με το πάθημά του. Αργότερα έγινε πρωταθλητής των βαρέων βαρών, αλλά η Αμερική δεν ξέχασε ότι ήταν μαύρος. Ο Κλέι αρνήθηκε να πάει στρατιώτης στο Βιετνάμ, τον έκλεισαν φυλακή και του αφαίρεσαν τον τίτλο. Επανήλθε αργότερα και αναδείχτηκε εκ νέου πρωταθλητής στα βαρέα βάρη. Τα τελευταία χρόνια πάσχει από την ασθένεια του Πάρκινσον.

Στην ποδηλασία οι Ιταλοί κατέκτησαν πέντε στα έξι χρυσά μετάλλια. Τις εντυπώσεις συγκέντρωσε όμως πάνω του ο Δανός Γιένσεν. Στο αγώνισμα των 100 χλμ. έπαθε ηλίαση, δεν εγκατέλειψε για να μη μηδενισθεί η ομάδα του, κατέρρευσε στο 70ό χλμ. και στο νοσοκομείο εκτός από το θάνατό του διαπιστώθηκε ότι ήταν ντοπέ. Στο ποδόσφαιρο η Γιουγκοσλαβία νίκησε 3 - 1 στον τελικό, τη Δανία, στο μπάσκετ οι ΗΠΑ την ΕΣΣΔ με 90 - 63, στο χόκεϊ το Πακιστάν πήρε ρεβάνς από την Ινδία με 1 - 0. Οι Ιταλοί κατέκτησαν το χρυσό μετάλλιο στο πόλο.

Οι αγώνες της Ρώμης στέφθηκαν με απόλυτη επιτυχία και όπως έγραψε η βουλγάρικη εφημερίδα "Ναρόντνα Μλάντεζ", "όλοι όσοι συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες κέρδισαν το πιο πολύτιμο μετάλλιο για την ανθρωπότητα. Το μετάλλιο αυτό ήταν η ατμόσφαιρα συντροφικότητας και φιλίας ανάμεσα στους νέους διαφορετικών φυλών και χωρών, διαφορετικών πολιτικών και κοινωνικών συστημάτων".

Μεταξύ των 610 γυναικών που πήραν μέρος στην Ολυμπιάδα της Ρώμης, η μαύρη δρομέας Βίλμα Ρούντολφ κατέκτησε ξεχωριστή θέση στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων. "Τη μεγαλύτερη έκπληξη στη Ρώμη προκάλεσε το τρέξιμο μιας δεκαοχτάχρονης μαύρης κοπέλας, η οποία ήταν παράλυτη στα οχτώ της χρόνια και μεγάλωσε σε πολυπληθή οικογένεια. Ολα αυτά πρέπει να τα γνωρίζει κανείς για να καταλάβει το μέγεθος της επιτυχίας αυτού του κοριτσιού έναντι των αντιπάλων της, που διέθεταν υπεροχή απέναντί της στη ράτσα, την οικονομική κατάσταση, τη μόρφωση και τις κοινωνικές δυνατότητες" έγραψε αργότερα για την Βίλμα Ρούντολφ ο Γερμανός συγγραφέας Ρ. Χαγκελστάνγκε.

Η Βίλμα γεννημένη στις 23 Γενάρη 1943 στην κωμόπολη Κλάρκσβιλ, ήταν το 19ο παιδί μιας φτωχής οικογένειας με 22 συνολικά αγόρια και κορίτσια. Από μικρή συναγωνιζόταν σε τρέξιμο τα αγόρια της γειτονιάς της. Οταν τη συμβούλεψαν να ασχοληθεί με το στίβο, δεν είπε όχι. Ηταν γι' αυτή μια ευκαιρία να ξεφύγει από τη φτώχεια και το γκέτο. Μετά από μερικά χρόνια ήρθε η μεγάλη επιτυχία της Ρώμης. Στα 100μ. τερμάτισε πρώτη με χρόνο 11.0 δευτερόλεπτα. Ασυναγώνιστη και στα 200μ. με 24.0, ενώ είναι η πρωταγωνίστρια στο παγκόσμιο ρεκόρ που δημιουργεί η ομάδα των ΗΠΑ στα 4Χ100.

"Μαύρη γαζέλα" την ονόμασαν οι δημοσιογράφοι, ενώ όταν επισκέφτηκε τη Σουηδία, "για μια νύχτα την αγάπησε όλη η χώρα", όπως έγραψε ο Τύπος της εποχής. Η μεγαλύτερη νίκη ήρθε όμως κατά την επιστροφή στις ΗΠΑ, όταν ο παθολογικά ρατσιστής κυβερνήτης του Τενεσί, Μπ. Ελινγκτον, υποχρεώθηκε να προεδρεύσει στη βραδιά που διοργανώθηκε προς τιμήν της 19χρονης μαύρης αθλήτριας με τα τρία χρυσά μετάλλια.

Μετά την Ολυμπιάδα η Βίλμα γράφτηκε στο κολέγιο, το τελείωσε και άρχισε να μαθαίνει γράμματα τα παιδιά των μαύρων στη γενέτειρά της. "Ηταν τα δυσκολότερα χρόνια της ζωής μου - θυμάται. Εχοντας γευτεί την ευτυχία της νίκης, τη δόξα και την προσοχή των ανθρώπων, ξαφνικά κατάλαβα ότι δεν μπορούσα, δε με άφηναν, να αλλάξω τίποτα στη ζωή του λαού μου".

Οταν στις ΗΠΑ οι μαύροι άρχιζαν να οργανώνουν συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας ενάντια στις φυλετικές διακρίσεις, η ηρωίδα της Ρώμης ήταν πάντα στην πρώτη γραμμή της διαδήλωσης. Σε μια από τις πολλές ομιλίες της για τα δικαιώματα των μαύρων υπογράμμισε:

"Ημουνα μια Αμερικανίδα που εργαζόταν πολύ, πίστευε στη νομιμότητα σε σχέση με την εξουσία και πίστευα στο ανεκπλήρωτο όνειρο. Ηθελα από τον κόσμο της δυστυχίας να περάσω στον κόσμο της ευτυχίας, όμως μπροστά στη μύτη μου έκλεισαν την πόρτα αυτής της κοινωνίας. Ημουνα πάντα ενάντια στη χρήση βίας, όμως τώρα είμαι πεπεισμένη ότι είναι ο μοναδικός δρόμος για τα 22 εκατομμύρια σκλαβωμένους, ταπεινωμένους και προσβεβλημένους μαύρους ανθρώπους. Πρέπει να γίνει επανάσταση. Οχι για μένα, αλλά για τα παιδιά μου. Αυτά δεν πρέπει να περάσουν από τον Αδη τον οποίο εγώ πέρασα... Αυτά δεν πρέπει να παλέψουν για εκείνα τα δικαιώματα τα οποία ο κάθε ελεύθερος άνθρωπος έχει από τη γέννησή του".

Τον Ολυμπιακό Υμνο έγραψε το 1895 ο Κωστής Παλαμάς και μελοποίησε την ίδια χρονιά ο μουσικοδιδάσκαλος Σπύρος Σαμάρας. Δεν είχε παρά μόνο τρία τετράστιχα και ακούστηκε για πρώτη φορά στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896. Την εκτέλεση διηύθυνε ο ίδιος ο Σαμάρας με μια γιγαντιαία για την εποχή ορχήστρα και χορωδία.

Ο Ολυμπιακός Υμνος ακούστηκε και πάλι στο Παναθηναϊκό Στάδιο στη μεσοολυμπιάδα του 1906. Η απόφαση καθιέρωσής του πάρθηκε μισόν αιώνα αργότερα. Το 1957 η ΔΟΕ προκήρυξε διαγωνισμό για τη μελοποίησή του, όμως όλα άλλαξαν, όταν τον Μάη του 1958 κατά τη Σύνοδο της ΔΟΕ στο Τόκιο και κατά την επίσημη έναρξη των εργασιών, ανακρούστηκε ο Ολυμπιακός Υμνος του Σαμάρα με εκτέλεση από τη φιλαρμονική ορχήστρα του Τόκιο, η οποία ήταν εντυπωσιακή και προκάλεσε ενθουσιασμό. Οι παριστάμενοι είχαν σηκωθεί όρθιοι και χειροκροτούσαν θερμά και παρατεταμένα. Η απόφαση στη Γενική Συνέλευση της ΔΟΕ που ακολούθησε, ήταν να καθιερωθεί οριστικά ως ο επίσημος Ολυμπιακός Υμνος, αυτός της πρώτης Ολυμπιάδας με χορωδιακή απαγγελία στην ελληνική γλώσσα, όπως τον συνέταξε ο Κωστής Παλαμάς, χωρίς να μεταφραστεί.

Από τη Ρώμη το 1960, ο Ολυμπιακός Υμνος του Κωστή Παλαμά και του Σπύρου Σαμάρα ανακρούεται ανελλιπώς στην τελετή έναρξης των εκάστοτε Ολυμπιακών Αγώνων.

Στο Σαμάρα, που φτερά του έβαλε

Αρχαίο Πνεύμ' αθάνατο, αγνέ πατέρα

του ωραίου, του μεγάλου και τ' αληθινού,

κατέβα, φανερώσου κι άστραψ' εδώ πέρα

στη δόξα της δικής σου γης και τ' ουρανού.

***

Στο δρόμο και στο πάλεμα και στο λιθάρι,

στων ευγενών Αγώνων λάμψε την ορμή,

και με τ' αμάραντο στεφάνωσε κλωνάρι

και σιδερένιο πλάσε κι άξιο το κορμί.

***

Κάμποι, βουνά και πέλαγα φέγγουν μαζί σου

σαν ένας λευκοπόρφυρος μέγας ναός,

και τρέχει στο ναό εδώ προσκυνητής σου,

Αρχαίο Πνεύμ' αθάνατο, κάθε λαός.

1895 Κωστής Παλαμάς

Πέντε παλαιστές του Πανελληνίου στη δεκαετία του '60. Πρώτος από αριστερά ο Απ. Γεωργούλης και τρίτος ο Α. Μωυσίδης

Ολυμπιονίκης στη Ρώμη ο Μοχάμεντ Αλι (μετέπειτα Κάσιους Κλέι)

Κορυφαίος αρσηβαρίστας ο Γ. Βλάσοφ

ο Γιάννης ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ