Ισως η πρώτη σκέψη που κάνει κανείς διαβάζοντας τα υπάρχοντα στοιχεία είναι το αδιανόητο της αδιάλειπτης και εντεινόμενης δραστηριότητας των πετρελαϊκών γιγάντων μετά από την αποκάλυψη των πολυεπίπεδων ευθυνών τους. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι διόλου προφανή, καθώς το πετρελαϊκό κεφάλαιο υπαγορεύει την παγκόσμια οικονομική πολιτική.

Δεν είναι, πλέον, διόλου κρυφές οι διασυνδέσεις της πετρελαϊκής βιομηχανίας με τις κυβερνήσεις. Ισως το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα να αποτελούν οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπου οι πετρελαϊκές βιομηχανίες το 1997, μόνο, «δώρισαν» στο Κογκρέσο περισσότερα από 62 εκατομμύρια δολάρια, ενώ ανάμεσα στα 1991-1996 υποστήριξαν με 53 εκατομμύρια δολάρια τις υποψηφιότητες πολλών βουλευτών και γερουσιαστών, κυρίως του Ρεπουμπλικανικού, αλλά και του Δημοκρατικού Κόμματος. Φυσικά, έλαβαν ως αντάλλαγμα την οικονομική στήριξη του Κογκρέσου με 5 δισεκατομμύρια δολάρια τόσο για την ανάπτυξη της δραστηριότητάς τους, όσο και για τη «μεταφορά» τους σε άλλες χώρες, προκειμένου να μειωθεί η περιβαλλοντική επιβάρυνση που προκαλούσαν στις ΗΠΑ. Επιπλέον, συμμετέχουν με πλειοψηφία αντιπροσώπων στη Συμβουλευτική Εμπορική Επιτροπή του Κογκρέσου!

Η πλευρά, όμως, της διασύνδεσης της πετρελαϊκής βιομηχανίας με τις κυβερνητικές ηγεσίες είναι, ίσως, η πλέον προφανής. Η ανάμειξή τους στους οικονομικούς, εκείνους, οργανισμούς που, σήμερα, κυριαρχούν στην παγκόσμια οικονομία, όπως είναι η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, αλλά και η «ευγενής συμμετοχή» τους στη σύνταξη κομβικών οικονομικών συμφωνιών, όπως η NAFTA, είναι, πιθανώς, η πιο σημαντική όψη.

Οι ολιγάριθμες μεγάλες πετρελαϊκές βιομηχανίες, οι οποίες απομένουν ως κυρίαρχες στον 21ο αιώνα μέσω των συγχωνεύσεων που τις καθιστούν ανταγωνιστικές, αξιοποιούν στο μέγιστο βαθμό τις εντολές του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας για ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων και συγκεκριμένα των πετρελαϊκών κρατικών επιχειρήσεων. Το πιο καλό παράδειγμα είναι η περίπτωση της ρωσικής εταιρίας πετρελαίου, «Gazprom», η οποία προσφάτως ιδιωτικοποιήθηκε και στο μεγαλύτερο μέρος της ανήκει πια στην «Shell». Αναλόγως έχει πράξει η «Exxon Mobil» στο δέλτα του ποταμού Ορινόκο στη Βενεζουέλα, αφού έχει εξαγοράσει, εδώ και χρόνια, το μεγαλύτερο μέρος της κρατικής εταιρίας πετρελαίου.

Με συγκεντρωμένη την πλειοψηφία της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου στα χέρια τους, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, οι πετρελαϊκοί γίγαντες χαρακτηρίζουν, με βάση τους όρους της Παγκόσμιας Οργάνωσης Εμπορίου και της NAFTA, ως «περιορισμούς στο ελεύθερο εμπόριο» κάθε απόπειρα ποσοτικού, αλλά και ποιοτικού ελέγχου της πώλησης ή μετακίνησης των προϊόντων τους. Με βάση τις υπάρχουσες οικονομικές συμφωνίες, οι κυβερνήσεις δε δικαιούνται να ασκούν έλεγχο στις δραστηριότητες και στα προϊόντα των πετρελαϊκών εταιριών, οι οποίες είναι, πλέον, και με «το γράμμα του νόμου» προστατευμένες. Πρόσφατο είναι το παράδειγμα της Ιαπωνίας, την οποία απειλούν με νομικές και οικονομικές διώξεις, στη βάση της ΠΟΕ, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρωπαϊκή Ενωση, εξαιτίας της υιοθέτησης αυστηρότερης νομοθεσίας για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

Την ίδια στιγμή, οι πετρελαϊκές βιομηχανίες έχουν προσδώσει, προσφάτως, ιδιαίτερη έμφαση στη βελτίωση της εικόνας τους μέσα από τις «περιβαλλοντικές» ανησυχίες τους και την έμμεση, μέσω των κυβερνητικών τους διασυνδέσεων, ανάμειξή τους στις περιβαλλοντικές συνδιασκέψεις και στις αποφάσεις που προκύπτουν από αυτές.

Αντιμέτωπη με τη διαρκώς αυξανόμενη ανησυχία για τις περιβαλλοντικές καταστροφές, η πετρελαϊκή βιομηχανία έχει ακολουθήσει ποικίλες τακτικές καθησυχασμού και αποπροσανατολισμού της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Από τη μία πλευρά, ιδρύει και ενισχύει «επιστημονικές» οργανώσεις και ινστιτούτα, τα οποία προωθούν τις θέσεις της. Η Παγκόσμια Ενωση Κλίματος (Global Climate Coalition) ιδρύθηκε ακριβώς γι' αυτόν το λόγο και ακόμη και μέχρι σήμερα αποτελεί το κύριο φορέα της αντίληψης ότι «τίποτε δεν καταργείται αν δεν υπάρχουν σαφέστατες επιστημονικές αποδείξεις για τις βλάβες που προκαλεί». Είναι ηλίου φαεινότερο ότι τη στιγμή που οι αποδείξεις θα είναι τόσο ατράνταχτες που δε θα χωρά καμία αμφιβολία, θα είναι πολύ αργά για την ανατροπή των συνεπειών. Εντούτοις, η τακτική αυτή, που ακολουθήθηκε από πολλούς τομείς του βιομηχανικού κεφαλαίου επί χρόνια, όπως είναι τα χημικά προϊόντα, τα οικοδομικά υλικά και ορισμένα είδη τροφίμων, χρησιμοποιείται ακόμη.

Τον δικό του ανάλογο ρόλο, επικεντρωμένο στην «εργασιακή κινδυνολογία», έχει αναλάβει και το Αμερικανικό Πετρελαϊκό Ινστιτούτο, το οποίο εκπονεί έρευνες για «τις συνέπειες που θα έχει σε κοινωνικό, εργασιακό και οικονομικό επίπεδο η ύπαρξη ελέγχου και ο περιορισμός της δραστηριότητας των πετρελαϊκών εταιριών». Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι έρευνα, που εκ των υστέρων αποδείχτηκε ότι χρηματοδοτήθηκε από την Shell και την Texaco κινδυνολογεί για δεκάδες χιλιάδες περικοπές σε θέσεις εργασίας, σε περίπτωση που η πετρελαϊκή βιομηχανία υποχρεωθεί να τηρήσει κανόνες που θα καθιστούν μη επιβλαβή τη δραστηριότητά της για το περιβάλλον.

Φυσικά, δεν αναφέρονται πουθενά οι δεκάδες χιλιάδες απολύσεις που έχουν προκληθεί από τις αλλεπάλληλες συγχωνεύσεις και από τη «μεταφορά» των παραρτημάτων σε χώρες φτηνού εργατικού δυναμικού. Στο πλαίσιο αυτής της κινδυνολογίας εντάσσεται και όλη η φιλολογία περί «καταστροφής του υπάρχοντος πολιτισμού και τρόπου ζωής» σε περίπτωση περιορισμού της δραστηριότητας των πετρελαϊκών εταιριών, η οποία «ξεχνά» τόσο τις θέσεις εργασίας όσο και τις λύσεις που προκύπτουν από την αξιοποίηση εναλλακτικών μορφών ενέργειας, λιγότερο προσοδοφόρων, όμως, για το κεφάλαιο.

Την εμφάνισή τους έχουν κάνει και οι περιβαλλοντολογικές ανησυχίες της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Τη στιγμή που οι πετρελαϊκοί γίγαντες δαπάνησαν περισσότερα από 13 εκατομμύρια δολάρια για διαφημιστικές εκστρατείες που υποτιμούσαν το περιβαλλοντικό πρόβλημα ή έθεταν ψευτοδιλήμματα περί προστασίας του περιβάλλοντος ή ανεργίας, μόνο στους μήνες που προηγήθηκαν της περιβαλλοντικής διάσκεψης στο Κιότο, η Exxon Mobil έχει αναλάβει τη χρηματοδότηση της εκστρατείας για τη «διάσωση της τίγρης», η Shell ανέλαβε υπό την προστασία της τους Ογκόνι στη Νιγηρία ενώ η ΒΡ ενισχύει το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση!

Παράλληλα, έχουν συμπεριλάβει στις ηλεκτρονικές τους διευθύνσεις εκτενείς αναφορές στη Χάρτα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τονίζουν με έμφαση τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης σε όποιο σημείο του πλανήτη έχουν αναπτύξει δραστηριότητα. Η αμερικανική εταιρία Occidental Petroleum διατείνεται ότι «εξανθρώπισε» το Περού μέσα από τα φράγματα που κατασκεύασε σε τρεις ποταμούς, «ξεχνώντας» ότι και οι τρεις ποταμοί έχουν μολυνθεί ανεπανόρθωτα από τις δραστηριότητές της. Διατείνεται επίσης ότι συνέβαλε στην αναβάθμιση της εκπαίδευσης στην Κολομβία, «ξεχνώντας» ότι 5.000 ιθαγενείς της φυλής Ου'βα απείλησαν με μαζική αυτοκτονία σε περίπτωση συνέχισης της δραστηριότητάς της στην περιοχή τους, που έχει, πλέον, καταστεί ακατοίκητη. Η BP «έφερε την περιβαλλοντική εκπαίδευση μέσα στα σχολεία της Κίνας» και η Exxon περηφανεύεται ότι «προώθησε τον καπιταλισμό στη νεολαία της Ρωσίας», κάτι που, τουλάχιστον, είναι αλήθεια.

Οσο και να αναζητήσει κανείς κάποια αποτελεσματική λύση στις πολυσέλιδες αποφάσεις των διαφημισμένων διεθνών περιβαλλοντολογικών συνδιασκέψεων, δε θα βρει. Και αυτό, γιατί οι πρωτοβουλίες και οι δεσμεύσεις, που ανέλαβαν οι κυβερνήσεις, δεν αντανακλούν παρά μόνο τα συμφέροντα αυτών που τις στηρίζουν και δεν είναι άλλος από την, τείνουσα, παντοδύναμη πετρελαϊκή βιομηχανία.

Γι' αυτό δεν είναι τυχαίο που το αμερικανικό Κογκρέσο δεν έχει, ακόμη, εγκρίνει το Πρωτόκολλο του Κιότο. Ούτε, φυσικά, είναι τυχαίο ότι ως λύση μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα εγκρίθηκε, στο Κιότο, το σχέδιο «Κοινής Εφαρμογής και Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης», το οποίο προβλέπει ότι μία βιομηχανική χώρα πληρώνει σε χρήμα τη μείωση των εκπομπών, δηλαδή το κλείσιμο εργοστασίων, στις αναπτυσσόμενες χώρες και συμβάλλει στην προώθηση σχετικών προγραμμάτων στον Τρίτο Κόσμο, αντί να ελέγξει τις δραστηριότητες των βιομηχανιών που φέρουν, έστω και τυπικά, τη δική της «υπηκοότητα».

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου πλήττει και θα πλήξει, πολύ πιο έντονα, τους πάντες. Εντούτοις, στη δυσκολότερη θέση, εξαιτίας των ήδη δυσμενών συνθηκών διαβίωσης, θα βρεθούν οι «φτωχότεροι» αυτού του πλανήτη, όπως έχουμε δει να γίνεται στην Αφρική, στη Νοτιοανατολική Ασία, στη Λατινική Αμερική. Αλλωστε, αυτές οι περιοχές έχουν μολυνθεί περισσότερο από τις «μεταναστεύσεις» των πετρελαϊκών βιομηχανιών.

Και, όπως χαρακτηριστικά συμπέραιναν θρασύτατα το Ταμείο Περιβαλλοντικής Αμυνας (Environmental Defense Fund) και η Ενωση Ανησυχούντων Επιστημόνων (Union of Concerned Scientists), που χρηματοδοτούνται από την πετρελαϊκή βιομηχανία, «πρέπει να επικρατήσει η ρεαλιστική πολιτική στον τομέα του περιβάλλοντος, αφού είναι σαφές ότι δεν μπορεί να αλλάξει η τακτική των πετρελαϊκών εταιριών, αν δεν είναι συμφέρουσα για τους ιδιοκτήτες τους η αλλαγή, δεδομένης της τεράστιας οικονομικής και πολιτικής δύναμης που κατέχουν». Κατά τα άλλα, είναι μείζον ζήτημα οικολογικής συνείδησης και προστασίας του περιβάλλοντος η αποφυγή των προϊόντων με προωθητικό αέριο...

Η ιστοσελίδα της οργάνωσης «Διεθνής Φυσικός Πλούτος και Κέντρο Δράσης», www.corpwatch.org/trac/climate/

Η έκθεση «Οι γκάνγκστερς του φαινομένου του θερμοκηπίου εναντίον της Περιβαλλοντικής Δικαιοσύνης», των Kenny Bruno, Joshua Karliner China Brotsky

Η ιστοσελίδα του δικτύου περιβαλλοντικών οργανώσεων Climate Action Network, www.climatenetwork.org

Η ιστοσελίδα του Center for Science and Environment, www.oneworld.org/cse

Η ιστοσελίδα του Indigenous Environmental Network, www.alphacdc.com/ien/