ΑΓΚΥΡΑ.-

Θα προκύψει τελικά κυβέρνηση από την παρούσα τουρκική Βουλή, ή θα χρειαστεί νέα καταφυγή στις κάλπες; Το ερώτημα εξακολουθεί να ταλανίζει την τουρκική μετεκλογική πολιτική σκηνή - και η απάντηση παραμένει αίνιγμα.

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, δεν είναι γνωστό το αποτέλεσμα της χτεσινής συνάντησης του ηγέτη του ισλαμικού Κόμματος της Ευημερίας, Νετσμεντίν Ερμπακάν, με τον ηγέτη του κεντροδεξιού Κόμματος της Μητέρας Πατρίδας, Μεσούτ Γιλμάζ. Πάντως, το πιθανότερο είναι ότι ταπροβλήματα που θα αντιμετώπιζε ενδεχόμενη συμμαχία των δύο κομμάτων, θα ήταν τιτάνια:

- Παραιτήσεις. Ουκ ολίγοι βουλευτές και των δύο κομμάτων απειλούν με άμεση αποχώρηση από το Κοινοβούλιο, αν συμμαχήσουν Ερμπακάν - Γιλμάζ.

-Αποφάσεις. Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι τα προγράμματα των δύο κομμάτων απέχουν παρασάγγας. Στην περίπτωση που σχηματίσουν κυβέρνηση, το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρξουν αρκετές δυσλειτουργίες και πολύ περισσότερα "παρατράγουδα". Αυτό οδηγεί πολιτικούς παρατηρητές στο συμπέρασμα ότι μια κυβέρνηση αυτής της σύνθεσης δεν είναι βιώσιμη.

-Αντιδράσεις. Είναι σαφές ότι το στρατιωτικό πλέγμα επ' ουδενί θα επέτρεπε να διαταραχτεί το νομικό πλαίσιο και οι θεμελιώδεις αρχές του "μη θεοκρατικού κράτους" του Κεμάλ Ατατούρκ. Ο Ερμπακάν και ο ισλαμικός πολιτικός του λόγος, αν και επιφανειακός σε μερικές περιπτώσεις, συνιστούν "απειλή", τουλάχιστον θεωρητικά. Επιπρόσθετα, η Δύση πιέζει, με διάφορους "πλάγιους" τρόπους, καθώς το τελευταίο που θα επιθυμούσαν Ευρωπαίοι και Αμερικανοί θα ήταν ένας ισλαμιστής, έστω και εκκοσμικευμένος, στα ηνία μιας από τις κυριότερες συμμάχους τους στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η συμμαχία Γιλμάζ - Ερμπακάν είναι μάλλον απίθανη, αλλά, από την άλλη πλευρά, παρατηρούνται εξίσου σημαντικές δυσχέρειες στην ενδεχόμενη σύμπραξη του Γιλμάζ με την υπηρεσιακή πρωθυπουργό και ηγέτη του Κόμματος του Ορθού Δρόμου, Τανσού Τσιλέρ. Η Τσιλέρ, η οποία την Πέμπτη απέρριψε - όπως είχε προαναγγείλει - τη συμμαχία με τον εντολοδόχο Ερμπακάν, δεν έχει καταλήξει σε συμφωνία με τον Γιλμάζ, ούτε καν στα στοιχειώδη...

Επίσης, το σενάριο για κυβέρνηση "εθνικής ενότητας" φαίνεται να παραμερίζεται, καθώς οι αγεφύρωτες διαφορές των πολιτικών ηγετών είναι τέτοιες που θα καθιστούσαν αυτή τη λύση θνησιγενή.

Υπ' αυτές τις συνθήκες, δε θα πρέπει να αποκλείεται να κυλήσει ο χρόνος χωρίς να εξευρεθεί οποιαδήποτε βιώσιμη λύση για το σχηματισμό κυβέρνησης, και ο Πρόεδρος της χώρας, Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, να προκηρύξει εκ νέου εκλογές. Το τελευταίο σενάριο, σχολιάζουν οικονομολόγοι, θα ήταν καταστροφικό για την οικονομία της χώρας. Η οποία βρίσκεται σε μια από τις χειρότερες κρίσεις της ιστορίας της...

Η έκρηξη της βίας την περασμένη βδομάδα, με τις εξεγέρσεις στις φυλακές, τις δολοφονίες υψηλόβαθμων στελεχών μιας από τις μεγαλύτερες εταιρίες της Τουρκίας, το θάνατο ενός δημοσιογράφου υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες και τη συνέχιση της κατασταλτικής δράσης εναντίον των Κούρδων στη νοτιοανατολική χώρα, ασφαλώς και δε συμβάλλει στη σταθερότητα του πολιτικού κλίματος της Τουρκίας. Υπήρξε εντυπωσιακή η επανεμφάνιση των ανθρώπων της άλλοτε Ντεβ Σολ, με τη δολοφονία ενός από τα ιδρυτικά μέλη της εταιρίας "Σαμπαντζί Χόλντινγκ" και δύο ακόμη στελεχών της. Εξίσου εντυπωσιακή υπήρξε η προφανέστατα υποκριτική στάση των αρχών, όσον αφορά στη δολοφονία ενός δημοσιογράφου της εφημερίδας "Εβρενσέλ": "Επεσε από την καρέκλα του", υπήρξε το επίσημο πόρισμα των αρχών...

Ενα είναι το γεγονός: Οσο η πολιτική ηγεσία δεν μπορεί ή δε θέλει να περιορίσει την υπερβολική άσκηση βίας από τις αρχές, όσο δεν μπορεί ή δε θέλει να λύσει το Κουρδικό με πολιτικά μέσα και όσο δεν μπορεί ή δε θέλει να αφαιρέσει από το στρατό και τις αρχές ασφαλείας τη δυνατότητα παρέμβασής τους στην πολιτική σκηνή, θα κάθεται πάνω σε μια ωρολογιακή βόμβα, ανεξάρτητα αν εξομαλυνθούν τα τεράστια οικονομικοκοινωνικά προβλήματα της χώρας...

Μ. Γ.

Οι κάλπες θα ανοίξουν για πρώτη φορά στα αυτόνομα παλαιστινιακά εδάφη στις 20 Γενάρη. Εκατομμύρια Παλαιστίνιοι θα ψηφίσουν για να εκλέξουν το πρώτο επίσημα εκλεγμένο κυβερνητικό τους όργανο. Και οι "απαραίτητοι" διεθνείς παρατηρητές βρίσκονται, ήδη, εκεί εδώ και δύο μήνες.

Οι παλαιστινιακές εκλογές διενεργούνται με, τουλάχιστον, ενάμιση χρόνο καθυστέρηση. Η αρχική προκαταρκτική συμφωνία ειρήνης ανάμεσα στο Ισραήλ και στην ΟΑΠ προέβλεπε την πραγματοποίηση των εκλογών αυτών στα μέσα Ιούλη του 1994, δηλαδή λίγες μόνο μέρες μετά την επιστροφή του Παλαιστίνιου ηγέτη Γιάσερ Αραφάτ στη Λωρίδα της Γάζας.

Ο προγραμματισμός αυτός, όμως, αποδείχτηκε ανέφικτος. Η Παλαιστινιακή Αρχή, που τότε έκανε τα πρώτα της βήματα, εκτίμησε ότι η εκλογή της "πρώτης παλαιστινιακής κυβέρνησης" θα πρέπει να γίνει όχι μόνο από τους κατοίκους της Γάζας και της Ιεριχούς, που τότε ήταν οι μόνες αυτόνομες παλαιστινιακές πόλεις. Επιπλέον, η παλαιστινιακή ηγεσία θεώρησε απαραίτητο η εκλογική διαδικασία να πραγματοποιηθεί υπό τη δική της ευθύνη και όχι του ισραηλινού στρατού, ο οποίος το καλοκαίρι του 1994 έλεγχε το μεγαλύτερο μέρος και σχεδόν όλες τις αστικές περιοχές της Δυτικής Οχθης.

Παρά τις αλλεπάλληλες υποσχέσεις του Ισραήλ ότι θα απομακρύνει τα στρατεύματά του και τα συνεχόμενα παλαιστινιακά διαβήματα, οι προϋποθέσεις που έθετε η παλαιστινιακή αρχή δεν άρχισαν να παίρνουν σάρκα και οστά παρά μόνο μετά την υπογραφή της συμφωνίας για την επέκταση της παλαιστινιακής αυτονομίας στις 28 του περασμένου Σεπτέμβρη στην Ουάσιγκτον. Η αυτονόμηση άλλων έξι μεγάλων παλαιστινιακών πόλεων και η απομάκρυνση του ισραηλινού στρατού από αυτές, άρχισε να γίνεται πραγματικότητα, αν και πολλοί δεν απέκλειαν το ενδεχόμενο να υπάρξει και νέα καθυστέρηση της διεξαγωγής των παλαιστινιακών εκλογών.

Η δολοφονία του Ισραηλινού πρωθυπουργού Γιτζάκ Ράμπιν, όμως, επίσπευσε τη ροή των γεγονότων. Ο νέος πρωθυπουργός Σιμόν Πέρες εμφανίστηκε αποφασισμένος, μέχρι το τέλος της θητείας του στα μέσα του Οκτώβρη του 1996, να έχει τακτοποιήσει οριστικά την ειρήνη με τους Παλαιστινίους. Μέσα στα πλαίσια αυτής της πολιτικής, οι Ισραηλινοί στρατιώτες ολοκλήρωσαν την απομάκρυνσή τους από τη Βηθλεέμ, την Τουλκαρέμ, την Καλκιλία, τη Ραμάλα, την Τζενίν και τη Ναμπλούς μέχρι τα τέλη Δεκέμβρη.

Η προεκλογική εκστρατεία άρχισε, ήδη, από τα μέσα Νοέμβρη. Η πορεία της, όμως, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ιδιαίτερα ομαλή. Υποψηφιότητα έχουν θέσει, ήδη, αρκετοί αξιωματούχοι της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και βέβαια ο ίδιος ο Γιάσερ Αραφάτ. Μία βδομάδα πριν από την ημέρα της εκλογικής αναμέτρησης, ο επίσημος κατάλογος των υποψηφίων δεν είχε δοθεί στη δημοσιότητα, ή τουλάχιστον στα διεθνή πρακτορεία.

Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι οι εξτρεμιστικές μουσουλμανικές οργανώσεις έχουν δηλώσει ότι δε θα πάρουν μέρος στις εκλογές αυτές, αφού δεν αναγνωρίζουν τις συμφωνίες ειρήνης που έχουν υπογραφεί με το Ισραήλ. Σε αντίθεση με την "Τζιχάντ", το "Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης" και το "Δημοκρατικό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης", η "Χαμάς" κάθησε στο τραπέζι τον διαπραγματεύσεων με την ΟΑΠ και εξέτασε σοβαρά το ενδεχόμενο να θέσει υποψηφιότητα στις εκλογές.

Παρά τις διαφωνίες που ενέκυψαν στο εσωτερικό της οργάνωσης για τη συμμετοχή στις εκλογές και ιδιαίτερα όσον αφορά στην απαίτηση της παλαιστινιακής αρχής να εγκαταλείψει το στρατιωτικό σκέλος της "Χαμάς" και οποιαδήποτε επιθετική δραστηριότητα εναντίον ισραηλινών στόχων, το θέμα της εκλογικής συμμετοχής της μεγαλύτερης ισλαμικής αντιπολιτευτικής οργάνωσης παρέμενε ανοιχτό μέχρι την αρχή του χρόνου. Οι αλλεπάλληλες συνομιλίες των δύο πλευρών τόσο στη Γάζα όσο και στο Σουδάν είχαν οδηγήσει την ηγεσία της "Χαμάς" στην απόφαση να παροτρύνει τους οπαδούς της να πάρουν μέρος στην ψηφοφορία, ακόμα και αν η οργάνωση δεν έθετε επίσημα υποψηφιότητα.

Το ήπιο αυτό κλίμα, όμως, ανατράπηκε καθοριστικά στις 5 Γενάρη, όταν βρέθηκε δολοφονημένος ο Γιεχία Αγιάς, "μηχανικός", ηγετικό στέλεχος του στρατιωτικού σκέλους της οργάνωσης. Ολες οι ενδείξεις φωτογράφιζαν ως δράστη της δολοφονίας τις μυστικές υπηρεσίες ασφαλείας του Ισραήλ (Σιν Μπετ). Η επίσημη παλαιστινιακή αρχή ασπάστηκε αυτή την εκδοχή και κατηγόρησε το Ισραήλ ότι παραβιάζει τις συμφωνίες ειρήνης. Η μετριοπαθής αυτή στάση, όμως, δε στάθηκε αρκετή να κατευνάσει την οργή των οπαδών της οργάνωσης αλλά και όλων των φανατικών ισλαμιστών, οι οποίοι μετατρέποντας την κηδεία του Αγιάς σε διαδήλωση, ορκίστηκαν εκδίκηση. Τα βέλη τους, μάλιστα, στράφηκαν και πάλι, μετά από αρκετό καιρό, ενάντια και στον Γιάσερ Αραφάτ, στον οποίο απέδωσαν ευθύνες για τη "σιωνιστική δράση" στα παλαιστινιακά εδάφη.

Λίγες μέρες πριν από τις πρώτες παλαιστινιακές εκλογές, τίποτα δε φαίνεται να τις θυμίζει στα αυτόνομα εδάφη. Ο αέρας μυρίζει μπαρούτι και η Δυτική Οχθη παραμένει αποκλεισμένη. Οι φανατικοί ισλαμιστές είναι, πάλι, οργισμένοι και απειλούν με νέες επιθέσεις. Οι πληροφορίες μιλούν για πολλούς υποψήφιους, όμως, μέχρι αυτή τη στιγμή ως επικρατέστερος εμφανίζεται ο Γιάσερ Αραφάτ και οι συνεργάτες του, παρά τις πολυάριθμες κατηγορίες για κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την παλαιστινιακή ηγεσία. Πολλοί είναι αυτοί που εκτιμούν ότι η επόμενη μέρα των εκλογών δε θα έχει μεγάλες διαφορές από την προηγούμενη. Με άλλα λόγια δεν πρόκειται να αλλάξει πολλά πράγματα για τον παλαιστινιακό λαό, που περιμένει ακόμα τις παχυλές χρηματοδοτήσεις από το εξωτερικό για να μπορέσει να ξεφύγει από τη μιζέρια και τη φτώχεια που δεν κατάφεραν να σβήσουν η αυτονομία και τα μεγάλα λόγια των υπογεγραμμένων συμφωνιών.

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ

Οι ένοικοι του πρωθυπουργικού θώκου στην Ιαπωνία έρχονται και φεύγουν με τη συχνότητα της αλλαγής των εποχών του χρόνου και με τέτοιο τρόπο, ώστε πλέον σπάνια να αποτελεί "είδηση" η πληροφορία για αλλαγές στην ηγεσία της εκάστοτε ιαπωνικής κυβέρνησης. Ισως, γιατί, όπως υποστηρίζουν οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ, το "παραδοσιακό" ιαπωνικό πολιτικό σύστημα δεν τροφοδοτεί, ούτε λειτουργεί βασιζόμενο σε χαρισματικές, ηγετικές φυσιογνωμίες. Παρ' όλα αυτά, η πρόσφατη παραίτηση του Τομιίτσι Μουραγιάμα, του πρώτου "σοσιαλιστή" πρωθυπουργού της Ιαπωνίας εδώ και 47 χρόνια, εμπεριέχει το στοιχείο της"είδησης", όχι εξαιτίας αυτού καθ' αυτού του γεγονότος, αλλά λόγω του παρασκηνίου και της ταυτότητας του νέου προέδρου της ιαπωνικής τρικομματικής κυβέρνησης.

Πέρα από όλα τα παραπάνω, η παραίτηση Μουραγιάμα δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, αλλά μάλλον αναμενόμενη: Κατά την περίοδο της πρωθυπουργικής θητείας του, η οικονομία της Ιαπωνίας δε βγήκε από τη στασιμότητα, δεν υλοποιήθηκαν οι υποσχέσεις του για τη δημιουργία νέων υπηρεσιών και αναπτυξιακών τομέων στη βιομηχανία, οι δείχτες της επίσημης ανεργία ξεπέρασαν το 3,4%, καταρρίπτοντας κάθε σχετικό προηγούμενο από το τέλος του Β Παγκόσμιου Πολέμου και, τέλος, δεν μπόρεσε να κατευνάσει την οργή των δεκάδων χιλιάδων κατοίκων της νήσου Οκινάουα, που λίγους μήνες πριν την εκπνοή του '95 βγήκαν στους δρόμους, φωνάζοντας αντιαμερικανικά συνθήματα κατά των αμερικανικών βάσεων, με αφορμή το βιασμό 12χρονης μαθήτριας από Αμερικανούς πεζοναύτες...

Ετσι, η "αιφνιδιαστική", κατά τα άλλα, παραίτηση του Τομιίτσι Μουραγιάμα δεν επιβεβαίωσε απλά το γεγονός ότι η θητεία των Ιαπώνων πρωθυπουργών σπάνια "κλείνει" χρόνο, αλλά άνοιξε και το δρόμο σε μία ασυνήθιστα φιλόδοξη για τα ιαπωνικά δεδομένα προσωπικότητα: Τον πρόεδρο των Φιλελεύθερων Δημοκρατών και μέχρι πρότινος αντιπρόεδρο της κυβέρνησης συνασπισμού και υπουργό Εμπορίου, Ριουτάρο Χασιμότο.

Ο 58χρονος νέος πρωθυπουργός της Ιαπωνίας δε μοιάζει να είναι ο τυχαίος άνθρωπος, που κλήθηκε να παίξει το ρόλο του "καμένου χαρτιού" σ' αυτό το επεισόδιο της ιαπωνικής πολιτικής ζωής, που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τον κίνδυνο της διεξαγωγής, ανά πάσα στιγμή, πρόωρων γενικών εκλογών. Ο Ριουτάρο Χασιμότο είναι ένας πολιτικός με προσόντα "γερακιού", όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά σε άρθρα τους τα περισσότερα ξένα ειδησεογραφικά έντυπα, μιας που έγινε πασίγνωστος σ' όλο σχεδόν τον κόσμο (και δη στους αξιωματούχους του Προέδρου Κλίντον) κατά τη διάρκεια των περσινών, θερμών επεισοδίων του εμπορικού πολέμου Ιαπωνίας - ΗΠΑ, με αφορμή τις διαφορές των δύο χωρών στον οικονομικά στρατηγικό τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας. Ο ίδιος, ελάχιστα 24ωρα μετά την παραίτηση του Τομιίτσι Μουραγιάμα, δήλωνε με έμφαση ότι θα δώσει άμεση προτεραιότητα στις σχέσεις της χώρας του με τις ΗΠΑ, με σκοπό να "γίνουν πιο ισχυροί οι διμερείς δεσμοί". Αυτές οι δηλώσεις, που σαφώς δεν είναι τόσο "αθώες" όσο ακούγονται, ανοίγουν το δρόμο για μία σειρά πιθανών νέων μακροπρόθεσμων εξελίξεων μεταξύ Τόκιο - Ουάσιγκτον, μιας που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ούτως ή άλλως μια σειρά σκόπελοι, όπως τα οικονομικά προβλήματα που εκδηλώνονται στον ανταγωνισμό αυτών των δύο καπιταλιστικών υπερδυνάμεων, μεσούντων και των αντιαμερικανικών εκδηλώσεων διαμαρτυρίας στη νήσο Οκινάουα, που έχουν ανοίξει για τα καλά το "φάκελο" που φέρει το όνομα: Αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου.

Ωστόσο, η ανάληψη των πρωθυπουργικών καθηκόντων από τον Ριουτάρο Χασιμότο (μέσω της οποίας οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες ανέλαβαν - μετά το σύντομο "διάλειμμα" διακυβέρνησης της χώρας από το "σοσιαλιστή" Μουραγιάμα - τα ηνία της ηγεσίας) είναι το μισό της "είδησης" που εμπεριέχουν αυτές οι τελευταίες εξελίξεις στην πολιτική ζωή της Ιαπωνίας.

Ο Ριουτάρο Χασιμότο, που είναι από τα μέσα της περασμένης βδομάδας πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, δεν είναι ο απόλυτος κυρίαρχος στην κυβέρνηση συνασπισμού. Εχει έναν ισχυρότατο - καθώς λέγεται - αντίπαλο, τον Ιχίρο Οζάουα, τον 53χρονο πρόεδρο του "Κόμματος Νέου Μετώπου". Πρόκειται για τον ηγέτη του κυριότερου κόμματος της αντιπολίτευσης που εκπροσωπεί τα συμφέροντα μεγάλης μερίδας της αστικής τάξης, σε σχετική αντίθεση με τον Ριουτάρο Χασιμότο που θεωρείται φρουρός των "κεκτημένων" του παλιού αγροτικού κατεστημένου. Ο συνδυασμός αυτών των δύο πολιτικών προσωπικοτήτων, που έκανε μάλιστα το περιοδικό "ΤΙΜΕ" να μιλά για το ενδεχόμενο μιας"σύγκρουσης τιτάνων", δε θα πρέπει να περάσει απαρατήρητος. Γιατί φαίνεται πως και οι δύο μαζί μπορούν να φέρουν τη "διαφορά" στο σύγχρονο πολιτικό σκηνικό της χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου: Της μεταστροφής αυτού του ασιατικού, "ήπιου" και σε "χαμηλούς τόνους" συστήματος σε ένα άλλο, που να πλησιάζει τα γνωστά και σ' εμάς δυτικά πολιτικά πρότυπα.

Αυτό, φυσικά, δεν πρόκειται να γίνει άμεσα και επομένως όχι κατά την περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από τον πρωθυπουργό Ριουτάρο Χασιμότο. Αυτή η μεταλλαγή στην πολιτική ζωή της Ιαπωνίας, ήδη, έχει διαφανεί με την πρόσφατη ίδρυση νέων, μικρών κομμάτων ή τη διάσπαση και μετονομασία παλιότερων. Το"παιχνίδι" θα κριθεί στη συνέχεια και οπωσδήποτε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας που θα προηγηθεί των επόμενων γενικών βουλευτικών εκλογών. Εάν, όντως, γίνει κάτι τέτοιο, τότε μπορεί ακόμη και στο άμεσο μέλλον να δούμε το μάλλον "ψυχρό" ιαπωνικό πολιτικό πεδίο να μετουσιώνεται σε "θερμό" και να δονείται από τους έντονους διαξιφισμούς ανάμεσα στους ηγέτες των ιαπωνικών πολιτικών κομμάτων. Ισως, σε μία τέτοια περίπτωση, η πολιτική ειδησεογραφία να είναι περισσότερο περίπλοκη. Ενδεχομένως, πιο περίπλοκη και πιο ενδιαφέρουσα από την οικονομική ειδησεογραφία της "Απω Ανατολής"...

Δέσποινα ΟΡΦΑΝΑΚΗ

Πανηγυρισμοί μετά την παράδοση της πόλης Ραμαλάχ από τους Ισραηλινούς