Η κόλαση των τουρκικών φυλακών

Σύμφωνα με στοιχεία του Ιδρύματος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Τουρκίας, το 1995 τύγχαναν της... ευγενικής φιλοξενίας των τουρκικών φυλακών περισσότεροι των 10.000 πολιτικών κρατουμένων, ενώ ο αριθμός αυτός διαρκώς αυξάνεται

Το 1995, σύμφωνα με στοιχεία του Ιδρύματος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Τουρκίας, της... ευγενικής φιλοξενίας των τουρκικών φυλακών τύγχαναν περισσότεροι των 10.000 πολιτικών κρατουμένων. Ο αριθμός, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις της - εκάστοτε - πολιτικής ηγεσίας της χώρας, διαρκώς αυξάνεται, αφού μάλιστα οι προφυλακισμένοι, των οποίων οι δίκες εκκρεμούν, τις περισσότερες φορές χρειάζονται να περιμένουν βδομάδες, μήνες, καμιά φορά και χρόνια, έως ότου να εκδικαστούν οι υποθέσεις τους.

Πρόσφατα, το Ιδρυμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Τουρκίας (TIHV) έδωσε στη δημοσιότητα μια έκθεση με τίτλο "Ο Φάκελος του Μαρτυρίου".Σε αυτήν καταγράφονται λεπτομερειακά οι εξελίξεις στις φυλακές της Τουρκίας, από το Σεπτέμβρη του 1980, όταν η χούντα κατέλαβε την εξουσία, έως και τον Σεπτέμβρη του 1995.

Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα της 12ης Σεπτέμβρη 1980, η πολιτική συστηματικής εξολόθρευσης κρατουμένων και της ασφυκτικής πίεσης τέθηκε σε ισχύ. Στις φυλακές έγιναν καθεστώς απάνθρωπες επιθέσεις και βασανισμοί, με το πρόσχημα της "στρατιωτικής πειθαρχίας". Υπ' αυτές τις συνθήκες, δεκάδες ανθρώπων πέθαναν (ή δολοφονήθηκαν), δεκάδες άλλοι έμειναν ανάπηροι (12 από αυτούς στις τότε στρατιωτικές φυλακές του Ντιγιαρμπακίρ), ενώ ο αριθμός των ανθρώπων που "απέκτησαν" χρόνιες ασθένειες λόγω της φυλάκισής τους υπήρξε απίστευτα υψηλός. Οι βασανισμοί εντάθηκαν κυρίως στις στρατιωτικές φυλακές Νταγκαπί της πόλης Ερζερούμ, Μαμάκ της Αγκυρας, Μέτρις της Κωνσταντινούπολης και στο Ντιγιαρμπακίρ.

Βασανισμοί, συστηματική εξολόθρευση και βίαιοι φόνοι κρατουμένων καταγράφηκαν επίσης πολύ αργότερα του στρατιωτικού πραξικοπήματος της 12ης Σεπτέμβρη. Αν και, θεωρητικά, οι στρατιωτικές φυλακές μεταβλήθηκαν σε φυλακές υπό το υπουργείο Δικαιοσύνης, σε "πολιτικές" φυλακές. Καταδικασθέντες και συλληφθέντες (των οποίων η δίκη δεν είχε διεξαχθεί) μεταφέρθηκαν στις 2 Αυγούστου 1989 από την Ειδικού Τύπου Φυλακή του Εσκισεχίρ (υψίστης ασφαλείας) στη Φυλακή Τύπου Ε της Αουντίν, όπου το προσωπικό της φυλακής τους "υποδέχτηκε" χτυπώντας τους αλύπητα. Κατά τη διάρκεια του ξυλοδαρμού, δύο κρατούμενοι (οι οποίοι δεν είχαν περάσει από δίκη), έχασαν τη ζωή τους, ενώ 6 άλλοι τραυματίστηκαν σοβαρά. Η προσπάθεια να μεταφερθεί ένας κρατούμενος από τη φυλακή του Ντιγιαρμπακίρ για να ανακριθεί την 3η Οκτώβρη 1994 προκάλεσε επεισόδια, καθώς κρατούμενοι εξεγέρθηκαν εναντίον της ανεξέλεγκτης μετακίνησης κρατουμένων. Στην επιχείρηση καταστολής των ταραχών, την 4η Οκτώβρη, στις πτέρυγες εκείνες όπου οι κρατούμενοι αντιστέκονταν, 1 κρατούμενος έχασε τη ζωή του, 50 τραυματίστηκαν και η φυλακή υπέστη σοβαρές υλικές ζημιές. Αρκετοί κρατούμενοι μεταφέρθηκαν διά της βίας στη Φυλακή Τύπου Ε του Γκαζιαντέπ το πρωί της 5ης Οκτώβρη. Ενας από τους τραυματισθέντες πέθανε σε αυτές τις φυλακές αρκετές βδομάδες αργότερα, στις 20 Γενάρη. Κατά μαρτυρίες συγκρατουμένων του, τον φυλακισμένο Σουλεϊμάν Ονγκάν, ο οποίος είχε πάνω από 20 τραύματα στο κορμί του, "κούραρε" το προσωπικό των φυλακών. Κατά ορισμένους, ο κρατούμενος ποτέ δε μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο, ακόμη και όταν η εξέγερση έληξε, με αποτέλεσμα οι πληγές του να μολυνθούν και να χάσει τη ζωή του ελλείψει ιατρικής περίθαλψης.

Ο αριθμός των φυλακισμένων οι οποίοι έχασαν τη ζωή τους στη στρατιωτική φυλακή του Ντιγιαρμπακίρ εξαιτίας βασανισμών, απεργιών πείνας, αυτοκτονιών και παραμέλησής τους ξεπερνά τους 40. Οι κρατούμενοι υπέστησαν απάνθρωπες δοκιμασίες, όπως εξαναγκασμό σε βιασμό του ενός από τον άλλο, σε βιασμούς με κλομπ από τους φύλακες, και τοποθέτησή τους μέσα σε υπονόμους.

Η πίεση των κρατουμένων και οι βασανισμοί στις φυλακές δημιούργησαν, όπως ήταν απόλυτα φυσικό, αντιδράσεις. Το 1985, πολλές απεργίες πείνας και άλλες κινήσεις διαμαρτυρίας ξέσπασαν. Οι απεργίες πείνας διήρκεσαν βδομάδες, και αρκετές από αυτές μήνες, με τη συμμετοχή εκατοντάδων κρατουμένων. 12 από αυτούς πέθαναν, 8 εκ των οποίων κρατούνταν στη στρατιωτική φυλακή του Ντιγιαρμπακίρ και οι υπόλοιποι στη Φυλακή Τύπου Ε Σαγκμαλκιλάρ της Κωνσταντινούπολης. Ο θάνατος ενός ακόμη στη φυλακή Μας, σε άλλη απεργία πείνας, το 1993 ανέβασε τον αριθμό των νεκρών σε 13.

Οι συλληφθέντες και οι καταδικασθέντες λόγω κάποιας σχέσης τους με το Εργατικό Κόμμα Κουρδιστάν (ΡΚΚ) άρχισαν μια απεριορίστου διαρκείας δική τους απεργία πείνας την 14η Ιούλη 1995. Σχεδόν χίλιοι κρατούμενοι από 20 φυλακές συμμετείχαν στην απεργία πείνας, με πολιτικά αιτήματα. Η απεργία στις φυλακές υποστηρίχτηκε από συγγενείς των κρατουμένων, με απεργίες πείνας εκτός φυλακών, καταλήψεις γραφείων πολιτικών κομμάτων και διαδηλώσεις. Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας συνάντησαν την αντίδραση των αρχών ασφαλείας: πολιτικά γραφεία εκκενώθηκαν βίαια, πολίτες υπέστησαν επιθέσεις και αρκετοί τραυματίστηκαν. Εκατοντάδες άνθρωποι προσήχθησαν σε αστυνομικά τμήματα και ορισμένοι συνελήφθησαν. Η απεργία πείνας η οποία μεταβλήθηκε σε απεργία απεριόριστης διαρκείας από τις 13 Αυγούστου 1995, έληξε στις 19 Αυγούστου με μια δήλωση η οποία ανέφερε ότι "η διαδήλωση πέτυχε το στόχο της". Στη διάρκεια της απεργίας πείνας, 2 κατάδικοι στις φυλακές Γιοζγκάτ και Ρεμζί πέθαναν. Με αυτούς τους δύο θανάτους, ο κατάλογος των νεκρών από απεργίες πείνας έφθασε τους 15.

Οι προσπάθειες αυτές εντός και εκτός φυλακών συντέλεσαν στο να μειωθούν οι βασανισμοί. Το 1986, οι βασανισμοί στις φυλακές δε σταμάτησαν, αλλά μειώθηκαν κατά πολύ. Ομως οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης δε βελτιώθηκαν. Τα βιβλία και οι εφημερίδες εξακολούθησαν να τελούν υπό καθεστώς απαγόρευσης. Οι φυλακισμένοι περίπου ήταν αδύνατο να επικοινωνήσουν με τις οικογένειές τους. Τα προβλήματα υγείας, διατροφής και η έκθεση σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες εξακολούθησαν να απειλούν τους κρατουμένους.

Ακολούθησαν διάφορες προσπάθειες να βελτιωθεί η κατάσταση στις φυλακές- μεταξύ αυτών, ένα νομοσχέδιο "για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας", τον Απρίλη του 1992, με το οποίο μειώθηκαν πολλές ποινές και απελευθερώθηκαν περίπου οι μισοί φυλακισμένοι (ήταν τότε 20.000), εξαιρουμένων όμως των αριστερών πολιτικών κρατουμένων. Αλλά το "πυροτέχνημα" του 1991 έμεινε χωρίς συνέχεια...

Από το 1980 ως το 1995, ο αριθμός των ανθρώπων που άφησαν την τελευταία τους πνοή στις τουρκικές φυλακές έφτασε τους 460 (βλ. σχετικό πίνακα). Και η τραγωδία συνεχίζεται, μέρα τη μέρα: είναι νωπές ακόμη οι αναμνήσεις της απεργίας πείνας του περασμένου Ιούλη, όταν άλλοι 13 άνθρωποι έσβησαν στα υγρά κελιά των τουρκικών φυλακών. Και, ακόμη και την ώρα που γράφονται αυτές οι αράδες, η τραγωδία των βασανισμών και των θανάτων συνεχίζεται.

Δεν προκαλεί πλέον καμία έκπληξη το ψευδεπίγραφο των υποσχέσεων των τουρκικών κυβερνήσεων, με τελευταία την παρούσα του Νετσμετίν Ερμπακάν, για "αλλαγή" των ισχυόντων και "βελτίωση" των συνθηκών διαβίωσης στα σωφρονιστικά καταστήματα. Οπως επίσης δεν προκαλεί έκπληξη η απύθμενη υποκρισία ποικιλώνυμων παραγόντων της διεθνούς κοινότητας, οι οποίοι συστηματικά "κοιτάζουν αλλού". Οι απειλές της Ευρωπαϊκής Ενωσης για διακοπή της χρηματοδότησης προς την Τουρκία, άλλωστε, περισσότερο πικρά ειρωνικά χαμόγελα προκαλούν, παρά οτιδήποτε άλλο...

Μπ. Γ.

Υπάρχουν συγγραφείς και συγγραφείς. Μερικοί, από περισσότερο ή λιγότερο στρατευμένες θέσεις, προσπαθούν να καταγράψουν την πραγματικότητα που τους περιστοιχίζει, μεταφέροντας στο χαρτί τις χαρές και τις λύπες των απλών ανθρώπων στο σύγχρονο κόσμο. Αλλοι, όπως οι συγγραφείς του βιβλίου "Εγχειρίδιο του Τέλειου Λατινοαμερικανού Ηλιθίου", Πλίνιο Απουλέιο Μεντόσα, Κάρλος Αλμπέρτο Μοντανέρ και Αλβαρο Βάργκας Λιόσα (γιος του γνωστού Περουβιανού συγγραφέα Μάριο Βάργκας Λιόσα), είναι, όπως άλλοτε οι μεσίτες στο Μεσαίωνα, και όχι μόνο, απλά αντικείμενα στα χέρια εκείνων που τους χρησιμοποιούν με τον καλύτερο τρόπο και, φυσικά, τους πληρώνουν καλύτερα.

Η εξαγγελία σκληρών μέτρων εκ μέρους των νεοφιλελεύθερων Λατινοαμερικανών υπουργών Οικονομικών, καθώς και τα υπερρεαλιστικά παραληρήματα των Μενέμ, Φουτζιμόρι, Φρέι και άλλων δημιούργησαν στον κόσμο της Λατινικής Αμερικής την εντύπωση ότι, μάλλον, τον θεωρούν ηλίθιο. Την υποψία αυτή των Λατινοαμερικανών έρχεται να ενισχύσει και το εν λόγω βιβλίο. Τόσο οι τρεις συγγραφείς του όσο και ο Μάριο Βάργκας Λιόσα, που τοπαρουσίασε, ισχυρίζονται ότι η στήριξη των αριστερών "ουτοπικών" θέσεων στη Λατινική Αμερική, η αντίσταση στην καταπίεση και η αντίθεση με όσα δρομολογούνται αυτόν τον καιρό σε βάρος των λαών της Λατινικής Αμερικής είναι αναμφισβήτητο σημάδι βλακείας.

Η λατινοαμερικανική ταυτότητα υπονοεί, σύμφωνα με τους συγγραφείς, την επιλογή της φτώχειας και της καθυστέρησης, και το γεγονός ότι οι Λατινοαμερικανοί είναι φτωχοί και καθυστερημένοι οφείλεται στο ότι δε θέλησαν ή δεν ήξεραν πώς να είναι αναπτυγμένοι και πλούσιοι. "Αρκεί να το θέσουμε ως στόχο, αλλά ποτέ δεν το θέσαμε πραγματικά ως στόχο" (!).

Δε θα πρέπει, πάντα σύμφωνα με τους συγγραφείς, "να ρίξουμε το φταίξιμο σε κανέναν". Η ευημερία κάποιων δεν έχει καμία σχέση με την καθυστέρηση άλλων. Σύμφωνα με τον Μεντόσα, τον Μοντανέρ και τον Βάργκας Λιόσα δεν υπάρχει έθνος που να προσπάθησε στα σοβαρά να προοδεύσει και κάποιος ή κάτι να το εμπόδισε.

Ακόμα, στην "ανάλυση" που επιχειρεί το βιβλίο, όσον αφορά τη λατινοαμερικανική πολιτική στον αιώνα μας, το θέμα των στρατιωτικών δικτατοριών μόλις που θίγεται, εντελώς φευγαλέα κατονομάζονται μερικές από αυτές, ωστόσο, ούτε λόγος για τις στενότατες, στις περισσότερες περιπτώσεις, σχέσεις αυτών των δικτατοριών με τις ΗΠΑ, ούτε και ότι οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν και εφαρμόζονται στη Λατινική Αμερική επινοούνται και, τελικά, επιβάλλονται από τον "Θείο Σαμ".

Εδώ ας προσπαθήσουμε να φρεσκάρουμε λίγο τη μνήμη των συγγραφέων θυμίζοντάς τους ότι αυτοί οι τόσο "ηλίθιοι" Λατινοαμερικανοί και στόχους είχαν θέσει ώστε να βγουν από τη μιζέρια και την καθυστέρηση και "εμποδίστηκαν" με απαράδεκτα βάναυσο τρόπο στην προσπάθειά τους να επιτύχουν αυτούς τους στόχους. Ενδεικτικές είναι οι σημαντικότερες περιπτώσεις, και όχι στο πολύ μακρινό παρελθόν, αυτών των "εμποδίων": Η ανατροπή από τη CIA της κυβέρνησης του Προέδρου Αρμπενς στη Γουατεμάλα το 1954, η απόβαση στην Κοιλάδα των Χοίρων το 1961 και οι επανειλημμένες προσπάθειες εκ μέρους των ΗΠΑ να "τελειώνουν" με την κυβέρνηση του Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα, το στρατιωτικό πραξικόπημα ενάντια στον Πρόεδρο Ζοάο Γκουλάρ στη Βραζιλία το 1964, η εισβολή των ΗΠΑ στη Δομινικανή Δημοκρατία το 1965, οι προσπάθειες αποσταθεροποίησης της κυβέρνησης της Λαϊκής Ενότητας του Σαλβαδόρ Αλιέντε στη Χιλή (1970 - 1973) και τελικά το αιματηρό πραξικόπημα που τον ανέτρεψε, ο βρώμικος πόλεμος και τα πραξικοπήματα σε Αργεντινή και Ουρουγουάη στη δεκαετία του '70, ο πόλεμος ενάντια στο λαϊκό ξεσηκωμό στη Νικαράγουα, το Ελ Σαλβαδόρ και τη Γουατεμάλα στη δεκαετία του '80, η εξαγορά, διαδοχικά, του καθεστώτος του Επαναστατικού Θεσμικού Κόμματος στο Μεξικό το 1976, το 1982, το 1987 - '88 και το 1995 και ο κατάλογος συνεχίζεται...

Αντίθετα, το "Εγχειρίδιο του Τέλειου Λατινοαμερικανού Ηλιθίου" βασίζεται σε μια σειρά από ταχυδακτυλουργίες και διαστρεβλώσεις που φτάνουν στο παράδοξο: Η αντίληψη των τάξεων δεν υπάρχει, η Αργεντινή, για παράδειγμα, δεν υπήρξε ούτε θύμα αποικιοκρατίας ούτε καμίας "σημαντικής" εκμετάλλευσης, το εξωτερικό χρέος δεν έχει καμία σημασία, ο οικονομικός ιμπεριαλισμός είναι αποτέλεσμα φαντασίας κάποιων, ο Εμιλιάνο Ζαπάτα ήταν, στο Μεξικό, πρόδρομος του κυβερνώντος Επαναστατικού Θεσμικού Κόμματος (PRI), η Κούβα δεν έχει υποστεί κανέναν αποκλεισμό, στην περιοχή Τσιάπας του Μεξικού δεν έγινε καμία αυθόρμητη εξέγερση των ιθαγενών, ο Τρίτος Κόσμος είναι φαντασίωση κλπ. κλπ.

Στο βιβλίο επιχειρείται μία λαθροχειρία ως προς την έννοια του ιμπεριαλισμού, όταν οι οικονομικές διεθνείς σχέσεις εμφανίζονται ως σχέσεις αμοιβαία ευεργετικές, ενώ ο καπιταλισμός ως μία αυθόρμητη οργάνωση όπου όλοι δρουν με ελεύθερη βούληση, ενώ οι οικονομικοί και πολιτικοί ανταγωνισμοί για την εξουσία εξανεμίζονται: όποιος δεν είναι πλούσιος, είναι φτωχός επειδή δεν το επιδίωξε και όποιος επικρίνει τους πλούσιους το κάνει επειδή τους ζηλεύει (!).

Συνεπώς, αυτό που πρέπει να γίνει, κατά το εγχειρίδιο, είναι οι λατινοαμερικανικές χώρες να εφαρμόσουν, μια ώρα αρχύτερα, τις νεοφιλελεύθερες συνταγές, για να είναι έτσι, και μόνο επειδή θα το αποφασίσουν ότι είναι, χώρες υπό ανάπτυξη.

Εκείνο, λοιπόν, που τελικά επιτυγχάνει το εν λόγω βιβλίο είναι η εκ νέου γραφή ή, μάλλον, η παραχάραξη της ιστορίας της Λατινικής Αμερικής. Μία ιστορία που εμφανίζεται απογυμνωμένη από κάθε μορφή κυριαρχίας και αντίστασης που, ωστόσο, τη δημιούργησαν, μία ιστορία τόσο τρομερά κενή όπως τα ίδια τα σλόγκαν του νεοφιλελευθερισμού.

Είναι, τουλάχιστον, λυπηρό εκπρόσωποι των τεχνών και των γραμμάτων, όπως οι συγγραφείς του "εγχειριδίου", που άλλοτε ήταν στρατευμένοι στο πλευρό των "ηλιθίων" αυτής της τόσο δοκιμασμένης αλλά και συνεχώς δοκιμαζόμενης Λατινικής Αμερικής και που σήμερα δηλώνουν αριστεροί που έχουν πλέον "γιατρευτεί", να θέτουν τα έργα τους και τελικά την ύπαρξή τους στις υπηρεσίες εκείνων που προβάλλουν σοβαρά "εμπόδια" στον αγώνα των λατινοαμερικανικών λαών να απεγκλωβιστούν από αυτήν, ακριβώς, την "αποβλάκωση", την αθλιότητα, την πείνα, την ανεργία, την κατεδάφιση, τελικά, της ανθρώπινης αξιοπρέπειάς τους.

Γιάννα ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΗ

Ιούλης 1996, φυλακές Μπαϊραμπασά: αστυνομικοί επιτηρούν την είσοδο του "σωφρονιστικού" καταστήματος, πίσω από τους τοίχους του οποίου έχουν χάσει τη ζωή τους δεκάδες άνθρωποι. Ούτε η απεργία πείνας του καλοκαιριού δε"συγκίνησε" το τουρκικό υπουργείο Δικαιοσύνης...