Η κόλαση των τουρκικών φυλακών

Σύμφωνα με στοιχεία του Ιδρύματος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Τουρκίας, το 1995 τύγχαναν της... ευγενικής φιλοξενίας των τουρκικών φυλακών περισσότεροι των 10.000 πολιτικών κρατουμένων, ενώ ο αριθμός αυτός διαρκώς αυξάνεται

Το 1995, σύμφωνα με στοιχεία του Ιδρύματος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Τουρκίας, της... ευγενικής φιλοξενίας των τουρκικών φυλακών τύγχαναν περισσότεροι των 10.000 πολιτικών κρατουμένων. Ο αριθμός, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις της - εκάστοτε - πολιτικής ηγεσίας της χώρας, διαρκώς αυξάνεται, αφού μάλιστα οι προφυλακισμένοι, των οποίων οι δίκες εκκρεμούν, τις περισσότερες φορές χρειάζονται να περιμένουν βδομάδες, μήνες, καμιά φορά και χρόνια, έως ότου να εκδικαστούν οι υποθέσεις τους.

Πρόσφατα, το Ιδρυμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Τουρκίας (TIHV) έδωσε στη δημοσιότητα μια έκθεση με τίτλο "Ο Φάκελος του Μαρτυρίου".Σε αυτήν καταγράφονται λεπτομερειακά οι εξελίξεις στις φυλακές της Τουρκίας, από το Σεπτέμβρη του 1980, όταν η χούντα κατέλαβε την εξουσία, έως και τον Σεπτέμβρη του 1995.

Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα της 12ης Σεπτέμβρη 1980, η πολιτική συστηματικής εξολόθρευσης κρατουμένων και της ασφυκτικής πίεσης τέθηκε σε ισχύ. Στις φυλακές έγιναν καθεστώς απάνθρωπες επιθέσεις και βασανισμοί, με το πρόσχημα της "στρατιωτικής πειθαρχίας". Υπ' αυτές τις συνθήκες, δεκάδες ανθρώπων πέθαναν (ή δολοφονήθηκαν), δεκάδες άλλοι έμειναν ανάπηροι (12 από αυτούς στις τότε στρατιωτικές φυλακές του Ντιγιαρμπακίρ), ενώ ο αριθμός των ανθρώπων που "απέκτησαν" χρόνιες ασθένειες λόγω της φυλάκισής τους υπήρξε απίστευτα υψηλός. Οι βασανισμοί εντάθηκαν κυρίως στις στρατιωτικές φυλακές Νταγκαπί της πόλης Ερζερούμ, Μαμάκ της Αγκυρας, Μέτρις της Κωνσταντινούπολης και στο Ντιγιαρμπακίρ.

Βασανισμοί, συστηματική εξολόθρευση και βίαιοι φόνοι κρατουμένων καταγράφηκαν επίσης πολύ αργότερα του στρατιωτικού πραξικοπήματος της 12ης Σεπτέμβρη. Αν και, θεωρητικά, οι στρατιωτικές φυλακές μεταβλήθηκαν σε φυλακές υπό το υπουργείο Δικαιοσύνης, σε "πολιτικές" φυλακές. Καταδικασθέντες και συλληφθέντες (των οποίων η δίκη δεν είχε διεξαχθεί) μεταφέρθηκαν στις 2 Αυγούστου 1989 από την Ειδικού Τύπου Φυλακή του Εσκισεχίρ (υψίστης ασφαλείας) στη Φυλακή Τύπου Ε της Αουντίν, όπου το προσωπικό της φυλακής τους "υποδέχτηκε" χτυπώντας τους αλύπητα. Κατά τη διάρκεια του ξυλοδαρμού, δύο κρατούμενοι (οι οποίοι δεν είχαν περάσει από δίκη), έχασαν τη ζωή τους, ενώ 6 άλλοι τραυματίστηκαν σοβαρά. Η προσπάθεια να μεταφερθεί ένας κρατούμενος από τη φυλακή του Ντιγιαρμπακίρ για να ανακριθεί την 3η Οκτώβρη 1994 προκάλεσε επεισόδια, καθώς κρατούμενοι εξεγέρθηκαν εναντίον της ανεξέλεγκτης μετακίνησης κρατουμένων. Στην επιχείρηση καταστολής των ταραχών, την 4η Οκτώβρη, στις πτέρυγες εκείνες όπου οι κρατούμενοι αντιστέκονταν, 1 κρατούμενος έχασε τη ζωή του, 50 τραυματίστηκαν και η φυλακή υπέστη σοβαρές υλικές ζημιές. Αρκετοί κρατούμενοι μεταφέρθηκαν διά της βίας στη Φυλακή Τύπου Ε του Γκαζιαντέπ το πρωί της 5ης Οκτώβρη. Ενας από τους τραυματισθέντες πέθανε σε αυτές τις φυλακές αρκετές βδομάδες αργότερα, στις 20 Γενάρη. Κατά μαρτυρίες συγκρατουμένων του, τον φυλακισμένο Σουλεϊμάν Ονγκάν, ο οποίος είχε πάνω από 20 τραύματα στο κορμί του, "κούραρε" το προσωπικό των φυλακών. Κατά ορισμένους, ο κρατούμενος ποτέ δε μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο, ακόμη και όταν η εξέγερση έληξε, με αποτέλεσμα οι πληγές του να μολυνθούν και να χάσει τη ζωή του ελλείψει ιατρικής περίθαλψης.

Ο αριθμός των φυλακισμένων οι οποίοι έχασαν τη ζωή τους στη στρατιωτική φυλακή του Ντιγιαρμπακίρ εξαιτίας βασανισμών, απεργιών πείνας, αυτοκτονιών και παραμέλησής τους ξεπερνά τους 40. Οι κρατούμενοι υπέστησαν απάνθρωπες δοκιμασίες, όπως εξαναγκασμό σε βιασμό του ενός από τον άλλο, σε βιασμούς με κλομπ από τους φύλακες, και τοποθέτησή τους μέσα σε υπονόμους.

Η πίεση των κρατουμένων και οι βασανισμοί στις φυλακές δημιούργησαν, όπως ήταν απόλυτα φυσικό, αντιδράσεις. Το 1985, πολλές απεργίες πείνας και άλλες κινήσεις διαμαρτυρίας ξέσπασαν. Οι απεργίες πείνας διήρκεσαν βδομάδες, και αρκετές από αυτές μήνες, με τη συμμετοχή εκατοντάδων κρατουμένων. 12 από αυτούς πέθαναν, 8 εκ των οποίων κρατούνταν στη στρατιωτική φυλακή του Ντιγιαρμπακίρ και οι υπόλοιποι στη Φυλακή Τύπου Ε Σαγκμαλκιλάρ της Κωνσταντινούπολης. Ο θάνατος ενός ακόμη στη φυλακή Μας, σε άλλη απεργία πείνας, το 1993 ανέβασε τον αριθμό των νεκρών σε 13.

Οι συλληφθέντες και οι καταδικασθέντες λόγω κάποιας σχέσης τους με το Εργατικό Κόμμα Κουρδιστάν (ΡΚΚ) άρχισαν μια απεριορίστου διαρκείας δική τους απεργία πείνας την 14η Ιούλη 1995. Σχεδόν χίλιοι κρατούμενοι από 20 φυλακές συμμετείχαν στην απεργία πείνας, με πολιτικά αιτήματα. Η απεργία στις φυλακές υποστηρίχτηκε από συγγενείς των κρατουμένων, με απεργίες πείνας εκτός φυλακών, καταλήψεις γραφείων πολιτικών κομμάτων και διαδηλώσεις. Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας συνάντησαν την αντίδραση των αρχών ασφαλείας: πολιτικά γραφεία εκκενώθηκαν βίαια, πολίτες υπέστησαν επιθέσεις και αρκετοί τραυματίστηκαν. Εκατοντάδες άνθρωποι προσήχθησαν σε αστυνομικά τμήματα και ορισμένοι συνελήφθησαν. Η απεργία πείνας η οποία μεταβλήθηκε σε απεργία απεριόριστης διαρκείας από τις 13 Αυγούστου 1995, έληξε στις 19 Αυγούστου με μια δήλωση η οποία ανέφερε ότι "η διαδήλωση πέτυχε το στόχο της". Στη διάρκεια της απεργίας πείνας, 2 κατάδικοι στις φυλακές Γιοζγκάτ και Ρεμζί πέθαναν. Με αυτούς τους δύο θανάτους, ο κατάλογος των νεκρών από απεργίες πείνας έφθασε τους 15.

Οι προσπάθειες αυτές εντός και εκτός φυλακών συντέλεσαν στο να μειωθούν οι βασανισμοί. Το 1986, οι βασανισμοί στις φυλακές δε σταμάτησαν, αλλά μειώθηκαν κατά πολύ. Ομως οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης δε βελτιώθηκαν. Τα βιβλία και οι εφημερίδες εξακολούθησαν να τελούν υπό καθεστώς απαγόρευσης. Οι φυλακισμένοι περίπου ήταν αδύνατο να επικοινωνήσουν με τις οικογένειές τους. Τα προβλήματα υγείας, διατροφής και η έκθεση σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες εξακολούθησαν να απειλούν τους κρατουμένους.

Ακολούθησαν διάφορες προσπάθειες να βελτιωθεί η κατάσταση στις φυλακές- μεταξύ αυτών, ένα νομοσχέδιο "για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας", τον Απρίλη του 1992, με το οποίο μειώθηκαν πολλές ποινές και απελευθερώθηκαν περίπου οι μισοί φυλακισμένοι (ήταν τότε 20.000), εξαιρουμένων όμως των αριστερών πολιτικών κρατουμένων. Αλλά το "πυροτέχνημα" του 1991 έμεινε χωρίς συνέχεια...

Από το 1980 ως το 1995, ο αριθμός των ανθρώπων που άφησαν την τελευταία τους πνοή στις τουρκικές φυλακές έφτασε τους 460 (βλ. σχετικό πίνακα). Και η τραγωδία συνεχίζεται, μέρα τη μέρα: είναι νωπές ακόμη οι αναμνήσεις της απεργίας πείνας του περασμένου Ιούλη, όταν άλλοι 13 άνθρωποι έσβησαν στα υγρά κελιά των τουρκικών φυλακών. Και, ακόμη και την ώρα που γράφονται αυτές οι αράδες, η τραγωδία των βασανισμών και των θανάτων συνεχίζεται.

Δεν προκαλεί πλέον καμία έκπληξη το ψευδεπίγραφο των υποσχέσεων των τουρκικών κυβερνήσεων, με τελευταία την παρούσα του Νετσμετίν Ερμπακάν, για "αλλαγή" των ισχυόντων και "βελτίωση" των συνθηκών διαβίωσης στα σωφρονιστικά καταστήματα. Οπως επίσης δεν προκαλεί έκπληξη η απύθμενη υποκρισία ποικιλώνυμων παραγόντων της διεθνούς κοινότητας, οι οποίοι συστηματικά "κοιτάζουν αλλού". Οι απειλές της Ευρωπαϊκής Ενωσης για διακοπή της χρηματοδότησης προς την Τουρκία, άλλωστε, περισσότερο πικρά ειρωνικά χαμόγελα προκαλούν, παρά οτιδήποτε άλλο...

Μπ. Γ.