Στην απαλλαγή του κράτους ακόμα και από αυτές τις ανεπαρκείς κοινωνικές υπηρεσίες που προσφέρει σήμερα και στην ενίσχυση της «κοινωνικής συνοχής» αποσκοπεί η «Πρόταση πολιτικής για την προώθηση της κοινωνικής οικονομίας και τη διευκόλυνση της ίδρυσης και λειτουργίας κοινωνικών επιχειρήσεων», την οποία παρουσίασε χτες το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και θα αποτελέσει βάση για το σχέδιο νόμου που αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή τον Οκτώβρη. Σε αυτή την κατεύθυνση επενδύονται πολλά και για να αποπροσανατολιστούν τα λαϊκά στρώματα από τις σύγχρονες ανάγκες τους και τις προϋποθέσεις που υπάρχουν για την ικανοποίησή τους, αλλά και για να ανοίξει ακόμα πιο πλατιά ο δρόμος για τη δράση και τις επενδύσεις των μονοπωλίων σε ευαίσθητους για τις λαϊκές ανάγκες τομείς, όπως η Πρόνοια, η Υγεία κτλ. Ενώ είναι ολοφάνερο ότι η κυβέρνηση, η ΕΕ και οι συνοδοιπόροι τους θα εκμεταλλευτούν την αγωνία και τα αδιέξοδα, που μεγαλώνουν στα λαϊκά στρώματα και η κρίση και η ανάπτυξη που εξασφαλίζει ο καπιταλισμός. Αλλωστε, η ενίσχυση της «κοινωνικής συνοχής», δηλαδή η εξουδετέρωση των αγωνιστικών διαθέσεων και αντιδράσεων των εργαζομένων, αποτελεί βασική προτεραιότητα στην ανάπτυξη της «κοινωνικής οικονομίας».

Οπως υπογραμμίστηκε στη συνέντευξη Τύπου, η «κοινωνική οικονομία αποτελεί καινοτόμο πεδίο προώθησης της απασχόλησης σε μη κερδοσκοπικές δραστηριότητες κοινωφελούς χαρακτήρα για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες προς καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και ενδυνάμωση της τοπικής ανάπτυξης». Επειδή, σύμφωνα με το υπουργείο και την ΕΕ, οι επιχειρήσεις «κοινωνικής οικονομίας» επιδιώκουν κοινωνικό σκοπό ή καλύπτουν κοινωνικές ανάγκες, ως προτιμητέοι εταίροι που θα επιλεγούν για την ίδρυση μιας «κοινωνικής επιχείρησης» θα είναι οι εξής ομάδες: Ατομα με ειδικές ανάγκες, απεξαρτημένα από διάφορες ουσίες άτομα, πρόσωπα με χρόνια προβλήματα υγείας, αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών, παλιννοστούντες, πρόσφυγες, μετανάστες, ηλικιωμένοι, άνεργοι κάθε ηλικίας.

Γι' αυτές τις επιχειρήσεις «κοινωνικής οικονομίας» - προκειμένου να ενισχυθεί η βιωσιμότητά τους - θα υπάρχει ένα «μείγμα μέτρων ευνοϊκής μεταχείρισης που αφορά: Διευκολύνσεις στη χρηματοδότηση, απαλλαγές από επιβαρύνσεις, εξαιρέσεις στις δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών, υπηρεσιών», με τρόπο που δε θα «αντιτίθεται στον υγιή ανταγωνισμό». Οι επιχειρήσεις «κοινωνικής οικονομίας» θεωρούνται «μη κερδοσκοπικές», με την έννοια ότι δε διανέμουν κέρδη, εξήγησε η ηγεσία του υπουργείου, αλλά μόνο οι εταίροι αμείβονται για την παρεχόμενη εργασία τους με ανώτατο όριο το τριπλάσιο του κατώτατου μισθού. Τυχόν οικονομικό πλεόνασμα πρέπει να επενδυθεί υποχρεωτικά σε επέκταση δραστηριοτήτων.

Από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007 - 2013» μπορούν να χρησιμοποιηθούν για χρηματοδότηση «κοινωνικών επιχειρήσεων» πόροι από τις εξής δράσεις:

• «Προώθηση κοινωνικής οικονομίας και διευκόλυνση της ίδρυσης και λειτουργίας κοινωνικών επιχειρήσεων», ενδεικτικού προϋπολογισμού 60 εκατ. ευρώ.
• «Ενίσχυση κοινωνικής επιχειρηματικότητας των νέων», για νέους ανέργους κάτω των 40 ετών, ενδεικτικού προϋπολογισμού 20 εκατ. ευρώ.
• Μέρος των χρηματοδοτήσεων από τα Τοπικά Ολοκληρωμένα Προγράμματα για την απασχόληση χρηματοδοτούμενα από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013», συνολικού προϋπολογισμού 130 εκατ. ευρώ.
• Πόρους επίσης διαθέτει το υπουργείο Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας μέσω της δράσης «Ενισχύσεις για στήριξη κοινωνικής οικονομίας» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανταγωνιστικότητας - Επιχειρηματικότητας 2007 - 2013», προϋπολογισμού 50 εκατ. ευρώ.

Το ζητούμενο για την κυβέρνηση μέσα από τις επιχειρήσεις «κοινωνικής οικονομίας» δεν είναι η αντιμετώπιση της ανεργίας. Ποτέ δε δόθηκαν ούτε θα δοθούν από τις αστικές κυβερνήσεις τόσα εκατομμύρια ευρώ για την ουσιαστική προστασία και ανακούφιση των ανέργων. Το κύριο όφελος αυτού του εγχειρήματος για τα καπιταλιστικά κράτη που το εφαρμόζουν είναι από τη μία η διαχείριση της ακραίας φτώχειας και εξαθλίωσης και από την άλλη η ανάθεση κοινωνικών υπηρεσιών και υπηρεσιών Πρόνοιας σε ιδιώτες. Το εύρος των υπηρεσιών και των προϊόντων του «Τρίτου Τομέα» κυμαίνεται από την Υγεία ως το Περιβάλλον και από την Εκπαίδευση ως τον Πολιτισμό, ό,τι δεν «κινητοποιεί» (μέχρι σήμερα) τον ιδιωτικό τομέα και ό,τι δεν «καταφέρνει» το δημόσιο. Ετσι, και το κράτος «κόβει» ακόμα και από τις στοιχειώδεις κοινωνικές παροχές, ώστε τα δημόσια ταμεία να έχουν χρήματα για να παρέχονται απλόχερα στο κεφάλαιο (όπως, π.χ., τα 25 εκατ. ευρώ που μόλις προχτές ανακοινώθηκε ότι θα δοθούν στους ξενοδόχους). Οι μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις είναι αυτές που θα κερδίσουν και από την «κοινωνική οικονομία», άμεσα ή έμμεσα, βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα.

Οι υπηρεσίες αυτές είτε θα έχουν «φιλανθρωπικό» χαρακτήρα και θα αφορούν σε ένα μικρό αριθμό ανθρώπων για ένα συγκεκριμένο διάστημα, είτε θα λειτουργούν ανταποδοτικά, αφού, όπως τονίζεται, οι «κοινωνικές επιχειρήσεις» - αν και «μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα» - θα πρέπει με κάποιον τρόπο να είναι βιώσιμες.

Για παράδειγμα, ακούστηκε στη χτεσινή συνέντευξη Τύπου: Σε περιοχές που μαστίζονται από την ανεργία, άτομα ευπαθών ομάδων θα προτιμηθούν για να συστήσουν τέτοιες «κοινωνικές επιχειρήσεις» με σκοπό την απασχόλησή τους. Αυτές θα έχουν έναν κοινωφελή σκοπό, όπως τη φροντίδα ηλικιωμένων ή παιδιών. Από πού θα έχουν έσοδα μόλις λήξει η όποια κρατική ή κοινοτική επιχορήγηση; Οπως ειπώθηκε στη χτεσινή συνέντευξη Τύπου, από όπου μπορεί να αντλήσει πόρους ο καθένας: Από δωρεές, επιχορηγήσεις επιχειρήσεων στα πλαίσια της «Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης», από τη στήριξη των δήμων και ιδιωτών. Πώς μπορεί να εξαρτώνται η φροντίδα ηλικιωμένων, παιδιών, η παροχή κοινωνικών υπηρεσιών κλπ. από την «καλή διάθεση» των επιχειρήσεων ή από το αν θα υπάρξουν εθελοντές σε αυτά τα προγράμματα; Την ίδια στιγμή και το μεροκάματο των «εταίρων» των «κοινωνικών επιχειρήσεων» θα εξαρτάται από το αν θα βρουν χρηματοδότη, εθελοντές κλπ...

«Οσον αφορά τον "Καλλικράτη", στην πορεία ανάπτυξης των νέων δήμων, θα υπάρχουν οι δυνατότητες συνεργασίας ανάμεσα στις νέες δημοτικές αρχές και σε πιθανές πρωτοβουλίες κοινωνικής οικονομίας, οι οποίες θα αναπτυχθούν κατά τόπους», αναφέρθηκε στη συνέντευξη Τύπου.

Οπως εξήγησε ο ίδιος ο υπουργός Εργασίας, Α. Λοβέρδος, ο εκάστοτε δήμος μπορεί για μια κοινωφελή δραστηριότητα, επειδή δεν έχει υπαλλήλους ή υπηρεσίες, να αναθέσει σε μια «κοινωνική επιχείρηση» να υποκαταστήσει μια κοινωνική παροχή που θα έπρεπε να είναι καθολική και δωρεάν για όλους. Για παράδειγμα, η δημιουργική απασχόληση παιδιών στον ελεύθερό τους χρόνο. `Η η κοινωνική επανένταξη και επαγγελματική κατάρτιση αποφυλακισμένων ανηλίκων.

Είναι προφανές ότι σκοπός της κυβέρνησης είναι στα πλαίσια της διοικητικής μεταρρύθμισης να ανθίσουν τέτοιες πρωτοβουλίες. Με τον «Καλλικράτη» ακόμα περισσότερες υπηρεσίες και αρμοδιότητες του κράτους μεταφέρονται στην τοπική διοίκηση. Ταυτόχρονα, όμως, ούτε πόρους έχει η τοπική διοίκηση, ούτε δομές, ούτε προσωπικό. Χιλιάδες συμβασιούχοι στους ΟΤΑ απολύονται, εργαζόμενοι παραμένουν απλήρωτοι, παιδικοί σταθμοί και άλλες κοινωνικές δομές κλείνουν. Το δικό τους ρόλο εδώ φιλοδοξούν να παίξουν οι «κοινωνικές επιχειρήσεις», σε συνεργασία με ένα δίκτυο εθελοντών και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, που ελπίζει η κυβέρνηση να αναπτυχθεί. Δηλαδή, υποβαθμισμένες, υποτυπώδεις κοινωνικές υπηρεσίες για τα πιο φτωχά λαϊκά στρώματα, των οποίων η κατάσταση θα επιδεινώνεται όσο βαθαίνει η κρίση, όσο θα προχωράει η καπιταλιστική ανάπτυξη.

Τα βήματα που έχουν γίνει στην ανάπτυξη της «κοινωνικής οικονομίας» στην υπόλοιπη Ευρώπη επιβεβαιώνουν πόσο αξιοποιείται ο λεγόμενος τρίτος τομέας της οικονομίας, ώστε όχι μόνο να μην ικανοποιούνται σταθερά, σχεδιασμένα και αποτελεσματικά βασικές ανάγκες της λαϊκής οικογένειας αλλά και να επεκτείνονται σε τέτοιους κρίσιμους τομείς οι επενδύσεις των πολυεθνικών.

Στην Ευρώπη η «κοινωνική οικονομία» αντιπροσωπεύει το 10% των επιχειρήσεων. Ενδεικτικά αναφέρουμε τομείς στους οποίους δραστηριοποιούνται οι «κοινωνικές επιχειρήσεις» σε άλλες χώρες:

• Στο Ηνωμένο Βασίλειο: Υπάρχουν «κοινωνικές επιχειρήσεις» στον τομέα της παραγωγής βιολογικών προϊόντων, προστασίας του περιβάλλοντος, παροχής προσωπικών υπηρεσιών.
• Στην Ολλανδία: Συστήνονται συνοικιακές αναπτυξιακές επιχειρήσεις ή συμπράξεις με αντικείμενο προσανατολιζόμενο στην προστασία του περιβάλλοντος και στην ποιότητα ζωής των πολιτών.
• Στη Σουηδία: Στους τομείς της εκπαίδευσης ενηλίκων, της ψυχαγωγίας, του πολιτισμού, της παροχής προσωπικών υπηρεσιών, κυρίως σε άτομα με ειδικές ανάγκες.
• Στην Αυστρία: Η «κοινωνική οικονομία» εμφανίζεται με την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών και ειδικότερα τη φροντίδα των παιδιών στο σπίτι.
• Στη Γαλλία: Αναπτύσσονται πρωτοβουλίες εργασιακής ενσωμάτωσης ευάλωτων οικονομικά και κοινωνικά ομάδων με τη μορφή τοπικών συνδέσμων, καθώς και παροχής προσωπικών υπηρεσιών κοινωνικού σκοπού (σε παιδιά, ηλικιωμένους) με ιδιαίτερη δραστηριοποίηση εθελοντών (γονέων, εκπαιδευτικών).
• Στο Βέλγιο: Εχουν θεσμοθετηθεί επιχειρήσεις Κατάρτισης μέσω της Απασχόλησης καθώς και επιχειρήσεις Ενσωμάτωσης στην Απασχόληση, οι οποίες έχουν στόχο την ενσωμάτωση ανέργων στην αγορά εργασίας παρέχοντας συμβόλαια απασχόλησης.