Η πατρίδα μας περνούσε μια οξύτατη πολιτική κρίση. Οι ντόπιες αντιδραστικές δυνάμεις, καθοδηγούμενες από τους Αμερικανούς ιμπεριαλιστές και έχοντας πόλο συσπείρωσης το Παλάτι, καταπατώντας ακόμα και τους στοιχειώδεις θεσμούς της τότε κουτσουρεμένης αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, σχεδίασαν και εκτέλεσαν το πραξικόπημα της 15ης Ιούλη, ρίχνοντας έτσι τη χώρα μας σε μια άκρως επικίνδυνη πολιτική ανωμαλία.

Κεντρική επιδίωξη των δυνάμεων της αντίδρασης, ξένων και ντόπιων, ήταν: Να ενισχυθούν οι θέσεις των ιμπεριαλιστών στην Ελλάδα, να δοθεί ΝΑΤΟική λύση στο Κυπριακό, να ριχτεί η χώρα μας στο βρώμικο πόλεμο του Βιετνάμ, να ενταθεί ακόμα πιο πολύ η εκμετάλλευση των εργαζομένων και η καταλήστευση από τα ξένα και ντόπια μονοπώλια. Ολα αυτά απαιτούσαν το χτύπημα του μαζικού λαϊκού κινήματος, την αφαίρεση των όποιων κατακτήσεων του λαού μας, καθώς και την επιβολή μιας απολυταρχικής, ακραία αντιδραστικής μοναρχίας.Πολύ πριν εκδηλωθεί η παλατιανή συνωμοσία, η Αριστερά είχε καταγγείλει το επερχόμενο πραξικόπημα και κάλεσε τον ελληνικό λαό να το αντιμετωπίσει αποφασιστικά με μαζικές κινητοποιήσεις και διάφορες άλλες εκδηλώσεις. Με πρωτοβουλία της ΕΔΑ είχαν οργανωθεί σ' ολόκληρη τη χώρα μαζικές λαϊκές συγκεντρώσεις, συγκροτήθηκαν Επιτροπές Περιφρούρησης της Δημοκρατίας, όπου πήραν μέρος οπαδοί της ΕΔΑ και της Ενωσης Κέντρου.Οι κομμουνιστές και όλοι οι αριστεροί ήταν εκείνοι που σε όλες τις εκδηλώσεις, τη μέρα της κρίσης, στη συγκέντρωση στο Παναθηναϊκό Στάδιο, στη συγκέντρωση - πορεία της Δευτέρας 19 του Ιούλη, στη μεγαλειώδη διαδήλωση κατά τη μέρα της κηδείας του ηρωικού νεολαίου, στελέχους της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, Σωτήρη Πέτρουλα, στη γενική πολιτική απεργία και σ' όλες τις μετέπειτα αγωνιστικές κινητοποιήσεις, βρίσκονταν στις πρώτες γραμμές του αγώνα.

Ομως, η πολιτική που είχε ακολουθήσει η Ενωση Κέντρου απέναντι στο Παλάτι, τη Δεξιά και τους Αμερικανούς ιμπεριαλιστές, οι ταλαντεύσεις της, η μη εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τους πράκτορες της Δεξιάς και τα άλλα φασιστικά στοιχεία και η άρνησή της να ικανοποιήσει βασικά δημοκρατικά αιτήματα του λαού μας, η άρνησή της να διαλύσει τα περιβόητα ΤΕΑ και να καταργήσει όλα τα έκτακτα μέτρα είχε διευκολύνει τους εχθρούς της δημοκρατίας να διατηρήσουν τα δυναμικά τους ερείσματα και το συνωμοτικό τους δίχτυ μέσα στον κρατικό μηχανισμό, να εξυφάνουν και να θέσουν σε εφαρμογή τα πραξικοπηματικά τους σχέδια, που αποκορύφωμά τους ήταν η επιβολή της στρατιωτικο-φασιστικής δικτατορίας της 21ης Απρίλη.

Θα ήταν σημαντικότατη ιστορική παράλειψη να μην αφιερώσει κανείς έστω και λίγες γραμμές στους αλησμόνητους αγώνες της ηρωικής Οργάνωσης της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη. Δεκάδες χιλιάδες μέλη, οπαδοί και φίλοι της Οργάνωσής μας, από την πρωτεύουσα μέχρι το τελευταίο χωριό της πατρίδας μας, βρέθηκαν στις πρώτες γραμμές του ηρωικά αγωνιζόμενου λαού μας. Απέδειξε στην πράξη ότι ήταν η πρωτοπόρα μαζική οργάνωση της ανυπόταχτης νεολαίας μας.

Στους τόπους δουλιάς, στα σχολεία και τα πανεπιστήμια, οι Λαμπράκηδες έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους στους αγώνες για ένα καλύτερο αύριο στη δουλιά και τις σπουδές τους. Αλησμόνητοι ακόμα θα μείνουν οι αγώνες τους για την άμεση κατάργηση των κατάπτυστων πιστοποιητικών κοινωνικών φρονημάτων, που στόχο είχαν να παραμένουν ερμητικά κλειστές οι πύλες των ανώτερων και ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων για τα παιδιά των λαϊκών μας αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης. Η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη έγινε κυριολεκτικά αγκάθι στα μάτια των πιο αντιδραστικών δυνάμεων της χώρας μας και των ξένων ιμπεριαλιστών.

Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Η τότε ηγεσία της ΕΡΕ είχε κάνει το παν, προκειμένου να τεθεί η Οργάνωση εκτός νόμου. Μάλιστα δε, ο αρχηγός του κόμματος αυτού, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, είχε τόσο ξεσπαθώσει ενάντιά της, που στη διάρκεια μιας ομιλίας του στη Βουλή, απευθυνόμενος στον πρωθυπουργό, Γεώργιο Παπανδρέου, "κραύγαζε κυριολεκτικά: Κύριε πρωθυπουργέ, απαιτώ τώρα αμέσως να διαλύσετε την Οργάνωση της Δημοκρατίας Νεολαίας Λαμπράκη, διότι παραπλανά τας νέας της Δεξιάς". Βέβαια, τέτοιες δηλώσεις σε καμιά περίπτωση δεν είχαν σχέση με την πραγματικότητα της καθημερινής δράσης και πάλης. Η ιστορική αλήθεια, όμως, είναι ότι η Οργάνωση αυτή είχε πάρει τέτοιες μαζικές διαστάσεις που στις γραμμές της προσελκύονταν ακόμα και νέοι από δεξιές οικογένειες, οι οποίοι έβρισκαν πραγματικό περιεχόμενο στους αγώνες και τις συντροφιές της. Πεποίθησή μας είναι ότι η σημερινή μας νεολαία πολλά έχει να διδαχθεί από τους ωραίους αγώνες της που έγραψαν ηρωικές σελίδες στη νεότερη ιστορία της πατρίδας μας.

Τα Ιουλιανά μάς κληρονόμησαν ένα πολύ σημαντικό δίδαγμα: Οταν ένα πρωτοφανές και γιγάντιο λαϊκό κίνημα, όπως αυτό των ημερών του Ιούλη του 1965, δε στηρίζεται σε στιβαρές οργανώσεις των υπεύθυνων πολιτικών δυνάμεων και κύρια του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, δεν μπορεί να φέρει σε αίσιο πέρας την αποστολή του. Στην προκειμένη περίπτωση, την αποφασιστική αποτροπή της φασιστικής δικτατορίας που επέβαλαν στη χώρα μας οι ντόπιες αντιδραστικές δυνάμεις - σε συνεργασία και με προτροπή του ΝΑΤΟ και του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού - και ο παραπέρα ριζικός εκδημοκρατισμός της πολιτικής και κοινωνικής ζωής του τόπου.

Ιστορικό ορόσημο στους μεγαλειώδεις εκείνους λαϊκούς αγώνες, όπως τότε υπογράμμιζε η ηγεσία του παράνομου Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας, υπήρξε η γενική πολιτική απεργία της 27 Ιούλη. Σ' αυτήν, παρά την κινητοποίηση εναντίον της ολόκληρου του κρατικού μηχανισμού, την επιστράτευση μιας σειράς εργατοϋπαλληλικών κλάδων, τη μεταφορά ενόπλων δυνάμεων στην πρωτεύουσα, συμμετείχαν μαζικά εργάτες και υπάλληλοι των βασικότερων βιομηχανικών κέντρων και περιοχών, οι οικοδόμοι όλης της χώρας, διανοούμενοι, επιστήμονες, επαγγελματίες και βιοτέχνες. Είχε τη συμπάθεια, την αλληλεγγύη και τη συμπαράσταση όλων των στρωμάτων του πληθυσμού. Στην πραγματικότητα λοιπόν, επρόκειτο για ένα ευρύτατο μέτωπο της εργατικής τάξης, της αγροτιάς, των μεσαίων στρωμάτων της πόλης, των διανοούμενων, της μεγάλης πλειοψηφίας της νεολαίας, που στην πρωτοπορία της βρισκόταν η Οργάνωση της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη.

Ο λαός μας αντιστεκόταν σθεναρά στα σχέδια της αντίδρασης, ντόπιας και ξένης. Πολύ δύσκολο να χωρέσουν στις λίγες αυτές γραμμές εκείνη η μεγαλειώδης αγωνιστική ατμόσφαιρα που κυριαρχούσε στην ελληνική πρωτεύουσα, καθώς και τα προχωρημένα, πολλές φορές, πολιτικά συνθήματα, που αυθόρμητα ξεπηδούσαν από το στόμα κάποιων διαδηλωτών για να τα αγκαλιάσουν και να τα βροντοφωνάζουν οι εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου. Για παράδειγμα: Το σύνθημα "Δημοψήφισμα, Φρειδερίκη πάρε το γιο σου και φύγε", ακούστηκε για πρώτη φορά στην αρχή της Σταδίου από έναν διαδηλωτή εκείνο το απόγευμα που ο αρχηγός της Ενωσης Κέντρου, Γεώργιος Παπανδρέου, κατέβηκε από το Καστρί στα Γραφεία του Κόμματός του. Αμέσως, το άρπαξαν οι διαδηλωτές για να το κάνουν στη συνέχεια ένα από τα κεντρικά συνθήματα της μεγαλύτερης διαδήλωσης που έγινε τις μέρες εκείνες στην Αθήνα.

Λαός και νεολαία λοιπόν φέρονταν αμετάκλητα αποφασισμένοι να μην επιτρέψουν να εγκαθιδρυθεί στη χώρα μας καθεστώς φασιστικής τυραννίας. Αγωνίζονταν καθημερινά με πρωτοφανές πάθος και συνέπεια για ένα ριζικό εκδημοκρατισμό της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, για πραγματική εθνική ανεξαρτησία και κοινωνική πρόοδο.

H θυελλώδης αυτή ανάπτυξη του μαζικού λαϊκού κινήματος, κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα της τότε πολιτικής ζωής, ανατρέπει τα σχέδια των κύκλων της ανωμαλίας, βάζοντας έτσι τη σφραγίδα του στις αμέσως επόμενες πολιτικές εξελίξεις. Για πρώτη φορά μεταπολεμικά κινητοποιήθηκαν από κοινού με τα ίδια συνθήματα, με σταθερότητα, επιμονή και ενότητα, κομμουνιστές, αριστεροί, κεντρώοι δημοκράτες, συνδικαλιστές, παλεύοντας δίπλα δίπλα με αγωνιστικό πάθος, για ριζικό εκδημοκρατισμό. Οι κομμουνιστές, τα μέλη και οι οπαδοί της Αριστεράς, υπήρξαν αληθινοί πρωτοπόροι στους μαζικούς αυτούς λαϊκούς αγώνες. Με την καθημερινή τους ακούραστη πάλη, με αυταπάρνηση και ηρωισμό, με την αδιάκοπη δραστηριοποίησή τους μέσα στις εργαζόμενες μάζες εμψύχωναν και κρατούσαν το υψηλό αγωνιστικό επίπεδο στους μαζικούς αυτούς αγώνες.

Κύρια κοινωνική δύναμη, μοχλός της ενότητας όλων των δημοκρατικών δυνάμεων αναδείχτηκε η εργατική τάξη της χώρας μας. Η εργατική τάξη, παρά τη διάσπαση των επαγγελματικών συνδικαλιστικών οργανώσεων, που ήταν το αποτέλεσμα της πολύχρονης διασπαστικής δράσης της Δεξιάς και των πρακτόρων της μέσα στο εργατικό κίνημα, αλλά και συνέπεια του διμέτωπου που καλλιεργούσε η ηγεσία της Ενώσεως Κέντρου, βρήκε όλη τη δύναμη στην περίοδο αυτή να υπερνικήσει στη δράση της σε μεγάλο βαθμό τις διαφορές που υπήρχαν στις γραμμές της, μπαίνοντας έτσι επικεφαλής του πλατιού λαϊκού κινήματος.

Τα "Ιουλιανά" πέρασαν στην ιστορία σαν ορισμένες από τις πιο ένδοξες σελίδες του μαζικού λαϊκού κινήματος της πατρίδας μας στα μεταπολεμικά χρόνια. Με το παλατιανό πραξικόπημα της 15ης Ιούλη του 1965, την ίδια κιόλας μέρα, αρχίζει μια νέα φάση ραγδαίας και μαζικής ανάπτυξης των αγώνων του λαού μας και της νεολαίας ενάντια στα σχέδια της ντόπιας αντίδρασης και του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Εκατοντάδες χιλιάδες λαού με πρωτοπορία την εργατική τάξη και τη φλογερή νεολαία στις πρώτες γραμμές, κατέκλυζαν τους δρόμους της Αθήνας και διαδήλωναν τη σταθερή τους απόφαση ν' αποκατασταθεί η συνταγματική τάξη, να σχηματιστεί μια κυβέρνηση η οποία θα ανταποκρινόταν στο νόημα των εκλογών της 16ης του Φλεβάρη του '64 ή να διεξαχθούν νέες εκλογές.

Τα κείμενα έγραψε ο Νίκος ΗΛΙΑΔΗΣ - ΗΛΙΟΥΔΗΣ