Την κατάργηση του θεσμού της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης (ΝΑ) αναμένεται να εισηγηθεί η ηγεσία της Κεντρικής Ενωσης Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας (ΚΕΔΚΕ), στο ετήσιο τακτικό συνέδριό της που γίνεται στις 29 Νοέμβρη, στη Θεσσαλονίκη. Στο εισηγητικό κείμενο του προέδρου της, Π. Κουκουλόπουλου, δηλώνεται ξεκάθαρα πως «ο δεύτερος βαθμός Αυτοδιοίκησης (δηλαδή η ΝΑ) δεν μπορεί να εξακολουθεί να υφίσταται με τη σημερινή του μορφή» και προτείνεται η διεύρυνσή του στα όρια των σημερινών Περιφερειών.

Η πρόταση έχει πολλές φορές διατυπωθεί στο παρελθόν τόσο από αυτοδιοικητικά όσο και κυβερνητικά χείλη, με ισχυρότερο επιχείρημα αυτό της σύγκλισης της Αυτοδιοίκησης της χώρας με την Επιτροπή Περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η οποία χαράσσει τις βασικές κατευθύνσεις για τη δράση και λειτουργία των επιπέδων διοίκησης των χωρών - μελών. Η προοπτική αυτή εξασφαλίζεται και από το Σύνταγμα, κατά την αναθεώρηση του οποίου αποφεύχθηκε η κατοχύρωση της ΝΑ (με τη συμφωνία των ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ενώ συνεπικουρείται και από στελέχη του ΣΥΝ). Κατοχυρώθηκαν οι δύο βαθμοί Αυτοδιοίκησης - που δεν προσδιορίζονται - δίνοντας έτσι την ευχέρεια στο νομοθέτη να καταργήσει τις Νομαρχίες. Στο δε σχέδιο νόμου με τον τίτλο «Χάρτα Τοπικής Αυτοδιοίκησης» η κυβέρνηση αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο μεταβολής των ορίων των δήμων και των νομαρχιών, μετά από γνωμοδότηση των Δημοτικών και Νομαρχιακών Συμβουλίων και συγχώνευσης δύο ή περισσοτέρων Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε έναν.

Οι προτάσεις αυτές καταρχήν δείχνουν ότι εγκαταλείπεται η προοπτική της θεσμοθέτησης τριών βαθμών Αυτοδιοίκησης, με αιρετή Περιφερειακή Διοίκηση. Παράλληλα, συνάδουν απόλυτα με την κυβερνητική πολιτική συρρίκνωσης ουσιαστικά της τοπικής εξουσίας και μετάθεσή τους σε μια ισχυρή περιφέρεια η οποία θα ελέγχει ευκολότερα τη διοχέτευση και εφαρμογή της κυρίαρχης πολιτικής μέσα από την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Την κατεύθυνση αυτή εξυπηρέτησε και ο «Καποδίστριας» - ο οποίος φίμωσε τη φωνή της υπαίθρου - και οι πρόσφατα ψηφιζόμενες στη Βουλή «Συμπολιτείες» Δήμων και Κοινοτήτων - στις οποίες τα Δημοτικά Συμβούλια αναθέτουν ένα μεγάλο μέρος των εξουσιών τους, εφόσον το αποφασίσουν εθελοντικά, αν και ο νόμος δίνει τη δυνατότητα της επιβολής συμμετοχής σε αυτές. Η συγκεντροποίηση της εξουσίας σε όσο το δυνατόν λιγότερα κέντρα, ευνοεί την κυβερνητική βούληση να λειτουργήσουν οι δήμοι «αποτελεσματικά» και με «όρους οικονομικότητας», κάτι που στην πράξη αλλά και στα επίσημα κείμενα, ερμηνεύεται ως μείωση των κοινωνικών δαπανών. Στην κατεύθυνση αυτή άλλωστε η κυβέρνηση μεταθέτει κρατικές αρμοδιότητες στους δήμους, χωρίς τους αντίστοιχους πόρους. Δηλαδή μεταθέτει το οικονομικό βάρος της παροχής αυτών των υπηρεσιών. Στο δε ερώτημα, πως θα καταφέρουν οι δήμοι να αντεπεξέλθουν οικονομικά σε αυτές τις αρμοδιότητες, η κυβέρνηση έχει δώσει την απάντηση: Με ανταποδοτικότητα, δηλαδή με ανάθεση - ξεπούλημα αρμοδιοτήτων στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Με ίδιους πόρους, δηλαδή με την επιβολή φόρων στους δημότες για τις υπηρεσίες που τους παρέχονται.

Αποψη που ενστερνίζεται και η ίδια η ηγεσία της ΚΕΔΚΕ, όταν προβάλλει ως διεκδικητικό πλαίσιο, «την υιοθέτηση ενός τρόπου προσέγγισης των οικονομικών πόρων της Αυτοδιοίκησης με βασικά χαρακτηριστικά τη θέσπιση τοπικών εσόδων και φορολογικής αρμοδιότητας».

Πρέπει δε να σημειώσουμε ότι τα σενάρια περί κατάργησης της ΝΑ που τίθενται στο προσκήνιο, εσκεμμένα δε συνοδεύονται από την κυβερνητική ευθύνη για την «κατάντια» του. Ακόμα και νομάρχες, που πρόσκεινται στο ΠΑΣΟΚ, έχουν παραδεχτεί πως οι αρμοδιότητες του θεσμού είναι περιορισμένες και εξαντλούνται στη διεκπεραίωση κρατικών υποθέσεων.

Οι όποιες αλλαγές στη διοικητική δομή της χώρας είναι βέβαιο ότι θα εξυπηρετούν το υπάρχον πολιτικό σύστημα. Μένει να δούμε με ποια προσχήματα θα προβληθούν και πότε, δεδομένου ότι η επικαιρότητα έχει αναδείξει συζητήσεις για Μητροπολιτική Αυτοδιοίκηση, οι οποίες θέλουν τη ΝΑ να αποποιείται της δομής και του ρόλου που έχει σήμερα και να εντάσσεται στο «νέο» διοικητικό φορέα.