Από την ταινία «Αιώνιος φοιτητής» του Βαγγέλη Σεϊτανίδη

Διευκρίνιση

Η επιλογή των κρινόμενων ταινιών ή άλλα σχόλια είναι... τυχαία. Είναι ανθρωπίνως αδύνατον κάποιος να παρακολουθήσει το σύνολο των ταινιών (32 μόνο οι ελληνικές) και να αναφερθεί σε όλες.

Ο «Ρ» θα παρακολουθεί την εξέλιξη και των άλλων ταινιών και με κάθε ευκαιρία θα ανταποκριθεί. Το ενδιαφέρον μας για την ελληνική κινηματογραφική παραγωγή είναι δεδομένο.

Ποτέ κανένας μίμος δεν έφτασε το αυθεντικό, γι' αυτό όλοι οι «μίμοι» είναι δυστυχισμένοι. Ξέρουν ότι δεν έχουν δική τους φωνή, δική τους οντότητα, υπάρχουν μέσα από άλλους. Τι δυστυχία!

Οταν τα παραπάνω συνειδητοποιηθούν, είναι μια τραγωδία. Και όταν δε συνειδητοποιηθούν είναι μια κακή φάρσα, μια καρικατούρα.

Τέτοια καρικατούρα ασυνειδητοποίητου αμερικάνικου κινηματογράφου ήταν η ταινία του Βαγγέλη Σεϊτανίδη (σύμφωνα με το βιογραφικό του, σπούδασε κινηματογράφο στο Κολούμπια). Την παρακολουθούσες και το μυαλό σου πήγαινε στις μαϊμούδες που κάνουν ανθρώπινες κινήσεις, ανθρώπινες γκριμάτσες. Και ενώ είναι τραγική η προσπάθεια που κάνουν, ο κόσμος ξεσπάει σε γέλια.

Το αυθεντικό, και το κακό αυθεντικό, ποτέ δε βγάζει γέλιο. Οι ήρωες, και πιο επίπλαστοι, πάσχουν ή δείχνουν ότι πάσχουν. Οι ήρωες του Σεϊτανίδη, απλώς, βγάζουν γέλιο. Η ιστορία της ταινίας θέλει «μια οικογένεια σε πλήρη διάλυση και ένα νεαρό επαρχιώτη (από τα Γιάννενα, με «χαριτωμένες» αναφορές στον Γούκο!) να αφήνει την ιατρική, στην οποία πέρασε 7ος - για χατίρι του πατέρα του - και να παριστάνει τον Γουόρεν Μπίτι με το τσιγάρο στραβό στο στόμα. Τι κακό αντίγραφο!

Αλλά, ακόμα και καλά να ήταν όλα καμωμένα, και σωστά κινηματογραφημένα και σωστά «παιγμένα», θα σήμαινε τίποτα ιδιαίτερο; Θα γινόταν καλύτερος ο θεατής; Θα αποχτούσε μεγαλύτερη αυτογνωσία; Πονάει κανένας με πράγματα που δεν έχουνε πόνο;

Ο μόνος που κερδίζει από την ταινία είναι το καζίνο του Λουτρακίου που είχε την «ευγένεια και την καλοσύνη - με το αζημίωτο - να παραχωρήσει τους χώρους του». Αυτό σίγουρα θα ανεβάσει το τζίρο του.

Το ντοκιμαντέρ είναι μια «μυστήρια» υπόθεση. Κάποιοι πιστεύουν ότι στήνεις τη μηχανή απέναντι από το γεγονός και αυτό «μιλάει» μόνο του, χωρίς σκηνοθετικές παρεμβάσεις. Και αυτό θα μπορούσε, κάτω από κάποιες συγκεκριμένες προϋποθέσεις, να συμβαίνει...

Τις περισσότερες φορές, όμως - στο 98% των περιπτώσεων - ο σκηνοθέτης είναι εκείνος που «μιλάει». Αυτός επιλέγει τους χώρους, τους ήχους, τις «συγκεκριμένες» στιγμές του γεγονότος.

Ετσι βλέποντας το ντοκιμαντέρ για το άλφα ή βήτα πρόσωπο, για το άλφα ή βήτα γεγονός, τελικά βλέπεις την άποψη του σκηνοθέτη, για το συγκεκριμένο άτομο, για το συγκεκριμένο γεγονός.

Στο ντοκιμαντέρ της Μαρίας Μαυρίκου «Οι απεκεί», δεν είναι οι μειονοτικοί της Αλβανίας που μιλάνε. Είναι η σκηνοθέτιδα που τους επέλεξε. Αν άλλους είχε επιλέξει, άλλα θα ακούγαμε. Δική της, λοιπόν, η ευθύνη για το τελικό αποτέλεσμα. (Για το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ επιβάλλεται να μιλήσουμε αναλυτικά με άλλη ευκαιρία).

Θα πούμε, όμως πως στα ζητήματα της ιστορίας, ιδιαίτερα όταν αυτά προσεγγίζονται με τη μορφή του «ντοκουμέντου», δεν επιτρέπονται αυθαιρεσίες...

Και για την ταινία του Σταμάτη Τσαρουχά ισχύουν οι γενικοί κανόνες του κινηματογράφου - ντοκιμαντέρ. Ο σκηνοθέτης - ευθαρσώς - το δηλώνει αυτό αναλαμβάνοντας τις ευθύνες για ό,τι λέει και για ό,τι δείχνει. «Ετσι είδα εγώ το λησμονημένο ποιητή» φωνάζει.

Και τον είδε με πολλή συμπάθεια και με πολλή συμπάθεια μας τον συστήνει. Και - ειλικρινά - «χαρήκαμε για τη γνωριμία», που συνοδεύτηκε με πολλές και χρήσιμες πληροφορίες.

Οι ελλείψεις που κάποιος μπορεί να παρατηρήσει, είναι ότι θα έπρεπε η ταινία να έδινε περισσότερες πληροφορίες για τον κοινωνικό, πολιτικό χώρο και χρόνο. Για να αντιληφθούμε καλύτερα τους λόγους που ενήργησε έτσι ή αλλιώς ο ποιητής. (Η ημερομηνία γέννησης 1772 και θανάτου 1847 - και τα άλλα στοιχεία που δόθηκαν - δε φτάνουν).

Εάν οι πληροφορίες αυτές συνοδεύονταν από «εικόνα», τότε θα υπήρχε μεγαλύτερη πληρότητα και η ταινία θα αποχτούσε άλλους ρυθμούς και άλλη αξία.

Οπως και να 'χει, η ταινία του Τσαρουχά μάς αναγκάζει να ψάξουμε περισσότερα για τον Χριστόπουλο. Και αυτό είναι - πολύ - θετικό.

Τα Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου «Βλέμματα στον κόσμο του Θόδωρου Αγγελόπουλου», που οργάνωσε το περσινό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, παρουσιάστηκαν (13/11), παρόντος του Θ. Αγγελόπουλου, σε ειδική εκδήλωση στην Αποθήκη Γ΄ του λιμανιού της Θεσσαλονίκης. Η έκδοση, διανθισμένη με φωτογραφίες ταινιών του σκηνοθέτη, αποτελεί μια συλλογή σκέψεων των κριτικών και των θεωρητικών του κινηματογράφου για το έργο του Αγγελόπουλου.

Στις 13/11, επίσης, στην Κοζάνη, στο ανακαινισμένο «Ολύμπιον», άρχισαν οι περιφερειακές εκδηλώσεις του Φεστιβάλ, με προβολή της ταινίας του Ζακ Ριβέτ, «Va savoir».

Χτες, στο «Ολύμπιον» της Θεσσαλονίκης, το Φεστιβάλ τίμησε το σκηνοθέτη Ντίνο Δημόπουλο, στον οποίο απένειμε το «Χρυσό Αλέξανδρο» ο πρόεδρος του Φεστιβάλ, Θόδωρος Αγγελόπουλος.