Είναι σαφές ότι τα προγράμματα δεν φέρνουν κάτι ρηξικέλευθο. Το ίδιο το υπουργείο δηλώνει ότι χτίζει στο έργο των προηγούμενων κυβερνήσεων. Δηλαδή, ο δρόμος που ακολουθήθηκε μέχρι στιγμής, όλα τα τελευταία χρόνια, θεωρείται επιτυχημένος. Τα παιδιά, λοιπόν, θα συνεχίσουν να έρχονται σε επαφή με τη Βιολογία στο Γυμνάσιο ως μονόωρο μάθημα. Θα διδάσκονται σε σχολεία που κατά 74% δεν διαθέτουν εργαστήριο φυσικών επιστημών. Θα μαθαίνουν να τσαλαβουτάν σε ασύνδετα πεδία της επιστήμης, σε μια επιστημονική και παιδαγωγική θολή επιφάνεια.

Οι τεχνικές και το περιεχόμενο στην ουσία τους δεν φαίνεται να αλλάζουν. Και πώς να αλλάξουν αλήθεια; Το ΙΕΠ και το υπουργείο δεν έκαναν και δεν παρουσίασαν καμιά έρευνα που να λέει ότι τα παλιά Αναλυτικά Προγράμματα είχαν αυτές τις αδυναμίες και σκοπεύουμε να τις αντιμετωπίσουμε στηριζόμενοι στην τάδε επιστημονική μέθοδο. Δεν ερευνήθηκε αν οι μαθητές τελικά αποκτούν βιολογικό γραμματισμό μέσα στο σχολείο, αν αποδίδουν με κάποιο τρόπο τα βιβλία, το πρόγραμμα, η ύλη. Πάνε λοιπόν να αλλάξουν το τρέχον με το ...τρέχον. Αυτή η διαπίστωση δεν προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση. Σε τελική ανάλυση τα προσδοκώμενα αποτελέσματα των συστημάτων Παιδείας και των προγραμμάτων δεν αλλάζουν: Το σχολείο θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν φτηνότερο για το κράτος, ακριβότερο για τους γονείς και συμφέρον για τις επιχειρήσεις. Οι μαθητές όπως και να 'χει θα πρέπει να γίνουν οι ιδανικοί μελλοντικοί εργαζόμενοι, δηλαδή θα πρέπει να ξέρουν εκείνα που είναι απαραίτητα προς αξιοποίηση από τον εργοδότη, αλλά όχι υποχρεωτικά αυτά που δίνουν απαντήσεις στα επιστημονικά και φιλοσοφικά ερωτήματα, όχι αυτά που βοηθούν τον νέο άνθρωπο να καταλάβει το φυσικό και κοινωνικό του περιβάλλον, αυτά που απελευθερώνουν τη σκέψη του.

Χαρακτηριστική είναι η θέση της εξέλιξης στα παλιά και νέα ΑΠΣ. Η θεωρία της εξέλιξης είναι ένα κεφάλαιο στο μονόωρο μάθημα της Γ' Γυμνασίου και ένα κεφάλαιο στη Β' Λυκείου. Στην Α' Λυκείου φαίνεται να αξιοποιείται το φυλογενετικό δένδρο χωρίς να έχει προηγηθεί η σε βάθος διδασκαλία ούτε της φυλογένεσης ειδικά, ούτε της θεωρίας της εξέλιξης γενικά. Τελικά η εξέλιξη δεν είναι πραγματικά η ενοποιητική βάση που ενώνει όλους τους κλάδους της Βιολογίας και φωτίζει πραγματικά την ουσία του φαινομένου της ζωής. Το πρόγραμμα δεν αλλάζει ώστε τελικά όλες οι λειτουργίες και οι σχέσεις στον ζωντανό κόσμο να μελετώνται υπό το πρίσμα του σημαντικότερου πυλώνα της επιστήμης της Βιολογίας που είναι η Θεωρία της Εξέλιξης.

Στο κεφάλαιο «Φυσιογνωμία του μαθήματος» στο νέο ΑΠΣ του Γυμνασίου αναφέρεται: Η βιολογία μπορεί να προτείνει λύσεις σε τεράστια προβλήματα του ανθρώπου που αφορούν την υγεία, το περιβάλλον, τον υποσιτισμό, τον υπερπληθυσμό, την ανάδυση ασθενειών κ.τ.λ.

Συνεχίζοντας, λοιπόν, στην εκπαιδευτική ρότα που έχει χαραχθεί, θα πρέπει να πείσουμε τους μαθητές μας ότι για τον υποσιτισμό δεν ευθύνεται η στυγνή εκμετάλλευση και καταλήστευση ολόκληρων λαών, περιοχών και της εργατικής τάξης, αλλά ότι δεν καταφέραμε να φτιάξουμε εκείνη την ποικιλία σιταριού που αντέχει σε οποιεσδήποτε περιβαλλοντικές συνθήκες επιστρατεύοντας τη γενετική μηχανική. Για την καταστροφή του περιβάλλοντος δεν ευθύνεται η άναρχη καπιταλιστική ανάπτυξη, αλλά η έρευνα που δεν έχει ανακαλύψει την ενεργειακή φιλοσοφική λίθο. Για την αδυναμία αντιμετώπισης προβλημάτων υγείας δεν ευθύνεται ότι η Υγεία αποτελεί εμπόρευμα και παρέχεται στον λαό με τη λογική του κόστους και του οφέλους, αλλά ότι ακόμα αντιμετωπίζουμε προβλήματα στην ανεύρεση του τέλειου φαρμάκου που γιατρεύει τα πάντα χωρίς να έχει καμιά παρενέργεια. Στα παιδιά μπορεί να μάθουμε ότι η επιστήμη ψάχνει και βρίσκει λύσεις, τεχνικές και διεξόδους, αλλά θα πρέπει, πάνω απ' όλα, να αφομοιώσουν ότι τα προβλήματα της ανθρωπότητας μπορούν να αντιμετωπιστούν δίχως την ανατροπή του οικονομικού, πολιτικού και κοινωνικού εδάφους στο οποίο αναπτύσσονται, αλλά με την πρόοδο της έρευνας. Το διατροφικό πρόβλημα δεν είναι ζήτημα ατομικών επιλογών ή αξιοποίησης και ανάπτυξης της τεχνολογίας τροφίμων. Είναι ζήτημα οικονομικής βάσης της κοινωνίας. Οι σχέσεις του ανθρώπου με το περιβάλλον δεν είναι ζήτημα ευαισθητοποίησης, είναι σχέσεις που διαμεσολαβούνται από τις σχέσεις παραγωγής. Οταν οι φυσικοί πόροι, η βιοποικιλότητα, ο αέρας, το νερό και το έδαφος είναι εμπορεύματα, καμιά στάση ζωής και καμιά πολιτική στο πλαίσιο αυτού του συστήματος δεν μπορεί να δώσει πραγματική λύση.

Ισως ο κύριος ιδεολογικός ρόλος που έρχεται να παίξει το ΑΠΣ είναι ακριβώς αυτός. Να στριμώξει τη λογική των παιδιών στο στενό πλαίσιο της κυρίαρχης ιδεολογίας. Ενδεικτικά στους στόχους του προγράμματος αναφέρεται ότι οι μαθητές θα πρέπει να αναζητήσουν λύσεις στην κυκλική οικονομία και τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Με άλλα λόγια συσκοτίζεται η αιτία των προβλημάτων και των φαινομένων, εγκλωβίζεται η νεανική αντίληψη σε οιονεί λύσεις που δεν αμφισβητούν την κυριαρχία της άρχουσας τάξης. Αποστρέφεται το βλέμμα των μαθητών από τις προϋποθέσεις της ουσιαστικής βελτίωσης της ζωής, που είναι ο αγώνας για την απαλλαγή του ανθρώπου από τις εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής. Για παράδειγμα, στην ενότητα «Οι οργανισμοί στο περιβάλλον τους» στη Β' Γυμνασίου, οι μαθητές θα πρέπει να διδαχθούν τις αρχές της αειφορικής ανάπτυξης. Αυτό προτείνεται να γίνει μέσα από δραστηριότητα μελέτης των 17 στόχων της Ατζέντας 2030. Δηλαδή, τα παιδιά θα μάθουν ότι μπορεί κάποιος τη μια μέρα να υπογράφει αυτό το ειδυλλιακό όραμα για το τέλος της φτώχειας και της πείνας, για την ειρήνη και την αξιοπρεπή εργασία και διαβίωση και την επόμενη μέρα να ανοίγει στρατιωτικές βάσεις σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, να ξοδεύει δισ. σε εξοπλισμούς, να αφήνει στο περιθώριο της ανεργίας το 1/3 των νέων, να ψηφίζει εξολοκλήρου ή εν μέρει νόμους όπως ο ν. Χατζηδάκη που προσπαθεί να βάλει τέλος στα εργατικά δικαιώματα κ.ο.κ.

Στη στοχοθεσία του ΑΠΣ του Γυμνασίου, αναφέρεται ότι «οι μαθητές θα πρέπει να είναι σε θέση να υιοθετούν συμπεριφορές θετικές σε σχέση με τους κανόνες (...) που αφορούν θέματα κοινωνικής ζωής κ.τ.λ.». Τα ερωτήματα που ανακύπτουν από αυτούς τους στόχους είναι πολλά. Καταρχάς ποια θεωρείται θετική στάση σε σχέση με κανόνες της κοινωνικής ζωής; Είναι η συμμόρφωση, είναι η αμφισβήτηση, είναι η πλήρης αποδοχή, είναι η ατομική ευθύνη, είναι ο συλλογικός αγώνας;

Τέλος, αξίζει ίσως να αναφερθεί ότι από άποψη ύλης και ενοτήτων, ειδικά το ΑΠΣ της τελευταίας τάξης του Λυκείου έχει έναν υπερβολικό βαθμό εμβάθυνσης. Εχει σαφώς προπαρασκευαστικό χαρακτήρα για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Επιστεγάζεται με αυτόν τον τρόπο η πλήρης απώλεια της έννοιας της γενικής παιδείας από το Λύκειο, η οποία προωθείται από όλες τις κυβερνήσεις ειδικά τα τελευταία χρόνια. Ακόμα και εδώ όμως το μάθημα είναι προσανατολισμένο σε εξειδικευμένες εργαστηριακές τεχνικές και εφαρμογές και όχι τόσο στην επιστημονική εμβάθυνση. Μάλιστα, αυτές οι εργαστηριακές τεχνικές δεν πρόκειται να διδαχθούν σε εργαστήριο, όχι μόνο γιατί η πλειοψηφία των σχολείων δεν διαθέτει, αλλά και γιατί ακόμα και όσα διαθέτουν, δεν έχουν και δεν πρόκειται ποτέ να αποκτήσουν τον εξοπλισμό και τα αντιδραστήρια που χρειάζονται κι έπειτα, ακόμα και αυτό να γινόταν, τελικά δεν θα είχε κανένα νόημα και καμιά συνεισφορά στον βιολογικό γραμματισμό των νέων ανθρώπων.

Με αφετηρία ότι το σχολείο θα πρέπει να έχει στόχο να μορφώνει τα παιδιά, χωρίς να τα εξοντώνει, κάθε γνωστικό αντικείμενο θα πρέπει να φωτίζει την πτυχή που του αναλογεί από τις δυνατότητες, τους νόμους και τα έργα της φύσης και του ανθρώπου, ώστε τελικά οι μαθητές/τριές μας να μπορούν να θαυμάσουν το παζλ ολοκληρωμένο. Να μπορούν να αναγνωρίσουν, να ερμηνεύσουν, να εξηγήσουν το κοινωνικό και φυσικό γίγνεσθαι. Να είναι ικανοί/ές να εντάξουν τον εαυτό τους ή - ακόμα καλύτερα - να βρουν τον εαυτό τους σε αυτό, να παρέμβουν, να κρίνουν, να αλλάξουν, να γκρεμίσουν και να χτίσουν από την αρχή. Οι μαθητές/τριές μας είναι το μέλλον. Και το μέλλον το θέλουμε εξοπλισμένο με όλη τη γνώση και τα μέσα.