Ο εθελοντισμός και η προσφορά του στον άνθρωπο και το κοινωνικό σύνολο, ένα θέμα κοινότοπο και πολυσυζητημένο, ήταν αυτό που κλήθηκαν να πραγματευτούν οι υποψήφιοι των ΕΠΑΛ στις πανελλαδικές. Η άποψη ότι η εθελοντική εργασία μπορεί να είναι η απάντηση στα ατομικά και συλλογικά αδιέξοδα του σύγχρονου ανθρώπου προβάλλεται εδώ και δεκαετίες ως λύση στα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας. Και καθώς τα αδιέξοδα πληθαίνουν και γιγαντώνονται, ιδιαίτερα για τους νέους ανθρώπους, τους μαθητές μας, αυτούς που διαβάζουν αυτές τις γραμμές και έπρεπε να σχολιάσουν τα θέματα των εξετάσεων, ο προβληματισμός αποκτά μεγάλο ενδιαφέρον.

Χρειάζεται να κάνουμε έναν διαχωρισμό. Αλλο είναι το περιεχόμενο, το κίνητρο και ο σκοπός του εθελοντισμού από την πλευρά των ανθρώπων που νοιάζονται για τον συνάνθρωπο, τον συνάδελφο, τον γείτονα, τον αδύναμο, τον χτυπημένο από την οικονομική κρίση, τον κατατρεγμένο από τον πόλεμο και τη βαρβαρότητα. Και άλλο είναι το περιεχόμενο, το κίνητρο και ο σκοπός ενός οικονομικού και πολιτικού συστήματος που καλεί σε εθελοντική εργασία για να καλύψει τη δική του ανεπάρκεια να στηρίξει τους ευάλωτους συνανθρώπους μας, αυτούς που το ίδιο το σύστημα τους οδήγησε στο ξεσπίτωμα, στην ανεργία, στην ανέχεια. Από αυτήν την πλευρά ο εθελοντισμός είναι στην πραγματικότητα η πολιτική διαχείρισης της φτώχειας και της μιζέριας, και μάλιστα μια διαχείριση που βάζει εμπόδια στη ριζοσπαστικοποίηση και συγκαλύπτει τις πραγματικές αιτίες εκδήλωσης των φαινομένων κοινωνικής εξαθλίωσης.

Ταυτόχρονα, μια τεράστια, βρώμικη και διεφθαρμένη βιομηχανία έχει στηθεί πάνω στα συντρίμμια αυτού του άδικου κόσμου όπου κυριαρχούν η ανισότητα και η βαρβαρότητα. ΜΚΟ και «ευαγή» ιδρύματα, «εθνικοί» ευεργέτες και πρόσωπα της υψηλής κοινωνίας «ξεπλένουν» τα ματωμένα κέρδη τους και τις κάθε λογής ανήθικες πράξεις τους σε δράσεις εθελοντισμού και φιλανθρωπίας. Ενώ, ταυτόχρονα, δισεκατομμύρια αλλάζουν χέρια γύρω απ' τα κουφάρια των ανθρώπων που έχουν ανάγκη. Πόσο εθελοντισμό αλήθεια κρύβουν οι ΜΚΟ που βρίσκονται υπό την αιγίδα της ΕΕ, οι οποίες κερδοσκοπούν αποσπώντας δισεκατομμύρια τα οποία καταλήγουν στις βαλίτσες των «αρίστων»;

Το φαγητό, το σπίτι, η Παιδεία, η Υγεία, ο Πολιτισμός, η δουλειά, η ισότιμη μεταχείριση, η δικαιοσύνη, η ψυχαγωγία, ο Αθλητισμός... η ζωή δηλαδή του κάθε ανθρώπου... δεν είναι εθελοντική προσφορά, είναι δικαίωμα αναφαίρετο, δεν το ζητιανεύουμε από κανέναν, το δικαιούμαστε, το υπερασπιζόμαστε και το διεκδικούμε συλλογικά.

Αυτή η συλλογική διεκδίκηση, η συλλογική δράση είναι το μοναδικό αυθεντικό περιεχόμενο της έννοιας του εθελοντισμού, της αλληλεγγύης προς τον συνάδελφο, τον γείτονα, τον συνάνθρωπο. Αυτό είναι το νόημα των στίχων του Μπ. Μπρεχτ στο ποίημα «Καταφύγια για τη νύχτα», που δόθηκε στους μαθητές μας στις πανελλαδικές εξετάσεις.

Και πόσο επίκαιρο είναι πραγματικά στις μέρες μας το μήνυμα του Μπρεχτ... Στα χρόνια της οικονομικής κρίσης του 1929 - '33, ο Μπρεχτ έγραφε για τους άστεγους της Νέας Υόρκης, εμείς τούτες τις μέρες, στην εποχή των πλειστηριασμών και των εξώσεων του 2023, μπορούμε να πούμε πολλά για τους εργαζόμενους που χάνουν τα σπίτια τους, τα μαγαζιά τους, για τους ανάπηρους που μένουν στον δρόμο, για τα παιδιά που πηγαίνουν νηστικά στο σχολείο, για τους πρόσφυγες που θαλασσοπνίγονται, για τα εκατομμύρια των αδικημένων. Μπορούμε κυρίως να κάνουμε περισσότερα, να ακολουθήσουμε το παράδειγμα αυτών που στέκουν μπροστά στους δικαστικούς κλητήρες και τους αστυνομικούς για να αποτρέψουν το ξεσπίτωμα, να πιαστούμε στην αλυσίδα, να δώσουμε το χέρι σε κάθε άνθρωπο που σηκώνει κεφάλι, που δεν συμβιβάζεται με το άδικο. Αυτή η προσφορά, μέσα από τα σωματεία, τους συλλόγους, τους φορείς, μπορεί πραγματικά να δώσει διέξοδο στα ατομικά και συλλογικά αδιέξοδα.

Η κοινή δράση με τον συνάδελφο για καλύτερους όρους εργασίας, για ασφάλεια και προστασία στους χώρους δουλειάς, για να μη χαθεί κανένας άλλος εργάτης στο λιμάνι, στην οικοδομή, στις ράγες, είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να αλλάξει «ο κόσμος, για να καλυτερέψουνε ανάμεσα στους ανθρώπους οι σχέσεις, για να συντομεύσει έτσι η εποχή της εκμετάλλευσης».

Και για να το πούμε με τα λόγια του Μπρεχτ: «Η πραγματικότητα είναι εκεί και σε περιμένει, θέλει να αλλάξει, άλλαξέ την».