Αυτοπροσωπογραφία του Διαμαντή Διαμαντόπουλου (Συλλογή Εθνικής Πινακοθήκης)

Από το 1931 έως το 1936, οπότε ολοκληρώνει τις σπουδές του, μαθαίνει ότι πρέπει να ξεμάθει από τα φορτία της ακαδημαϊκής διδαχής και να χαράξει τον προσωπικό του δρόμο. Αντιδρά στην παραδομένη μαθητεία, προσπαθώντας να βρει τους ρυθμούς του, όχι με όρους ατομικής ψυχολογίας αλλά με το άνοιγμά του στους λαϊκούς ανθρώπους της πόλης και της υπαίθρου.

Ετσι, ενώ ακόμη φοιτά, το 1934 μαζί με τον γλύπτη Θεόδωρο Κολοκοτρώνη (1910 - 1992) ταξιδεύει στην Πελοπόννησο. Η εμπειρία την οποία θα συσσωρεύσει μέσα από τη γνωριμία του με τους εργάτες γης θα μεταδοθεί με ευθύ τρόπο στη ζωγραφική του, είτε με αναπαραστάσεις είτε με αφαιρέσεις, χωρίς ποτέ να εξαφανίζεται η ανθρώπινη μορφή.

Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρουμε ότι τη χρονιά των περιπλανήσεών του στην Ελλάδα της αγροτιάς, που σκάβει υπομονετικά το ξερό και το υγρό χώμα με την τσάπα, η Λαϊκή Σκηνή του Κάρολου Κουν τού αναθέτει να εκπονήσει τα σκηνικά και τα κοστούμια της τραγωδίας του Ευριπίδη «Αλκηστη». Η πρώτη παράσταση δίνεται στις 5 Δεκέμβρη 1934, στο «Θέατρο Αλίκης» (Εδουάρδου Λω 6, πλατεία Καρύτση).

Για τα σκηνικά του Διαμαντή Διαμαντόπουλου ο προοδευτικός αρχαιολόγος Γιάννης Μηλιάδης (1895 - 1975) σημειώνει στο περιοδικό «Κύκλος» (Χρ. Γ', τεύχος 3, 1935):

Εργο, «Στον θάλαμο», 1937 (Συλλογή Εθνικής Πινακοθήκης)

Ωστόσο όλα αυτά εμένα δεν μ' εκνευρίζουν, ούτε με κάνουν να φτύνω στον κόρφο μου από ιερή αγανάκτηση για την ασέβεια. 'Η μ' αφήνουν αδιάφορο ή μου κινούν την περιέργεια, γιατί αυτό που κυριότατα ενδιαφέρει είναι το τελικό αποτέλεσμα. Είπα μάλιστα στην αρχή πως τη γουστάρισα την παράσταση αυτή».

Ο αγωνιστής ζωγράφος μέχρι τη δεύτερη ατομική έκθεσή του, από τις 22 Γενάρη έως τις 22 Φλεβάρη 1949, στην αίθουσα «Ρόμβος» (Αμαλίας 4), θα περάσει από σαράντα κύματα, καθώς θα προσπαθήσει να ισορροπήσει μεταξύ επιβίωσης και καλλιτεχνίας.

Συνυπολογίστε ότι θα επωμιστεί επί τέσσερα χρόνια το βάρος της στρατιωτικής θητείας. Αλλά ας αφήσουμε τον ίδιο να περιγράψει εκείνη την ταραγμένη περίοδο που αρχίζει μετά την περάτωση των σπουδών του (από συνέντευξη στον Αχιλλέα Χατζόπουλο στην «Καθημερινή», 30 Γενάρη 1978):

«Οταν τελείωσα τη Σχολή Καλών Τεχνών, οι δουλειές έγιναν δύο: Βιοπορισμός, ζωγραφική.

Εργο, «Το σχέδιο», περίπου 1938 (Συλλογή Εθνικής Πινακοθήκης)

Στρατιώτης επί τέσσερα χρόνια, με μικρές ενδιάμεσες διακοπές. Ο Αλβανικός Πόλεμος, η Κατοχή, ο Εμφύλιος Πόλεμος και αργότερα η δικτατορία. Εχω δουλέψει σαν δάσκαλος στην επαρχία, και έχω εγκαταλείψει το σπίτι μου και τη ζωγραφική πολλές φορές κατά την Κατοχή και επί τρία χρόνια στη διάρκεια της δικτατορίας. Στις εκθέσεις μου, έως το 1949, ήταν αδύνατο να καλύψω τα έξοδα.

Γράφονταν κάθε φορά και καλά λόγια, αλλά οι προφορικές και έμπρακτες αντιδράσεις βάραιναν περισσότερο. Πολλές φορές ξεπερνούσαν τα όρια μιας οποιασδήποτε πολεμικής και έφταναν στο σημείο να καθιστούν μαρτυρική τη διαβίωση. Ετσι, η μόνη δυνατή λύση ήταν να αποσυρθώ στο χρονικό διάστημα 1949 - 1975 από την καλλιτεχνική κίνηση του τόπου».

Και την τεχνοτροπία του, αυτής της νεανικής φάσης, πώς την περιγράφει;

«Εκδηλώνεται μια αντίδραση στις σπουδές μου, αλλά και μια επίδραση των γνώσεων που αποκτούσα και αφομοίωνα από τη Σχολή καθώς και από τη μελέτη της λαϊκής τέχνης. Περάσματα από τον σουρεαλισμό στην αφηρημένη ζωγραφική και κατάληξη πάλι σε έναν ζωγραφικό ρεαλισμό.

Αυτός ο ρεαλισμός είχε διαμορφωθεί το 1937, όταν στρατεύτηκα. Στην περίοδο της θητείας μου βρήκα την ευκαιρία να κάνω πολλά σχέδια απ' το φυσικό μέσα στον στρατώνα, και λίγα έργα ζωγραφικής όταν πήγαινα σπίτι».

Ετσι, 11 χρόνια μετά την πρώτη ατομική του έκθεση συμμετέχει στις ακόλουθες ομαδικές: Στην επαγγελματική καλλιτεχνική του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (1942 και 1943), στο «Σπίτι του Φιλότεχνου» επί της οδού Ακαδημίας (1943 και 1944), στη λονδρέζικη «Εξι Σύγχρονων Ελλήνων Ζωγράφων» και στη σχεδίου γυμνού με τους Αστεριάδη, Βακαλό, Γουναρόπουλο, Κανέλλη, Μόραλη και Τσαρούχη.

Το σκηνικό που φιλοτέχνησε για την «Αλκηστη» του Ευριπίδη, από τη Λαϊκή Σκηνή του Κάρολου Κουν. Στον ρόλο του Απόλλωνα ο πρόωρα χαμένος συγγραφέας Κώστας Χατζηαργύρης (1912 - 1963)

Από τις παρουσιάσεις που γράφονται ξεχωρίζει αυτή του κριτικού Τέχνης και καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Αγγελου Προκοπίου (1909 - 1967), η οποία δημοσιεύεται στην «Καθημερινή» (30 Γενάρη 1949). Ξεχωρίζει για το ύφος της γραφής της και για τις καίριες πρώιμες παρατηρήσεις της, που προλέγουν το μέλλον του Διαμαντή Διαμαντόπουλου:

«Ο άνθρωπος αυτός έχει στο αίμα κάτι από το αγωνιστικό πείσμα και την ηρωική σιωπή, αλλά και τη μυστική ρέμβη των καλλιεργητών της μικρασιατικής γης (...). Ερχεται τώρα (...) σαν ένας ψαράς της Βίβλου με τα δίχτυα γεμάτα από αλιευμένους λαϊκούς τύπους της Ρωμιοσύνης, που τους ανεκάλυψε κάτω από στολές παπάδων και χωροφυλάκων, παιδιών του επαρχιακού γυμνασίου και κοριτσιών της προσφυγικής γειτονιάς, φαντάρων και ναυτών, με ψυχολογικά και ανθρωπολογικά γνωρίσματα που δένουν τους Τρίτωνες των προελλήνων, τους βυζαντινούς άγιους και τους παλληκαράδες της τουρκοκρατίας, που διασώθηκαν στις τοιχογραφίες και στις ζωγραφικές διαφημίσεις του λαϊκού θεάτρου του Καραγκιόζη.

ΥΓ. Η αγωνίστρια της αντιδικτατορικής πάλης 1967 - 1974, Αγγελική Σωτήρη, καταθέτει ένα πολύτιμο και μοναδικό τεκμήριο για τον εκτός νόμου κομμουνιστικό Τύπο: «Από το παράνομο τυπογραφείο της "Πανσπουδαστικής" στην Ασφάλεια της Μεσογείων» (εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»). Το παρουσιάζει αυτό το Σάββατο στις 7.30 μ.μ. ο Δημήτρης Γόντικας, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της 33ης Αντιιμπεριαλιστικής Κατασκήνωσης της ΚΝΕ στο Ποσείδι Χαλκιδικής.

Φυλλάδιο -κατάλογος της δεύτερης ατομικής έκθεσης του αγωνιστή ζωγράφου, στην αίθουσα τέχνης «Ρόμβος», με τους τίτλους των 100 έργων του (Αρχείο Εθνικής Πινακοθήκης)