Τον σπουδαίο δημιουργό που έβαλε τη σφραγίδα του στον πολιτισμό μας, που υπήρξε πάνω απ' όλα κορυφαίος αναμορφωτής του ελληνικού τραγουδιού, δρομολογώντας το σε νέους μουσικούς ορίζοντες, τιμά με μια ξεχωριστή συναυλία η ΚΕ του ΚΚΕ, το ερχόμενο Σάββατο 14 Δεκέμβρη, στις 8.30 μ.μ., στην Αίθουσα Συνεδρίων του ΚΚΕ, στον Περισσό. Η συναυλία με τίτλο «Ο Μάνος Χατζιδάκις και τα χρόνια της θύελλας (1940 - 1950)» εντάσσεται στις πολύμορφες πολιτιστικές πρωτοβουλίες που αγκαλιάζουν το Επιστημονικό Συνέδριο της ΚΕ του ΚΚΕ, με θέμα «"Η λογοτεχνία στα χρόνια της θύελλας" - Για τη συνάντηση της νεοελληνικής λογοτεχνίας με το έπος της ΕΑΜικής Αντίστασης και του ΔΣΕ (1940 - 1950)», το οποίο θα πραγματοποιηθεί στις 21 και 22 Δεκέμβρη.

Πρόκειται για μια ξεχωριστή συναυλία, στην οποία θα ακουστούν τραγούδια που είτε έγραψε ο συνθέτης τη δεκαετία του '40, είτε έγραψε αργότερα αλλά έχουν σαφείς ή υπαινικτικές αναφορές στην προαναφερθείσα δεκαετία.

Αλλωστε, η αφετηρία της συνθετικής διαδρομής του Μάνου Χατζιδάκι βρίσκεται στη δεκαετία του '40, το 1994. Σύμφωνα και με τον ίδιο η μουσική του δημιουργία χωρίζεται σε έξι περιόδους. Στη συναυλία που θα πραγματοποιήσει το ΚΚΕ, θα φωτιστεί η πρώτη περίοδός, από το 1944 έως και το 1950, η οποία - όπως ο ίδιος έλεγε - διέτρεχε όλο το έργο του. Πρόκειται για ένα αφιέρωμα στα χρόνια που σφράγισαν την προσωπικότητα του μεγάλου συνθέτη, θεμελίωσαν την άποψή του, ότι η τέχνη μπορεί να «κινητοποιήσει τις αληθινές ευαισθησίες του ανθρώπου». Παράλληλα, εκείνα τα χρόνια δοκιμάστηκε και σε όλα τα είδη της μουσικής στα οποία τα επόμενα χρόνια μεγαλούργησε (τραγούδι, μουσική για τον χορό και το θέατρο), ενώ τότε ήταν που μελέτησε πολύ και το ρεμπέτικο τραγούδι, δίνοντας και την περίφημη διάλεξή του, το 1949.

Στα χρόνια της Κατοχής ο νεαρός Μάνος Χατζιδάκις οργανώνεται στην ΕΠΟΝ. «Ημουνα στην ΕΠΟΝ, όπως κάθε νέος άνθρωπος τότε. Ηταν μια εποχή που ο καθένας έδινε τη συμμετοχή του στον αγώνα εναντίον των Γερμανών», ανάφερε ο ίδιος σε συνέντευξή του, το 1984.

Σαν ευαίσθητος δημιουργός δέχεται τα μηνύματα των καιρών. Η εποχή τον επηρεάζει βαθιά. Τον συναντάμε κύρια στην περίοδο μετά την Απελευθέρωση. Είναι παρών στις μάχες του Δεκέμβρη, όπως και όλοι οι υπόλοιποι ΕΑΜίτες και ΕΠΟΝίτες καλλιτέχνες. Ο καθένας από το δικό του μετερίζι προσπαθεί να εμψυχώσει τους μαχητές. Ο Χατζιδάκις, σύμφωνα με το περιοδικό «Μετρονόμος», δίνει συναυλία στο «Παλλάς», στο Παγκράτι, με τη συναυλία να διακόπτεται από τους ήχους της μάχης...

Μετά την υποχώρηση του ΕΛΑΣ από την Αθήνα, ο Χατζιδάκις ακολουθεί και αυτός τη μεγάλη πορεία. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, συνεργάζεται με το περιοδικό της ΕΠΟΝ, «Νέα Γενιά», με το ψευδώνυμο Πέτρος Γρανίτης. Γράφει ιστοριούλες, ποιηματάκια, αλλά και παιχνίδια με σπαζοκεφαλιές για τα «Αετόπουλα».

Αχ, ειρήνη, Ρήνα μου,

έλα στα παιδάκια

να ξεχάσουν πόλεμους

πείνες και φαρμάκια.

Παράλληλα, το καλοκαίρι του '44 κάνει και την πρώτη του εμφάνιση ως συνθέτης, υπογράφοντας τη μουσική για το θεατρικό έργο του Αλ. Σολωμού «Ο τελευταίος ασπροκόρακας», σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν.

Την ίδια εποχή ιδρύεται και ο θίασος των Ενωμένων Καλλιτεχνών, στον οποίο συμμετείχαν ΕΑΜίτες ηθοποιοί. Μάλιστα αποτελούταν από δύο σκηνές, τη «Μεγάλη», με τον Αιμίλιο Βεάκη, τον Αντώνη Γιαννίδη και άλλα στελέχη του ελληνικού θεάτρου και σκηνοθέτη τον Γιαννούλη Σαραντίδη, και τη «Μικρή» με ηθοποιούς που έκαναν τα πρώτα τους βήματα, όπως την Ασπασία Παπαθανασίου, την Αλέκα Παΐζη, τον Τίτο Βανδή, τον Αλέξη Δαμιανό και σκηνοθέτη τον Γιώργο Σεβαστίκογλου. Μαζί τους συνεργάζεται και ο Μ. Χατζιδάκις. Γράφει μουσική για το «Θάψτε τους νεκρούς» του Ιρβιν Σόου και για «Το καλοκαίρι θα θερίσουμε» του Αλέξη Δαμιανού. Εκεί πρωτοακούγονται και «Τα Παιδιά κάτω στον κάμπο», σε μουσική και στίχους του συνθέτη, με ελαφρώς διαφορετική μουσική και στίχους από αυτούς που έχουμε συνηθίσει στη μετέπειτα εκτέλεση του τραγουδιού.

Τα παιδιά κάτου στον κάμπο

φωσφοράν τις λαγκαδιές

κυνηγάνε τα τσακάλια

καβαλάν τις αστραπές.

Η εκτέλεση του τραγουδιού γινόταν από μια μικρή χορωδία ΕΠΟΝιτών που διηύθυνε ο, επίσης εικοσάχρονος, Μίκης Θεοδωράκης. «H πρώτη μας συνύπαρξη με τον Μάνο έγινε στις κουίντες του θεάτρου της Βρετάνιας...», θυμόταν χρόνια αργότερα ο Θεοδωράκης.

Κράτος και παρακρατικοί προσπαθούν με τη βία να στεριώσει η αστική εξουσία. Δολοφονίες, επιθέσεις, φυλακίσεις, βιασμοί, λεηλασίες σπιτιών, αλλά και επιθέσεις σε θέατρα και βιβλιοπωλεία. Οι καλλιτέχνες δεν εξαιρέθηκαν φυσικά από την επιχείρηση καταστολής. Ο Γ. Σεβαστίκογλου θυμάται την άγρια επίθεση που δέχθηκε ο Θίασος στη Λάρισα, με τον Μάνο να έχει «αγκαλιάσει μια κολώνα ηλεκτρικού και να φωνάζει: Μη βαράτε, βρε!».

Από το 1946 και μετά, ο Μάνος Χατζιδάκις αποστασιοποιήθηκε από το ΕΑΜ. Ποτέ, όμως, δεν βρέθηκε απέναντι. Τους αγώνες που έδωσε τους θυμόταν με σεβασμό. Μιλώντας πολλά χρόνια αργότερα για τα παιδιά της γενιάς του, τους νεαρούς συντρόφους του, θα πει, με την ευαισθησία που τον διέκρινε: «Είχαν τη σκέψη όργανο, τα μάτια υγρά κι ακούραστα να βλέπουνε τον κόσμο και την ψυχή παρθενική και απροσάρμοστη στη μεταπολεμική ελληνική αθλιότητα».

• Η είσοδος θα γίνεται με προσκλήσεις, που διατίθενται από τις Οργανώσεις Αττικής του ΚΚΕ.