Ο 20χρονος Βαγγέλης Γιακουμάκης. Θύμα άγριου και καθημερινού εκφοβισμού και βασανιστηρίων. 23 φορές κακοποιήθηκε άγρια, ανέφερε το κατηγορητήριο που συντάχθηκε κάποια χρόνια αργότερα.

«Δέκα χρόνια μετά, δεν ξέρω τι έχουμε καταφέρει ως κοινωνία», λέει σήμερα η μητέρα του, Μαρία Γιακουμάκη.

• Δέκα χρόνια μετά, λέμε εμείς, παρακολουθούμε ακόμα τα προγράμματα «για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του εκφοβισμού» («Κοινωνικό Σχολείο», λογής «Παρατηρητήρια» κ.λπ.) να είναι στημένα για να ξεκοκαλιστούν, γρήγορα και εύκολα, χρήματα του ΕΣΠΑ, αφήνοντας ανέγγιχτους τους κοινωνικούς όρους έντασης του φαινομένου.
• Δέκα χρόνια μετά - παρά τις ανακοινώσεις κυβερνητικών μέτρων για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού - οι αγωνίες των γονιών και η ανάγκη για ουσιαστική πρόληψη παραμένουν αναπάντητες.

Κι αυτό γιατί κεντρικά στοιχεία της κυβερνητικής «στρατηγικής» είναι η λειτουργία πλατφόρμας καταγγελιών και η αυστηροποίηση των παιδαγωγικών και πειθαρχικών μέτρων στα σχολεία.

Κι αυτό γιατί υφυπουργός Υγείας φτάνει να δηλώνει σε τηλεοπτική εκπομπή πως «ένα παιδί που δεν είναι γεννημένο επιθετικό, δεν θα γίνει επιθετικό και θα πάρει το μαχαίρι» και ότι «οι επιθετικοί γονείς γεννούν επιθετικά παιδιά». Δήλωση απαράδεκτη, αντιεπιστημονική, που φλερτάρει επικίνδυνα με μεσαιωνικές αντιλήψεις, τις οποίες έχει απορρίψει η επιστημονική κοινότητα. Πόσο φτηνά λαϊκίστικο είναι να μετατοπίζει η κυβέρνηση τις ευθύνες στα γονίδια και στις αβοήθητες οικογένειες, για να διασώσει το απάνθρωπο σύστημα της βίας και της περιθωριοποίησης των νέων, που γεννά σύγχρονους Καιάδες.

• Δέκα χρόνια μετά, είναι ακόμα μαχαιριές στην οικογένεια Γιακουμάκη όσα αναφέρει το κατηγορητήριο για τα αλλεπάλληλα, αιφνιδιαστικά και φριχτά χτυπήματα, τα «καψώνια» και τις προσβολές που δεχόταν το παιδί τους από τους συμφοιτητές του. Για τους άγριους ξυλοδαρμούς, τις θηλιές στον λαιμό του, το καυτό νερό στο σώμα του, το κρέμασμά του από τον δεύτερο όροφο της σχολής και τόσα ακόμα.

Ολα αυτά, που συνθέτουν το εφιαλτικό σκηνικό της βίας, έχουν κοινωνικές αιτίες. Πάντα η κοινωνία είναι αυτή που προετοιμάζει το έγκλημα. Ο εγκληματίας το διαπράττει.

• Μελέτες έδειξαν ότι η αποστέρηση της ανάγκης των παιδιών για αναγνώριση συνδέεται με την ανάπτυξη της επιθετικής συμπεριφοράς. Η αδυναμία υλοποίησης αυτής της ανάγκης οδηγεί τα παιδιά στην επιθετικότητα. Το ίδιο και η ματαίωση της ανάγκης για επικοινωνία με τους ενήλικες, μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση της βίαιης και επιθετικής συμπεριφοράς. Μέσα στην ταξική βία του σχολείου αναπτύσσεται και η αντισχολική κουλτούρα, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά να γίνονται οι νταήδες, οι ταραξίες της σχολικής ζωής και να επιτίθενται στους ήσυχους και συμμορφωμένους συμμαθητές τους.
• Το σοβαρό και υπαρκτό πρόβλημα της «σχολικής βίας», όμως, δεν καλύπτεται ούτε με βαρύγδουπες υπουργικές δηλώσεις περί «δράσεων που αποσκοπούν να σκορπίσουν το σκοτάδι του φόβου και της βίας», ούτε με ρυθμίσεις που αφήνουν ανέγγιχτες τις αιτίες που τη δημιουργούν.
• Και ας μη σχολιάσουμε τις ύπουλες διατάξεις περί «παρεμπόδισης της ομαλής διεξαγωγής των μαθημάτων» που ταυτίζεται με τη σχολική βία, φωτογραφίζοντας έτσι τις μαθητικές κινητοποιήσεις. Και αυτό στο πλαίσιο μιας πολιτικής που αντιμετωπίζει με αυταρχισμό και τιμωρίες κάθε διεκδίκηση, και όχι μόνο μέσα στα σχολεία.
• Σε ό,τι αφορά το ζήτημα της πρόληψης του φαινομένου, αντί για ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς σε κάθε σχολείο, η λογική που κυριαρχεί είναι η «μεγιστοποίηση της κάλυψης» και η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών.
• Αντί για στροφή στο περιεχόμενο του σχολείου, ώστε να καλλιεργεί ολόπλευρα διαμορφωμένες προσωπικότητες, εισάγονται κάποια μαθήματα στη λογική των δεξιοτήτων, και αυτά όχι ξεκομμένα από το αφήγημα του «κοινωνικού κεφαλαίου» και τη συμβολή του «στην οικονομική ανάπτυξη».

Τα παιδιά όμως σήμερα διεκδικούν ένα σχολείο που θα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες μορφωτικές και κοινωνικές ανάγκες τους.

• Διεκδικούν σχολικούς ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς με μόνιμη οργανική θέση σε κάθε σχολική μονάδα.
• Δεν χρειάζονται τις ανέξοδες υποσχέσεις του υπουργείου για έναν σχολικό ψυχολόγο ανά 5 σχολικές μονάδες για λίγους μήνες. Ακόμα και οι 4.000 σχολικοί ψυχολόγοι που παρουσιάζονται δεν φτάνουν ούτε για το 20% των σχολείων της χώρας, και δεν έχουν καν μονιμότητα στις σχολικές μονάδες.
• Διεκδικούν επίσης πλήρη κάλυψη όλων των μαθητών που δικαιούνται Παράλληλη Στήριξη και σχολικό νοσηλευτή.
• Την πλήρη κάλυψη των σχολικών μονάδων με σχολικούς φύλακες, ώστε τα σχολικά προαύλια να αξιοποιούνται και τα απογεύματα, από μαθητές και Συλλόγους Γονέων, για πολιτιστική και αθλητική δράση.
• Διεκδικούν προγράμματα πρόληψης κατά των εξαρτήσεων σε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς, με ενίσχυση του ρόλου των Κέντρων Πρόληψης.
• Είναι τρομακτικά τα οικονομικά αδιέξοδα τα οποία βιώνουν σήμερα η λαϊκή οικογένεια και τα παιδιά. Οι αιτίες της βίας βρίσκονται στις ίδιες τις συνθήκες των σχολείων, που επί της ουσίας είναι απέραντα εξεταστήρια, καλλιεργώντας τον μαθητικό ανταγωνισμό, με φόντο τις τεράστιες ελλείψεις σε υποδομές.
• Είναι φανερή η ανάγκη για άλλο προσανατολισμό του σχολείου: Στραμμένου στην καλλιέργεια ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων, στην πραγματική γνώση των κανόνων της φύσης και της κοινωνίας, σε όλα εκείνα που σήμερα θυσιάζονται ολοένα και περισσότερο, καθώς χτίζεται η Εκπαίδευση της ημιμάθειας και των δεξιοτήτων, της κατηγοριοποίησης, του ανταγωνισμού και των αποκλεισμών, αντί για εκείνη της ομαδικότητας, της συλλογικότητας, της αλληλοβοήθειας, της αλληλεγγύης.

Ο καπιταλισμός άλλωστε είναι αυτός που εκπαιδεύει τα παιδιά στον ανταγωνισμό, που επιβραβεύει αυτόν που πατάει περισσότερο «επί πτωμάτων», αδίστακτα και αποτελεσματικά. Που λέει, από πολύ νωρίς, ότι για να επιτύχει κάποιος πρέπει να ανταγωνίζεται.

Οι «καλοί βαθμοί», τα «πολλά πτυχία» ή οι «καλές αθλητικές επιδόσεις», που οδηγούν σε «επιτυχίες», μετατρέπονται σε σκοπούς. Η αληθινή μόρφωση, η υγιής κοινωνικοποίηση, ένα σχολείο που θα προωθεί την ομαδικότητα, την αλληλοβοήθεια, την αλληλεγγύη, θεωρείται ότι παρεκκλίνουν από τον δρόμο της «επιτυχίας», μιας «επιτυχίας» που είναι ταυτισμένη με τη μελλοντική μετατροπή του νέου ανθρώπου σε εκμεταλλευτή.

Η συζήτηση για την «αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού», αλλά και για τη στήριξη και αλληλεγγύη προς τους μαθητές και τις οικογένειες που αντιμετωπίζουν οποιοδήποτε πρόβλημα (οικονομικό, υγείας κ.λπ.), χρειάζεται να γίνει πρώτα και κύρια υπόθεση των συλλόγων, των σωματείων, των γονιών και φυσικά των ίδιων των μαθητών και φοιτητών - σπουδαστών, μέσα από τα μαθητικά τους συμβούλια, μέσα από τους συλλόγους τους.

Και ας μην ξεχνούν κάτι ακόμα οι μαθητές:

Σχολικός εκφοβισμός και βία είναι μορφές βλακείας.