Αν και το Εμπόριο παραμένει σημαντικός κλάδος της ελληνικής καπιταλιστικής οικονομίας, με θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης για το 2024 (+1,9% αύξηση του γενικού κύκλου εργασιών), οι μικροί έμποροι βλέπουν το εισόδημά τους να συρρικνώνεται.

Οι ΑΕ και οι ΕΠΕ συνεχίζουν την ανοδική πορεία, με αύξηση του κύκλου εργασιών κατά 10,6%. Αντίθετα, το 44% του κλάδου και ειδικά οι πιο μικρές επιχειρήσεις δηλώνουν στασιμότητα τζίρου, ουσιαστικά μείωση εισοδήματος, λόγω εκτίναξης λειτουργικών εξόδων που ξεπερνά το 40%. Για να το περιγράψουμε γλαφυρά, μια χούφτα εμπορικοί όμιλοι - σούπερ μάρκετ, αλυσίδες, πολυκαταστήματα - συγκεντρώνουν αμύθητα κέρδη ενώ οι μικροί έμποροι φυτοζωούν, φορτώνονται χρέη, προετοιμάζονται για νέα λουκέτα.

Ο εκτοπισμός της μικρής εμπορικής επιχείρησης συνεχίζεται. Οι 170.000 αυτοαπασχολούμενοι χωρίς προσωπικό στο λιανικό εμπόριο το 2008 (ΕΛΣΤΑΤ) συρρικνώθηκαν στους 110.000 το 2019 και στους 95.000 το 2024! Παρόμοια είναι η πορεία των συμβοηθούντων μελών - χαρακτηριστικό στοιχείο της πολύ μικρής οικογενειακής επιχείρησης: Οι 55.000 καταγεγραμμένοι βοηθοί το 2008 έχουν περιοριστεί στους 27.500 σήμερα.

Οι εκτιμήσεις του ΚΚΕ για την επιταχυνόμενη πορεία συγκεντροποίησης του κεφαλαίου στον κλάδο του Εμπορίου, με δραματικές συνέπειες στην πάλαι ποτέ κραταιά μικρή, οικογενειακή, εμπορική επιχείρηση (βλ. ΚΟΜΕΠ 4/23), επιβεβαιώνονται κατά γράμμα και από την παρούσα έρευνα.

Η ανησυχία είναι έκδηλη στους μικρούς εμπόρους και το ερώτημα που προκύπτει σαφές: Ποια η αιτία του προβλήματος;

Είναι προϊόν κακής κυβερνητικής διαχείρισης; Είναι ζήτημα αναζήτησης μιας νέας, εναλλακτικής πολιτικής, που θα εξασφαλίσει την αρμονική συμβίωση των μικρεμπόρων με τα μεγαθήρια του κλάδου; Σε αυτήν την κατεύθυνση προσπαθούν να πείσουν αστικά κόμματα - κυβερνώντα ή μη - και οι προσκείμενες σε αυτά συνδικαλιστικές ηγεσίες.

Οι μικροί έμποροι έχουν πια ζήσει στο πετσί τους ότι «ο λύκος δεν πιάνεται φίλος». Το αντιλαϊκό πρόσημο παραμένει σταθερό με όλες τις κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων, ΝΔ, ΠΑΣΟΚ ή ΣΥΡΙΖΑ. Ανεξάρτητα από επιμέρους ιδεολογικές αποχρώσεις, εφάρμοσαν κατά γράμμα τις ίδιες στρατηγικές κατευθύνσεις και στην κρίση και στην ανάπτυξη που ακολούθησε. Ο ένας έκοβε και ο άλλος έραβε, στη φορολογία, στο Ασφαλιστικό, στην κατάργηση της κυριακάτικης αργίας κ.ο.κ., καθώς η ανάκαμψη της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής καπιταλιστικής οικονομίας είναι κοινός στόχος των αστικών κομμάτων, που μεταφράζεται σε πλήρη στήριξη της κερδοφορίας των καπιταλιστικών επιχειρήσεων. Αυτήν τη γραμμή υπηρέτησαν και συνεχίζουν να υπηρετούν τόσο η κυβέρνηση της ΝΔ όσο και οι επίδοξοι διεκδικητές του κυβερνητικού θώκου.

Αυτήν τη γραμμή υποστήριξαν και υποστηρίζουν και οι ΕΣΕΕ, ΓΣΕΒΕΕ και δεκάδες δευτεροβάθμιες Ομοσπονδίες που λειτουργούν υπό τη συνδικαλιστική ηγεσία των ΝΔ και ΠΑΣΟΚ. Αξονάς τους είναι η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, πορεύονται με εικόνισμα τις ευρωενωσιακές κατευθύνσεις στο μεγάλο κεφάλαιο και, βεβαίως, διαψεύδονται καθημερινά ως προς τις απατηλές υποσχέσεις τους περί ειδικών πολιτικών στήριξης της πολύ μικρής επιχειρηματικότητας. Αλλωστε, τέτοιες επιμέρους πολιτικές εφαρμόστηκαν κατά καιρούς, καμία όμως δεν αντέστρεψε την προδιαγεγραμμένη πορεία των μικρών εμπόρων.

Σήμερα, κόμματα και συνδικαλιστικές ηγεσίες επανέρχονται με τις ίδιες ξινισμένες συνταγές: Υπόσχονται και πάλι «ρεαλιστικές λύσεις», εναλλακτικές πολιτικές «στήριξης της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας» κ.ο.κ. Ορισμένοι μάλιστα, όπως το ΠΑΣΟΚ και οι λοιπές παραφυάδες της σοσιαλδημοκρατίας, ασκούν κριτική στην «ιδεοληψία Μητσοτάκη» και υπόσχονται ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, με συμμετοχή της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας (ΜμΕ).

Ας δούμε δύο παραδείγματα από τις προτάσεις που επαναλαμβάνουν μονότονα κόμματα και συνδικαλιστές, προσπαθώντας να συγκρατήσουν τη δυσαρέσκεια «εντός των τειχών»:

Η εξεύρεση μικροχρηματοδοτικών εργαλείων έχει την τιμητική της. Τίποτα καινούργιο. Σε πρόσφατη έρευνα της ΓΣΕΒΕΕ αναφέρεται ότι μόλις το 1,9% των ΜμΕ έλαβαν χρηματοπιστωτική χρηματοδότηση (ως ΜμΕ αναφέρονται όλες οι εταιρείες που έχουν μέχρι 250 άτομα προσωπικό!). Σήμερα όχι μόνο δεν αλλάζει αυτή η γενική κατεύθυνση, αντίθετα ενισχύεται η στοχευμένη χρηματοδότηση στο μεγάλο κεφάλαιο (βλ. Ταμείο Ανάκαμψης) και μάλιστα με προαπαιτούμενο τη γιγάντωση της φοροληστείας των μικρών επαγγελματιών.

Και, βέβαια, πίσω από το τυρί υπάρχει και η ...φάκα. Οσα προγράμματα δρομολογήθηκαν μαζικά, αποδείχθηκαν θηλιά στον λαιμό των μικρών ΕΒΕ. Τα προγράμματα ψηφιακού μετασχηματισμού διαφημίστηκαν με τυμπανοκρουσίες, για τον δήθεν εκσυγχρονισμό των μικρών επιχειρήσεων, στην πράξη όμως αξιοποιήθηκαν για να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις των ψηφιακών ελέγχων του myDATA, μέσω του οποίου τώρα έχει εξαπολυθεί ανελέητο φοροκυνηγητό, με εξαντλητικά πρόστιμα.

Αλλά και οι υποσχέσεις ότι οι μικρέμποροι έχουν λαμβάνειν μερίδιο από την ενίσχυση π.χ. του «τουριστικού μοντέλου» αποδείχθηκαν απατηλές. Στην Αθήνα, όπου οι τουριστικές αφίξεις εκτοξεύτηκαν στα 7,5 εκατ. το 2024 (έναντι 3,4 εκατ. το 2014), το «θαύμα» του Τουρισμού δεν άγγιξε ούτε ...την Πατησιών και τους γύρω δρόμους, όπου τα λουκέτα συνεχίζονται ακάθεκτα. Αλλά και όσοι είδαν βελτίωση στο εισόδημά τους, σε ορισμένες τουριστικές περιοχές, αντιμετωπίζουν πλέον έναν νέο εφιάλτη: Ξεχνούν τα σπίτια τους, τα παιδιά τους, τι σημαίνει ελεύθερος χρόνος, ξεκούραση, δεν έχουν το δικαίωμα ούτε να αρρωστήσουν προκειμένου να αντέξουν τον ανταγωνισμό...

Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω. Είναι η εξέλιξη του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής που διαμορφώνει συνθήκες εκτοπισμού χιλιάδων μικρεμπόρων και καμία αστική κυβέρνηση και μοντέλο διαχείρισης δεν μπορεί να την αντιστρέψει.

Ακόμα και οι νέες τεχνολογίες, στο πλαίσιο του ενδοκαπιταλιστικού ανταγωνισμού μετατρέπονται σε φονικό εργαλείο στα χέρια των μονοπωλίων. Η εκτίναξη του ηλεκτρονικού εμπορίου και η κυριαρχία των ψηφιακών πλατφορμών έχουν πλέον διαμορφώσει ένα τελείως διαφορετικό τοπίο.

Αν κάποτε ήταν επιτακτική ανάγκη σε κάθε γειτονιά να αναζητείται κάποιο σημείο πώλησης, ώστε οι βιοτεχνίες αλλά και οι βιομηχανίες να πωλούν τα εμπορεύματά τους στον τελικό καταναλωτή (βλ. μικρά εμπορικά καταστήματα), σήμερα μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου το μαγαζί «βρίσκεται μέσα στο ίδιο σου το σπίτι». Η γενίκευση του ηλεκτρονικού εμπορίου άνοιξε νέους δρόμους στη συγκέντρωση του τζίρου στα εμπορικά μεγαθήρια, αφού στην πράξη διατηρούν κάθε πλεονέκτημα στον ψηφιακό ανταγωνισμό (τιμή, πληθώρα προσφοράς εμπορευμάτων, χρόνος παράδοσης κ.λπ.). Τελικά, αυτό που μένει στον μικρό έμπορο από την πιεστική αλλά αντικειμενική ανάγκη να προσαρμοστεί στα νέα ψηφιακά δεδομένα είναι λιγότερα έσοδα, δουλειά εκτός ωραρίου, μεγαλύτερη εξάρτηση από τα ψηφιακά μεγαθήρια.

Ας αναρωτηθούμε: Ποια θα είναι η συνέχεια αν - όπως επισημαίνεται στην ίδια μελέτη - η ανάπτυξη των επόμενων χρόνων στον κλάδο διοχετευτεί κατά 90% μέσω του ψηφιακού δρόμου; Ποια θα είναι η επίδραση της νέας διαφαινόμενης καπιταλιστικής κρίσης που κυοφορείται, σε συνθήκες μάλιστα γενίκευσης των ανταγωνισμών και των «εμπορικών πολέμων» ανάμεσα στους καπιταλιστές σε διεθνές επίπεδο;

Η νέα κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στο λιανικό εμπόριο επιβεβαιώνει ότι οι παλιές καλές μέρες για χιλιάδες μικρές εμπορικές επιχειρήσεις έχουν περάσει ανεπιστρεπτί.

Οι Κομματικές Οργανώσεις του ΚΚΕ συζητούν με χιλιάδες μικρούς εμπόρους, που σταδιακά αποκτούν εμπιστοσύνη, εκδηλώνουν τις ανησυχίες τους για το αύριο, στήνουν αυτί στις εκτιμήσεις και τις θέσεις του ΚΚΕ. Δεν είναι τυχαίο ούτε το μαζικό κλείσιμο καταστημάτων στις κινητοποιήσεις της 28ης Φλεβάρη, ούτε η διακριτή συνδικαλιστική άνοδος την οποία σημείωσε το ψηφοδέλτιο που στηρίζει το ΚΚΕ στις πρόσφατες εκλογές της ΕΣΕΕ. Ομως τα παραπάνω δεν αρκούν, δεν είναι στέρεα από μόνα τους. Τα μεγάλα καθήκοντα είναι μπροστά.

Είναι καθήκον των κομμουνιστών αυτοαπασχολούμενων να ηγηθούν με αποφασιστικότητα στην οργάνωση της πάλης των μικρών εμπόρων. Να βοηθήσουν αποφασιστικά να πυκνώσουν οι εστίες αντίδρασης γύρω από τα υπαρκτά μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν (φορολογία, ακρίβεια που εκτοξεύει τα λειτουργικά έξοδα, Ασφαλιστικό κ.λπ.), να αλλάξουν οι συσχετισμοί στο συνδικαλιστικό κίνημα. Η αγωνιστική δράση να βρίσκει σωστό σημάδι, στον πραγματικό ένοχο, το ίδιο το καπιταλιστικό κέρδος και το σύστημα που το στηρίζει, το αστικό κράτος και τις κυβερνήσεις του, τα κόμματα του κεφαλαίου, την ΕΕ.

Δουλεύοντας με επιμονή και υπομονή, να αποκαθηλώσουμε τα ιδεολογήματα που προωθούν οι μηχανισμοί του συστήματος και τα οποία αποτελούν τροχοπέδη στη ριζοσπαστικοποίηση. Η «υγιής επιχειρηματικότητα», ο «ενιαίος επιχειρηματικός κόσμος», ο «άξιος επαγγελματίας, που με τις ικανότητες και τη σκληρή δουλειά του κάνει τη διαφορά», αποτελούν εμπόδια που πρέπει να απαντηθούν στην ουσία τους, για να δυναμώσει το αντιμονοπωλιακό - αντικαπιταλιστικό κριτήριο, να συνειδητοποιηθούν τα εκ διαμέτρου αντίθετα συμφέροντα με τους καπιταλιστές. Να αναγνωριστούν τα κοινά προβλήματα, οι κοινές αγωνίες με τον υπόλοιπο εργαζόμενο πληθυσμό, την εργατική τάξη, τη μικρομεσαία αγροτιά, και να προταχθεί η κοινή δράση και συμμαχία, με προοπτική ένα ενιαίο, πανελλαδικά συντονισμένο, ανατρεπτικό κίνημα, κόντρα σε πρακτικές συμβιβασμού και τελικά ενσωμάτωσης στη γραμμή της αστικής τάξης για κυβερνητική εναλλαγή.

Μπορούμε να μετρήσουμε διακριτά βήματα στην πολιτική επιρροή του Κόμματος, αν θέσουμε με μεγαλύτερο θάρρος στο τραπέζι της συζήτησης το πραγματικό δίλημμα: Ουτοπική ελπίδα για επιστροφή στην οικονομία της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας, που χώραγε ακόμα μεγάλο εύρος μικρής ιδιοκτησίας, ή οικονομία, κοινωνία που την καταργεί, που στη βάση της κοινωνικής ιδιοκτησίας και του κεντρικού σχεδιασμού ικανοποιεί τις σύγχρονες ανάγκες;

Ο μικρός έμπορος, που πασχίζει σήμερα ανάμεσα στις συμπληγάδες των μονοπωλίων, που προσεύχεται ο ανταγωνισμός και η επόμενη καπιταλιστική κρίση να μην τον πετάξουν «στα βράχια», δεν έχει τίποτα να φοβηθεί από την πρόταση εξουσίας του ΚΚΕ και τον επαναστατικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και της οικονομίας ο οποίος τη συνοδεύει.

Στο κρατικό εμπόριο στον σοσιαλισμό, ως εργαζόμενος, μπορεί να εξασφαλίσει σταθερή θέση εργασίας, απαλλαγμένη από τον βραχνά των καθημερινών υποχρεώσεων μιας μικρής ατομικής επιχείρησης, που σήμερα τον πνίγουν καθημερινά. Με ανθρώπινο ωράριο και όχι δουλειά «ήλιο με ήλιο», που είναι σήμερα ο κανόνας. Με διαρκή βελτίωση των όρων εργασίας, ενσωματώνοντας προς όφελός του τα επιτεύγματα της επιστήμης, τις νέες τεχνολογικές ανακαλύψεις, γιατί αυτές θα είναι κοινωνική ιδιοκτησία και όχι καπιταλιστική. Με αναβαθμισμένη ποιότητα ζωής και ανώτερου επιπέδου κοινωνικές υπηρεσίες, που σήμερα είναι ακριβοθώρητες ή το λιγότερο ακριβοπληρωμένες για τον ίδιο και την οικογένειά του, όσο σκληρά κι αν εργάζεται για να τις εξασφαλίσει. Σε αντίθεση με τον καπιταλισμό, όπου η ανθρώπινη ζωή λογίζεται ως κόστος, όπου η Υγεία και η Παιδεία είναι εμπορεύματα, όπου η προστασία από φυσικά φαινόμενα είναι ατομική ευθύνη.

Σήμερα υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις να βελτιώσουμε την παρέμβασή μας, να πυκνώσουν οι κομματικές πρωτοβουλίες παντού, ειδικά στα μεγάλα αστικά κέντρα. Να οικοδομηθούν γερές Κομματικές Οργανώσεις, γεροί κομματικοί πυρήνες αυτοαπασχολούμενων - μικρών εμπόρων και επαγγελματιών σε κάθε μαζικό κλάδο, που θα παρεμβαίνουν καθημερινά με στόχο την απόσπαση των λαϊκών μεσαίων στρωμάτων από την επιρροή του αντιπάλου. Εχουμε επεξεργασμένο Πρόγραμμα και θέσεις, έχουμε την εμπειρία και την ικανότητα να μετρήσουμε βήματα στο άμεσο μέλλον, στην πορεία προς το 22ο Συνέδριο του Κόμματος.