Ο χάρτης που δόθηκε στη δημοσιότητα

Ταυτόχρονα, οι ενημερώσεις και χάρτες που συνόδευσαν τις επίσημες ανακοινώσεις δίνουν μια εικόνα του επικίνδυνου παζαριού που τρέχει πολυεπίπεδα στα Ελληνοτουρκικά, σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων, μπλέκοντας τον λαό σε ένα ευρύ φάσμα αντιθέσεων και ανταγωνισμών, όπως δείχνει και η εμπλοκή με το πολυδιαφημισμένο καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Κύπρου, το οποίο για την ώρα παραπέμπεται στις ελληνικές καλένδες, ελέω αντιδράσεων της τουρκικής αστικής τάξης.

Συγκεκριμένα, χθες, κατόπιν «πρωτοβουλίας» του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας «σε συνεργασία» με το ΥΠΕΞ και τα συναρμόδια υπουργεία (Αμυνας κ.λπ.), εκδόθηκε η λεγόμενη πράξη συγκρότησης της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ), με την οποία εξειδικεύεται και αποτυπώνεται σε χάρτη ο ΘΧΣ της χώρας.

Σύμφωνα με ενημέρωση από το ΥΠΕΝ, ο ΘΧΣ αποτυπώνει «τις ανθρώπινες δραστηριότητες σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας μας» και «προσδιορίζει τη συμβατότητα και την παράλληλη ανάπτυξη των δραστηριοτήτων αυτών, με γνώμονα πάντοτε (...) την αξιοποίηση των θαλάσσιων πόρων». Αλλωστε η όλη διαδικασία προβλέπεται στην Κοινοτική Οδηγία 2014/89/ΕΕ ως «απαραίτητη για την ανάπτυξη βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας, τη βιώσιμη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων (...) στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας» και άλλα τέτοια φληναφήματα που λένε, προσπαθώντας να καλύψουν με «πράσινες» κορόνες τις μπίζνες των επιχειρηματικών ομίλων, αυτές ακριβώς που σπρώχνουν σε επικίνδυνες διευθετήσεις, οι οποίες αφορούν και τα κυριαρχικά δικαιώματα Ελλάδας και Κύπρου.

Στο ίδιο πνεύμα, σε κοινή τους δήλωση οι υπουργοί Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης και Περιβάλλοντος - Ενέργειας Στ. Παπασταύρου χαρακτηρίζουν τον ΘΧΣ «ολιστικό χωροταξικό πλαίσιο» και «απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή ανάπτυξη της γαλάζιας και κυκλικής οικονομίας», υπηρετεί δε «αλληλένδετους στόχους, όπως (...) η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη (...), η βελτίωση και προστασία των θαλάσσιων μεταφορών, η εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της χώρας, η ιχθυοκαλλιέργεια και η ενίσχυση των διασυνοριακών έργων κοινού ενδιαφέροντος».

Το δε ενημερωτικό του ΥΠΕΝ λέει ότι λήφθηκαν υπόψη παράμετροι όπως «η εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της χώρας και ιδιαίτερα των δυνητικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου, αλλά και των υπεράκτιων αιολικών μας πάρκων», «η ενίσχυση των διασυνοριακών υποδομών κοινού ενδιαφέροντος με άλλα κράτη - μέλη της ΕΕ και της άμεσης περιφέρειάς της» (βλ. Κύπρο, Αίγυπτο, Ισραήλ).

Καθώς βάσει της προαναφερόμενης Οδηγίας ο ΘΧΣ έπρεπε να κατατεθεί το αργότερο 21/3/2021 (εξ ου και η χώρα καταδικάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στις 27/2/2025 για μη συμμόρφωση με την Οδηγία, δίνοντας προθεσμία μέχρι τέλη Απρίλη για την κατάθεσή του), το ΥΠΕΝ ισχυρίζεται ότι «η σχεδίασή του αποτέλεσε αντικείμενο μακράς διαβούλευσης με συναρμόδια υπουργεία, φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς και με τις τοπικές κοινωνίες». Στην πραγματικότητα μετρούσαν τις αντιδράσεις της τουρκικής αστικής τάξης και τα διάφορα παζάρια που γίνονται εντός ΝΑΤΟ και ΕΕ.

Εξάλλου, στον χάρτη που διανεμήθηκε από την κυβέρνηση ο ΘΧΣ εμφανίζεται χωρισμένος σε 4 χωρικές ενότητες (Ιόνιο, Λιβυκό Πέλαγος, Βόρειο Αιγαίο και Νότιο (από δυτική Πελοπόννησο μέχρι Καστελόριζο), καλύπτοντας το σύνολο αυτού του θαλάσσιου χώρου. Βάζοντας δε ερώτημα το ίδιο το ΥΠΕΝ αν έχει «γεωπολιτική σημασία» ο σχεδιασμός, απαντά ότι «είναι η πρώτη φορά που αποτυπώνονται σε επίσημο ρυθμιστικό κείμενο της ΕΕ τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, δηλαδή πλήρης επήρεια της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών».

«Κόψε κάτι» είναι η αντίδραση του ελληνικού ΥΠΕΞ, καθώς σε δικό του ενημερωτικό διευκρινίζει ότι πρόκειται για «τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας».

Διευκρινίζει επίσης ότι «οι θαλάσσιες περιοχές που αποτυπώνονται στον χάρτη συμπεριλαμβάνουν τις ελληνοϊταλικές συμφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ του 1977 και του 2020 και την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία του 2020, ενώ συμπίπτουν με τα όρια που απορρέουν από τον νόμο 4001/2011» («για τη λειτουργία Ενεργειακών Αγορών Ηλεκτρισμού και Φυσικού Αερίου, για Ερευνα, Παραγωγή και δίκτυα μεταφοράς Υδρογονανθράκων και άλλες ρυθμίσεις»). Θυμίζουμε ότι οι συμφωνίες αυτές αναγνώρισαν μειωμένη επήρεια ακόμα και στο μεγαλύτερο ελληνικό νησί, την Κρήτη, ενώ ειδικά αυτή με την Αίγυπτο αφορούσε μερική οριοθέτηση, γκριζάροντας όλη την περιοχή από ανατολικά της Ρόδου μέχρι το Καστελόριζο.

Το ΥΠΕΞ σπεύδει εξάλλου «να κλείσει το ματάκι» στην Αγκυρα τονίζοντας πως «σε ό,τι αφορά μη οριοθετημένες περιοχές, αποτυπώνεται η μέση γραμμή που καθορίζει το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, μέχρι τη σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με γειτονικά κράτη των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές» (βλ. Τουρκία), ξετυλίγοντας πάλι το κουβάρι του παζαρέματος, των αντιθέσεων και των ανταγωνισμών. Να σημειωθεί εξάλλου ότι και η μέση γραμμή στην οποία αναφέρεται το ΥΠΕΞ δεν τηρήθηκε στις προαναφερθείσες συμφωνίες, ειδικά σε αυτή με την Αίγυπτο με ό,τι μήνυμα στέλνει αυτό και για τα παζάρια με την Τουρκία.

Για να καθησυχάσει εξάλλου την Αγκυρα και άλλα κέντρα σε ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΕΕ, το ίδιο το ΥΠΕΞ βάζει ερώτημα αν ο χάρτης αποτυπώνει την ΑΟΖ της Ελλάδας, σπεύδοντας να διευκρινίσει πως «η διαδικασία οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών έχει διαφορετικό αντικείμενο από τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, ο οποίος αφορά τη διαδικασία με την οποία οι αρμόδιες αρχές των κρατών - μελών αναλύουν και οργανώνουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες στις ανωτέρω θαλάσσιες περιοχές για την επίτευξη των οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών στόχων. Συνεπώς, ο χάρτης που αποτυπώνει τον ελληνικό Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ».

Καθώς μάλιστα ο χάρτης που διένειμαν δεν αποτυπώνει την επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης σε 12 ν.μ. σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο (από 6 που είναι σήμερα), το ΥΠΕΞ πετά ξανά την μπάλα στην εξέδρα, αναπαράγοντας τη γνωστή θεωρία ότι «είναι ένα δικαίωμα για την άσκηση του οποίου η Ελλάδα επιφυλάσσεται όταν και όπως το κρίνει εθνικά συμφέρον» κ.λπ.

Συνεχίζοντας άλλωστε τις διαβεβαιώσεις και εξηγήσεις στην Αγκυρα, το ΥΠΕΞ αποσυνδέει την κατάρτιση του ΘΧΣ από την κυριαρχία και την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων: «Ο ΘΧΣ και η εξειδίκευσή του με χάρτη» αποτελούν «αποτύπωση των δραστηριοτήτων σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας - όχι άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων».

Τέλος, σπεύδει να διαβεβαιώσει ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΕΕ ότι ακόμα κι αν αντιδράσει η Τουρκία στην κατάθεση ΘΧΣ η ελληνική κυβέρνηση δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τον «διάλογο». «Το ότι λύνουμε εκκρεμότητες του παρελθόντος δεν σημαίνει ότι δεν επιδιώκουμε τον ελληνοτουρκικό διάλογο», γράφει, προσθέτοντας ότι «η Ελλάδα επιθυμεί θετικό κλίμα στις σχέσεις με την Τουρκία και έχει ταχθεί από την αρχή υπέρ της ελληνοτουρκικής συνεννόησης».

Αντίδραση πάντως εκδηλώθηκε ήδη από την τουρκική πλευρά, με το Πανεπιστήμιο της Αγκυρας και το τουρκικό Κέντρο Θαλάσσιου Δικαίου και Διεθνών Ερευνών να σπεύδουν να δώσουν στη δημοσιότητα την πρώτη ακαδημαϊκή μελέτη για τον ΘΧΣ της Τουρκίας, λίγη μόλις ώρα μετά τις ανακοινώσεις στην Αθήνα. Ο συνοδευτικός χάρτης διχοτομεί το Αιγαίο, καλύπτει όλη την περιοχή από τις ανατολικές ακτές της Κρήτης μέχρι τις δυτικές της Κύπρου και «καταπίνει» το Καστελόριζο. Οπως λένε στη γείτονα, η προσέγγισή τους ακολουθεί τις συντεταγμένες του τουρκολιβυκού συμφώνου του 2019, ενώ συνυπολογίζεται και η συμφωνία με την «Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου» από το 2011.

Ενδεικτικό είναι και το δημοσίευμα της εφημερίδας «Milliyet», όπου τονίζεται ότι «εμβαθύνεται η Γαλάζια Πατρίδα». Επισημαίνεται δε ότι «στο Αιγαίο Πέλαγος, όπου υπάρχουν πολλές διαφορές μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, η μέση γραμμή μεταξύ των ηπειρωτικών χωρών λήφθηκε ως σύνορο», που σημαίνει ότι έσβησε η επήρεια των ελληνικών νησιών του Αιγαίου, με το άρθρο μάλιστα να σημειώνει ότι η εν λόγω μελέτη «εκπονήθηκε σύμφωνα με το ναυτιλιακό κεκτημένο της ΕΕ».

Ενα κεκτημένο που θέλει την ΕΕ να αναγνωρίζει στην Τουρκία «στρατηγικό ρόλο» στην «ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας», στο πλαίσιο των παζαριών για αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία και της στροφής της ΕΕ στην πολεμική οικονομία, ενώ ταυτόχρονα υπηρετεί τα συμφέροντα των επιχειρηματικών ομίλων στο πλαίσιο της Στρατηγικής της ΕΕ για τη «Γαλάζια Ανάπτυξη», τη διαχείριση και εκμετάλλευση των θαλάσσιων ζωνών, πόρων και μεταφορών.

Αργότερα χτες το τουρκικό ΥΠΕΞ σε ανακοίνωσή του ισχυρίζεται ότι «ορισμένες από τις περιοχές» στον ελληνικό ΘΧΣ «παραβιάζουν τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Τουρκίας, τόσο στο Αιγαίο Πέλαγος όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο».

Επιμένει δε ότι «οι μονομερείς ενέργειες θα πρέπει να αποφεύγονται σε μια κλειστή ή ημίκλειστη θάλασσα όπως το Αιγαίο και η Μεσόγειος», καλώντας σε «συνεργασία», και μάλιστα δηλώνει ότι «η Τουρκική Δημοκρατία είναι πάντα έτοιμη να συνεργαστεί με την Ελλάδα στο Αιγαίο Πέλαγος». Μιλώντας εξάλλου για «μονομερείς ενέργειες» και «προσπάθειες τετελεσμένων γεγονότων», τονίζει ότι «δεν θα έχουν καμία νομική συνέπεια για την Τουρκική Δημοκρατία σήμερα ή στο μέλλον».

Αντιτείνει ότι «θα πρέπει να υιοθετηθεί μια ειλικρινής και ολοκληρωμένη προσέγγιση για την επίλυση των ζητημάτων, με βάση το Διεθνές Δίκαιο, την ισότητα και την καλή γειτονία στο πλαίσιο της Διακήρυξης των Αθηνών» της 7/12/2023 - της διακήρυξης που επί της ουσίας αναβάθμισε τις τουρκικές διεκδικήσεις.

Τέλος, ξεκαθαρίζει ότι θα υποβάλει το δικό της σχέδιο στην UNESCO και στους αρμόδιους φορείς των Ηνωμένων Εθνών.