«Η αλήθεια μιλάει από μόνη της και είναι πάντα γυμνή μες στο φως, μακριά απ' αυτούς που προσπαθούν να την ντύσουν με τα ψεύτικα ρούχα τους»

Φ. Γκ. Λόρκα

• Οπως είναι γνωστό, ο μεγαλύτερος αριθμός των μαθητών του Ενιαίου Λυκείου, και κυρίως παιδιά από τα χαμηλά λαϊκά ή υπαλληλικά στρώματα, επιλέγει τη Θεωρητική και την Τεχνολογική Κατεύθυνση 2, που τείνουν να καταγραφούν ως οι «λαϊκές κατευθύνσεις» του Ενιαίου Λυκείου. Τα φτωχότερα παιδιά επιλέγουν τη Θεωρητική Κατεύθυνση, επειδή θεωρούν πως θα εξεταστούν σε μαθήματα που δεν απαιτούν προπαιδεία και υποδομή, όπως τα Λατινικά και η Ιστορία με τα αυτοτελή εγχειρίδιά της, έτσι ώστε με λίγη επιμέλεια και απομνημόνευση να τα καταφέρουν. Η Τεχνολογική Κατεύθυνση 2 επιλέγεται από πολλούς, γιατί προσφέρει δυνατότητες πρόσβασης σε πολύ μεγάλο αριθμό ΤΕΙ. Κατά συνέπεια, τα αυξημένα ποσοστά αποτυχίας των κατευθύνσεων αυτών - 45,9 % των μαθητών κάτω από τη βάση στη Θεωρητική και 46,75% στην Τεχνολογική 2 - είναι αποτυχία του μεγάλου αριθμού των κοινωνικά και μορφωτικά αδύναμων μαθητών. Η πραγματικότητα αυτή αποτελεί το δακτυλικό αποτύπωμα της ταξικής ταυτότητας των εξετάσεων και της «μεταρρύθμισης».
• Η μυθολογία για την άμβλυνση των επιπτώσεων του εξεταστικού συστήματος μετά από τις τροποποιήσεις του Ευθυμίου, μαζί με τη γενική ευφορία που τη συνόδευσαν, διαλύονται από τα αποτελέσματα αυτά, αλλά και από άλλες θεμελιακές, αλλά άγνωστες πτυχές της σχολικής ζωής και πράξης, καθοριστικές της σχολικής αποτυχίας:
• Η μείωση των πανελλαδικά εξεταζομένων μαθημάτων από 13 σε 9 και οι παράλληλες γραπτές εξετάσεις περισσοτέρων μαθημάτων σε επίπεδο σχολικής μονάδας, απ' ό,τι φαίνεται, ούτε βελτίωσε την ποιότητα της παρεχόμενης γνώσης που παραμένει ανύπαρκτη, ούτε πέτυχε καλύτερα αποτελέσματα. Το θέμα, λοιπόν, δεν είναι ποσοτικό, αριθμητικό, αλλά ποιοτικό, πρόβλημα της ίδιας της εκπαιδευτικής πολιτικής και των στόχων της.
• Υπενθυμίζουμε, μάλιστα, ότι η μείωση των εξεταζόμενων πανελλαδικά μαθημάτων συνοδεύτηκε με την προσαρμογή του προφορικού βαθμού στις δύο, αντί για τρεις, μονάδες απόκλισης από το γραπτό βαθμό. Με το μέτρο αυτό, μειώθηκε ακόμα πιο πολύ η επιρροή της προφορικής βαθμολογίας στη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος και εξαφανίστηκε ο όποιος παιδαγωγικός χαρακτήρας της στο Λύκειο. Πώς δικαιώνεται, π.χ., ένα παιδί, που προσπαθεί υπεράνθρωπα, δείχνει επιμέλεια και παρουσιάζει μία καλή προφορική επίδοση, όταν οι γραπτές του επιδόσεις - και αυτό δεν είναι μεμονωμένη περίπτωση, αλλά συχνό φαινόμενο - παρουσιάζουν μεγάλη διάσταση από τις προφορικές; Ούτε ο δάσκαλος μπορεί να το ενθαρρύνει ψυχολογικά, αφού η προφορική του βαθμολογία δε μετράει, ούτε το ίδιο μπορεί να πιστέψει στις δυνατότητές του και να τις καλλιεργήσει περισσότερο. Ετσι, φετιχοποιούνται μέσα στο σχολείο οι γραπτές δοκιμασίες (διαγωνίσματα, τεστ κλπ.) και καθορίζουν τα πάντα σε σχέση με τους βαθμούς, ενώ εξαφανίζονται τα κίνητρα για τη συμμετοχή και το ενδιαφέρον μέσα στην τάξη, με αποτέλεσμα οι εκπαιδευτικοί να ασφυκτιούν και οι μαθητές να νιώθουν το σχολείο σαν εξεταστικό κάτεργο.
• Με όλα αυτά όμως, το σχολείο γίνεται πιο δύσκολο και πιο επιλεκτικό και αυτό μπορεί να γίνει κατανοητό μ' ένα απτό παράδειγμα. Οταν ένας μαθητής είχε μέσο προφορικής βαθμολογίας 12 και έγραφε 9 σε ένα μάθημα, ο Γενικός Μέσος Ορος (ΓΜΟ) ήταν 10,5. Τώρα, όμως, ο ΓΜΟ του είναι 10. Η διαφορά αυτή της μισής μονάδας, που σε πολλούς μπορεί να φανεί αστεία, δεν είναι. Αν γενικευτεί στο σύνολο των γραπτώς εξεταζομένων μαθημάτων, αυξάνει τον αριθμό των μαθητών της Γ` Λυκείου που αδυνατούν να πάρουν απολυτήριο και μεγαλώνει το ποσοστό απόρριψης στη Β`, έστω και με τη χρήση των πέντε μονάδων. Κάποια πρώτα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι στις λαϊκές γειτονιές αυξήθηκε σημαντικά το ποσοστό αυτών, που δεν εξασφάλισαν απολυτήριο στη Γ` Λυκείου και ξεπέρασε το 20% το ποσοστό των απορριπτέων στη Β` Λυκείου, χωρίς ελπίδες αποκατάστασης με την επανεξέταση του Σεπτεμβρίου. Το γεγονός ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά σχολικής αποτυχίας σημειώνονται στη Β` Λυκείου είναι η αιτία που το ΥΠΕΠΘ ανακοίνωσε μόνον τους βαθμούς πρόσβασης της Γ` Λυκείου.