Με το χάραμα της επόμενης μέρας της αποφράδας 11ης του Σεπτέμβρη, τα παλιά βιβλία έκλεισαν και καινούρια πιο αιματηρά άνοιξαν, με πολλαπλά σενάρια πολέμου. Αραγε γιατί η Λατινική Αμερική θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση, ειδικά αναλογιζόμενοι ότι εντός των σπλάχνων της τρέφει και εκτρέφει «τρομοκρατικά φαινόμενα», όπως στην περίπτωση της Κολομβίας, που ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών την έχει προσομοιάσει με «φυτώριο» διεθνών τρομοκρατών, όπου, σύμφωνα πάντα με το βρέφος Μπους, δρουν από μέλη της οργάνωσης των Βάσκων αυτονομιστών της ΕΤΑ και του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (ΙΡΑ) μέχρι μέλη του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου για την Παλαιστίνη και της Χεζμπολά.

Με την πρώτη συνάντηση των ηγετών του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (ΟΑS) που έγινε στην Ουάσιγκτον στις 28 Σεπτέμβρη του 2001 το ζήτημα που τέθηκε ήταν ένα και μοναδικό. Για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, πρέπει να ενεργοποιηθεί εκ νέου η Συμφωνία του Ρίο ή η Αμερικανική Συμφωνία Αμοιβαίας Βοήθειας και Αμυνας - υπογράφτηκε την επαύριο του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, το Σεπτέμβρη του 1947, προσδοκώντας σε ένα «παναμερικανικό σύστημα ειρήνης» - προκειμένου να δοθεί η αναγκαία αρωγή στις ΗΠΑ στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» που εξαπέλυε. Επρόκειτο για μεγάλο βήμα, το οποίο έγινε δειλά και με πολλή περίσκεψη, καθώς η Συμφωνία του Ρίο είχε απονεκρωθεί με την κοινή συναίνεση όλων των χωρών της Λατινικής Αμερικής, αφού είχε αποτελέσει το πρόσχημα, αλλά και τη νόμιμη οδό για την επιβολή των φασιστικών δικτατοριών κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '70 σε όλο το ημισφαίριο, τον έλεγχο όλων των «αντικαθεστωτικών» σε οποιαδήποτε χώρα (ποιος δε θυμάται την επιχείρηση «Κόνδωρ»;), τη διάπραξη δολοφονιών και τις σωρηδόν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Από εκείνη τη στιγμή ως σήμερα, το πλατό στη Λατινική Αμερική έχει αλλάξει συλλήβδην, με όλη την περιοχή κυριολεκτικά να έχει παραδοθεί στις φλόγες της εξέγερσης, αλλά και το δυσοίωνο προειδοποιητικό μήνυμα των ΗΠΑ περί διάχυσης του πολέμου στην Κολομβία να επιβεβαιώνεται: το δίλημμα αύξηση τοπικών στρατιωτικών συνεργασιών ή ίσως ακόμα και δημιουργία μιας στρατιωτικής δύναμης στη Νότια Αμερική, «για να συμβάλει στην ήττα των κολομβιανών αντάρτικων ομάδων που χρηματοδοτούνται από τους εμπόρους ναρκωτικών και για την αντιμετώπιση παρόμοιων εσωτερικών απειλών στο μέλλον», όπως τουλάχιστον τέθηκε στην πρόσφατη 6η ετήσια του ΟΑS.

Το αγκάθι της Κολομβίας για άλλη μία φορά μπήγεται στα πλευρά του ΟΑS. Μέχρι σήμερα, ουδείς εκ των Λατινοαμερικανών ηγετών, παρά την πίεση που είχαν ασκήσει οι ΗΠΑ, δεν ήθελε να αναμειχθούν στην κολομβιανή σύγκρουση. Η 11η του Σεπτέμβρη όμως και η εκλογή του Αλβαρο Ουρίμπε μετάλλαξαν το σκηνικό. Σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυτές, η δίμηνη άκρως επιθετική στρατηγική ενάντια στους αντάρτες των «Ενόπλων Επαναστατικών Δυνάμεων της Κολομβίας - Λαϊκός Στρατός» (FARC-EP) κατά κύριο λόγο και δευτερευόντως κατά του «Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού» (ELN), του Προέδρου Ουρίμπε, είναι πιθανό να εξωθήσει μεγάλο αριθμό ανταρτών στα κολομβιανά σύνορα και φυσικά εκτός αυτών. Ηδη, πληροφορίες θέλουν Κολομβιανοί αντάρτες να έχουν περάσει στη Βραζιλία, τον Παναμά, το Εκουαδόρ, το Περού και τη Βενεζουέλα.

Η Κολομβία λοιπόν για πρώτη φορά απαιτεί μεγαλύτερη δέσμευση από τις υπόλοιπες χώρες της Λατινικής Αμερικής για βοήθεια στην καταπολέμηση «της τρομοκρατίας και των ναρκωτικών». Αντιστροφή της μέχρι τακτικής του, όπου αφ' ενός ο κολομβιανός στρατός απέφευγε να ζητήσει επίσημα συνεργασία από τις ένοπλες δυνάμεις των γειτονικών χωρών, κυρίως από φόβο μήπως χρησιμοποιήσουν τέτοιου είδους συμφωνίες για να πάρουν τον έλεγχο των αμφισβητούμενων συνοριακών περιοχών και αφ' ετέρου δεν υπήρχε το έδαφος για τη νομιμοποίησή της. Σύμφωνα με την αμερικανική εφημερίδα «Miami Herald» ο Κολομβιανός Πρόεδρος ζήτησε από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής να ανανεώσουν τη Συμφωνία του Ρίο, ούτως ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση τόσο εσωτερικών όσο και εξωτερικών απειλών, αφού η συμφωνία προβλέπει ότι μια εξωτερική επίθεση σε μία χώρα - μέλος θα θεωρείται ως επίθεση σε όλα τα μέλη. Το σκεπτικό Ουρίμπε είναι η εξασφάλιση μιας ασφαλούς συνεργασίας, με στόχο την ανταλλαγή πληροφοριών για τις κινήσεις των ανταρτών, τον καλύτερο έλεγχο των συνόρων και το σταμάτημα του εμπορίου των ναρκωτικών από και εκτός των κολομβιανών εδαφών. Πάντως η πρόταση Ουρίμπε δεν αναφέρει σε κανένα σημείο της τη δημιουργία περιφερειακής στρατιωτικής δύναμης.

Ενα ακόμη ακανθώδες ζήτημα που απασχόλησε τη Σύνοδο του OAS ήταν η όξυνση της κρίσης στη Βενεζουέλα. Μέχρι στιγμής, σύμφωνα με πάντα με τις πληροφορίες, αλλά και τα πρακτικά της Συνόδου, η διαμεσολάβηση που υπήρξε μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του περασμένου Απρίλη κατά του νόμιμα εκλεγμένου Προέδρου Ούγο Τσάβες, εκ μέρους των Ηνωμένων Εθνών, του OAS αλλά και του Κέντρου Κάρτερ έχει οδηγηθεί σε αδιέξοδο και για του λόγου το αληθές, οι τελευταίες εξελίξεις. Την πρόταση για ενεργοποίηση της Συμφωνίας του Ρίο ή και της Δημοκρατικής Χάρτας του OHE - υπογράφτηκε κατά παράδοξο τρόπο(;) στη Λίμα το 2001 πριν την 11η του Σεπτέμβρη - που θα σημάνει και τη νομιμοποίηση της επέμβασης, έστω και σε πολιτικό επίπεδο, των αμερικανικών κρατών στα εσωτερικά τεκταινόμενα στη Βενεζουέλα, την έκανε ο πρόεδρος του Περού, Αλεχάντρο Τολέδο. Σύμφωνα με την πρόταση Τολέδο, που ξέχασε ότι οι εκλογές που ανέδειξαν νικητή τον Τσάβες ήταν απόλυτα διαφανείς και τα αποτελέσματά τους αδιαμφισβήτητα, θα πρέπει να υπάρξει παρέμβαση και πίεση για διεξαγωγή πρόωρων εκλογών υπό διεθνή επιτήρηση...

Καμία από τις προτάσεις δεν έγινε δεκτή - προς το παρόν τουλάχιστον. Στην απόφαση της Νότιας Αμερικής για το αν θα υπογράψει νέα συμφωνία για την ασφάλεια στην περιοχή σημαντικό ρόλο θα παίξει η Βραζιλία, η μεγαλύτερη εδαφικά και η ένατη οικονομικά δύναμη του πλανήτη. Στη Βραζιλία ασκήθηκε κριτική για το γεγονός ότι θέλει να παίξει το ρόλο του τοπικού αρχηγού χωρίς να αναλαμβάνει την ευθύνη να επιλυθούν διαμάχες. Δηλώσεις πάντως του υπουργού Εξωτερικών της Βραζιλίας, Κέλσο Λάφερ, αποκαλύπτουν ότι η Βραζιλία έχει αρχίσει συνομιλίες με την κολομβιανή κυβέρνηση για παροχή περισσότερων πληροφοριών από το καινούριο σύστημα radar, SIVAM, το οποίο κόστισε 1.4 δισ. δολάρια και εποπτεύει όλη την περιοχή του Αμαζονίου. Η Βραζιλία έχει « ανοιχτό μυαλό», είπε ο Λάφερ, για την ανανέωση των συμφωνιών που ήδη υπάρχουν για την άμυνα σε ένα συνέδριο για την ασφάλεια που θα γίνει στο Μεξικό. «Πιστεύουμε ότι η Συμφωνία του Ρίο ακόμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί, όπως φάνηκε με τις περσινές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν νέα θέματα ασφάλειας στο σημερινό κόσμο και θα εξετάσουμε με τους συνεργάτες μας αυτές τις προτάσεις», κατέληξε ο Λάφερ, αφήνοντας όλα τα ζητήματα ανοιχτά για να επιλυθούν στο μέλλον και όχι τυχαία.

Ανάλογη στάση κρατά η Βραζιλία και για την περίπτωση της Βενεζουέλας, όπως και η Αργεντινή. Σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών Κάρλος Ρουκάουφ, «εμείς έχουμε τις αποφάσεις του Μερκοσούρ» - τη συμφωνία του Νότου, όπου συμμετέχουν η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Παραγουάη και η Ουρουγουάη - «και δεν είμαστε διατεθειμένοι να ανατρέψουμε αυτή την πραγματικότητα».

Πάντως, ο πρέσβης της Αργεντινής στις ΗΠΑ, Ντιέγκο Γκελάρ, σχολιάζοντας την πρόταση Ουρίμπε αντιπρότεινε μια στρατιωτική δύναμη στη Νότια Αμερική όπως ακριβώς το ΝΑΤΟ, αν και διευκρίνισε ότι «αυτή δεν είναι η θέση της Αργεντινής σήμερα αλλά, κατά τη δική μου άποψη, είμαι πεπεισμένος ότι θα ήταν λογικό να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τη δημιουργία ενός συνασπισμού δυνάμεων ασφαλείας στη Νότια Αμερική, ο οποίος θα ανακύψει από ολοκληρωμένες μελλοντικές συμφωνίες στη Νότια Αμερική».

Επίσης, ο Γκελάρ τόνισε ότι η απόφαση του ΝΑΤΟ πριν από 3 χρόνια για τον πόλεμο στο Κοσσυφοπέδιο πιέζει ακόμα περισσότερο τη Νότια Αμερική να συγκεντρώσει ομοίως τις δυνάμεις της. «Για τη Νότια Αμερική, αυτό σημαίνει είτε ότι οργανώνεις και ενώνεις τις δυνάμεις να πολεμήσουν κατά της τρομοκρατίας και του εμπορίου των ναρκωτικών ή ότι άλλοι θα το κάνουν για σένα. Αυτό που δεν μπορείς να κάνεις είναι να μην κάνεις τίποτα».

Μολονότι η συζήτηση έχει ανάψει ανάμεσα στους διπλωματικούς κύκλους της Λατινικής Αμερικής, ξαφνικά πήρε χρονική μετάθεση. Ο λόγος; Εν αναμονή του αποτελέσματος του δεύτερου γύρου των προεδρικών εκλογών στη Βραζιλία, όπου ο υποψήφιος του Κόμματος των Εργαζομένων Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα φέρεται ως ο σίγουρος νικητής. Σύμφωνα με τους αναλυτές, ο Λούλα και η ηγεσία του κόμματος, αλλά και των δυνάμεων που τον στηρίζουν έχουν ζωντανές αναμνήσεις από τις στρατιωτικές συμφωνίες των δικτατοριών και μάλλον θα αντιδράσουν ενστικτωδώς ενάντια σε κάθε συμφωνία τέτοιου είδους. Αναλόγως και για τη Βενεζουέλα, η απόφαση παρέμβασης μετατέθηκε για τις αρχές του 2003, χωρίς να απορρίπτεται η πρόταση Τολέδο...