Οταν άνοιξαν οι πύλες της «OUTLOOK» με τις λάμψεις του Ολυμπισμού και του Πολιτισμού των Πολιτισμών να την περιβάλλουν, περιμέναμε να φωτιστούμε, «οι αγύμναστοι», από τη σπουδαιότητα των «πιο σύγχρονων έργων» που για πρώτη φορά θ' αντικρίζαμε στη ζωή μας.

Ετσι, στον καθένα μας προστέθηκαν καταιγιστικά και τα κριτήρια: Του «σύγχρονου», του «σπουδαίου σύγχρονου», του Ολυμπισμού ως αξίας, της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας, του τρόπου επιλογής και οργάνωσης, των τεράστιων δημόσιων δαπανών, και φυσικά όσα είδαμε στα ΜΜΕ και διαβάσαμε στον Τύπο για τους σκοπούς, τις προθέσεις, των οργανωτών και των καλλιτεχνών. Και με την απορία του μη μετέχοντος στο «σύγχρονο» της τέχνης, αφού «στην Ελλάδα δεν υπάρχει σύγχρονη τέχνη», αναζητήσαμε το πρωτοποριακό, το καινοτομικό, το πρωτόγνωρο, το άκρως πειραματικό που θα υπήρχε στην έκθεση, αφού και ο τίτλος της το υποδήλωνε κι ας επιλέχτηκε τέτοιος - «έκθεση σύγχρονης τέχνης» - που να επιτρέπει οπισθοχωρήσεις από τα υποδηλούμενα σπουδαία.

Στο όνομα του πλουραλισμού και του ότι τα πάντα μπορεί να είναι τέχνη, γίναμε δέκτες μιας ισχυρής προβολής, ακόμα και από την τοποθέτηση των έργων, προκειμένου να δικαιολογηθούν, ως στάση απέναντι στην τέχνη και στην κοινωνία, το κακότεχνο, το ανόητα τεράστιο, το πρόχειρο, το τάχα έξυπνο ή αφελές, το δήθεν κριτικό ή λαϊκό, το φλύαρο και το ανούσιο, και άλλα που μας ωθούσαν συνεχώς να κοιτάζουμε έξω δικαιώνοντας μ' αυτόν τον αρνητικό τρόπο τον τίτλο (outlook) της έκθεσης.

Ευτυχώς είδαμε και έργα (δυστυχώς λίγα, ιδίως video) που νιώσαμε ανθρώπινα, όχι γιατί αναγκαστικά συμφωνήσαμε με το περιεχόμενό τους αλλά γιατί έπεισαν με την ποιότητά τους, με την οικονομία και το απέριττο των μέσων, την ειλικρινή προσπάθεια. Κι ακόμα άλλα που ξεκίνησαν με μια καλή ιδέα αλλά δεν έφτασαν ποτέ σε ολοκλήρωση ή προδόθηκαν από αφέλειες πρωτοτυπίας ή αφέθηκαν σε μια σκόπιμη κακοτεχνία ή παρέμειναν σε μια απλή ευρηματικότητα. Δυστυχώς όμως αυτά δε στάθηκαν ικανά να ισορροπήσουν όλο το αρνητικό που γευτήκαμε μεγεθυσμένο κι αυτό από την αναντιστοιχία λόγων-επαγγελιών και έργων.

Αν ήταν μια έκθεση ανάμεσα σε άλλες όπου ο καθένας καταθέτει ό,τι έχει με ό,τι προσπαθεί, η συζήτηση θα είχε έστω και κάποια στοιχεία αθωότητας για τους ανυστερόβουλους καημούς του καλλιτέχνη.

Αυτή η έκθεση όμως προβάλλεται ως η μεγάλη, η μοναδική, η κορυφαία της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας, παρουσιάζει «ό,τι πιο σύγχρονο γίνεται στον κόσμο». Αλλά τα γιγαντιαία δεν επαρκούν για να αποδείξουν την αξία της, και μάλιστα ως «πρότυπου», να πείσουν για τα έξοδά της, να δικαιώσουν τις διαδικασίες της «απευθείας ανάθεσης» των ανά τον κόσμο εμπορικών διαύλων. Εχουν την ανάγκη της ταυτόχρονης μείωσης. Ο «νόμος της δημόσιας σιωπής» επιβάλλεται ποικιλοτρόπως. Η θεωρία της «ψωροκώσταινας» αναβιώνει και στον τομέα των τεχνών. Οσο πιο μικρό εμφανιστεί αυτό που υπάρχει στην Ελλάδα, τόσο η «Οutlook» κι οι προσωπικές προοπτικές των οργανωτών της θα μεγαλώνουν.

Οχι γιατί μας περισσεύουν οι θεσμοί, οι υποδομές, οι δραστηριότητες, η καλλιτεχνική παιδεία...

Αλλά οι διορισμένοι «φωτοδότες» ενεργοποιούνται ακριβώς από την πολιτιστική πολιτική των «επιφανών προσωπικοτήτων», του εκλεκτισμού, του ατομισμού και της εμπορευματοποίησης, της αυθεντίας και της ευκαιρίας, της φαντασμαγορίας των πυροτεχνημάτων.

Είναι η ίδια πολιτική που καθηλώνει τις καλλιτεχνικές δυνάμεις, παρεμποδίζει τις κοινωνικές λειτουργίες της τέχνης και του καλλιτέχνη. Μήπως δεν υπάρχουν δραστηριότητες άλλης κατεύθυνσης, προτάσεις για μια πολιτιστική πολιτική που θα εδράζεται στη συλλογικότητα και θα προάγει τις δημιουργικές δυνάμεις του τόπου; Μια πολιτική ισότιμων και δημιουργικών σχέσεων με όλους τους λαούς του κόσμου;

Υπάρχουν αλλά αγνοούνται. Και ειδικά για τους Ολυμπιακούς των Τεχνών και του Πολιτισμού βρίσκονται θαμμένες στα συρτάρια των υπουργών Πολιτισμού από το 1991. Ολοκληρωμένες προτάσεις, επεξεργασμένες από το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας και τον Δήμο της Αρχαίας Ολυμπίας που θα έθεταν σε μια συλλογική κίνηση πολιτισμού όλες τις χώρες που θα συμμετείχαν. Και με στόχους!: Η ανάδειξη των ιδεωδών της ειρήνης, της συναδέλφωσης και της συνεργασίας ενάντια στον άγριο ανταγωνισμό, στην εμπορευματοποίηση, στον πόλεμο και στην καταστροφή. Και με προοπτικές παγκόσμιας κλίμακας για τον τόπο. Αλλά οι επιτήδειοι πήραν από την πρόταση το θεσμό της «Εκεχειρίας» και πέταξαν όλα τα άλλα. Εκαναν και «απευθείας ανάθεση» του θεσμού, λες και μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την κινητοποίηση των λαών.

Ας δώσουμε μια εικόνα με λόγια... Ο αρμόδιος υπουργός αναθέτει στον εκλεκτό του να επιλέξει (σύμφωνα με τα δικά του κριτήρια, γνώσεις και συμφέροντα) τις χώρες και τους αθλητές που θα λάβαιναν μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες! Πολύ μεταμοντέρνα εικασία θα πείτε! Κι όμως, αυτό που, για τον αθλητισμό, ακόμα και στο άγριο καθεστώς της εμπορευματοποίησης των αξιών του Ολυμπισμού φαντάζει αδιανόητο, για τις τέχνες και τον πολιτισμό προβάλλεται και επιβάλλεται ως το μόνο αποδοτικό και ποιοτικό. Και πολλοί περί την τέχνη το αποδέχονται. Σιωπηλώς. Προσδοκώντες.

Ο «νόμος της δημόσιας σιωπής» καλά κρατεί. Επρεπε να ξεκρεμαστούν βίαια τα έργα ενός καλλιτέχνη, να καταστραφεί ένα άλλο, για να θυμηθούμε την ελευθερία της έκφρασης και τη λογοκρισία. Αλλά μόνο γι' αυτά. Για τη μεγάλη θεσμοθετημένη λογοκρισία, τίποτα.

Τις ίδιες μέρες, με το γνωστό τρόπο - ανώνυμο τηλεφώνημα: υπάρχει βόμβα - η μοναδική δημόσια συζήτηση για την «Οutlook», οργανωμένη, στο χώρο της έκθεσης, από την Πανσπουδαστική της Σχολής Καλών Τεχνών, ματαιώθηκε. Το γεγονός αποσιωπήθηκε. Ο «νόμος της δημόσιας σιωπής» επιβλήθηκε. Κατά τα άλλα, η «σιωπή του καλλιτέχνη» έγινε χρυσός: Από τα λόγια των άλλων: Το είδαμε να γίνεται στην τηλεόραση, σοβαρά, μεγαλόπρεπα.

Λάμψεις, μεγεθύνσεις, γιγαντισμοί, κρύβουν επιμελώς ό,τι αφήνεται στη σκιά, ό,τι μαζί του πάει να γίνει θεσμός, για να μας «ανυψώσει» στον πολιτισμό μιας κοινωνίας που συνεχώς απανθρωπίζεται, για να μπούμε στον «παγκόσμιο εικαστικό χάρτη».

Outlook - έκθεση σύγχρονης τέχνης.

Κοιτάξτε έξω!

«Οταν τα μικρά πράγματα ρίχνουν μεγάλο ίσκιο τότε ο ήλιος δύει».