Η «Συνθήκη του σκακιού» ήταν ένας κώδικας με μεγάλο ιστορικό, αλλά και σκακιστικό ενδιαφέρον, ο οποίος γράφτηκε γύρω στα 1390-1410 και κάθε άλλο παρά στους κανονισμούς ή στα στρατηγικά και τακτικά στοιχεία του παιχνιδιού αναφερόταν. Εξέταζε το σκάκι από ηθική, σχεδόν μεταφυσική σκοπιά, προσπαθώντας να δικαιολογήσει την ύπαρξή του και να αποδείξει ότι είναι κάτι περισσότερο από ένα όμορφο παιχνίδι όπου μόνον οι ευγενείς της εποχής περνούσαν ευχάριστα την ώρα τους.

Στην ανάλυση της «Συνθήκης» ο πίνακας με τα 64 τετράγωνα παρομοιάζεται με την πόλη της Βαβυλώνας - μια ένδειξη της ανατολίτικης καταγωγής του σκακιού - δίνοντας έτσι την έννοια ότι το σκάκι είναι η ίδια η ζωή. Την ίδια γνώμη είχαν και αρκετοί σύγχρονοι κορυφαίοι σκακιστές Ελληνες και ξένοι.

Ο ισχυρός σκακιστής, ψυχολόγος και συγγραφέας Ηλίας Κουρκουνάκης, στο άρθρο του (βλέπε ενημερωτικό δελτίο Νο 18 της Νέας Σκακιστικής Πρωτοβουλίας), με τίτλο «Η τέχνη της λογικής» υπογραμμίζει ότι το σκάκι καλλιεργεί μέσω της άμεσης εμπειρίας μια δική του ξεχωριστή φιλοσοφία - μια στάση που δεν αφορά μόνο σκακιστικές παρτίδες, αλλά τη ζωή σε όλες τις εκφάνσεις της. Το στοιχείο που ξεχωρίζει το σκάκι από άλλες παιγνιώδεις δραστηριότητες - αναφέρει στη συνέχεια ο συγγραφέας - είναι η αντικειμενικότητα: Εχει σαφώς διατυπωμένους κανόνες και αυστηρά καθορισμένα όρια. Θεωρητικά, τα πάντα είναι προβλέψιμα πάνω στη σκακιέρα, παρόλο που υπολογίστηκε ότι οι νόμιμες θέσεις είναι περισσότερες από τα ηλεκτρόνια του σύμπαντος! Σε άλλο σημείο αναφέρει ο Κουρκουνάκης ότι οι καινοτομίες του σκακιού κατά το τέλος του 15ου αιώνα αντικατοπτρίζουν την πρόοδο στην πνευματική και πολιτιστική ζωή της Ευρώπης, π.χ., σε θέματα που αφορούν στην απόσταση, στην αντίληψη, στην εισαγωγή της προοπτικής στην τέχνη, σε πολλές εφευρέσεις, στην επικράτηση της ηλιοκεντρικής σκέψης του κόσμου, κ.ά. Ας επανέλθουμε, όμως, στη «Συνθήκη του σκακιού», όπου ο κώδικας έλεγε ότι το μυστικό για την κατανόηση του σκακιού είναι «τρισδιάστατο» και αφορά αφ' ενός στο χώρο της σκακιέρας και αφ' ετέρου στο σημείο όπου αναπτύσσονται τα κομμάτια και στις επιμέρους κινήσεις τους. Ο χώρος της σκακιέρας αντιπροσωπεύει το «σχήμα» και την κατάσταση της «ένδοξης Βαβυλώνας» στις μέρες της ακμής της. Με τα «θαυμαστά της τείχη», τις 100 ορειχάλκινες πύλες εισόδου και τους τέσσερις ψηλούς ορθογώνιους πύργους της. Η σκακιέρα χωρίζεται σε 64 τετράγωνα διαστήματα, που σχηματίζουν τα 8 σπίτια της Βαβυλώνας. Επίσης, για την τέχνη του «δούναι και λαβείν», δηλαδή των συναλλαγών και ανταλλαγών κάθε είδους, παρουσιάζει ενδιαφέρον η αλλαγή των κομματιών κατά τη διάρκεια της παρτίδας.

Τέλος, ο κώδικας καταλήγει με ένα ηθικό δίδαγμα: «Δεν πρέπει να μπαίνουμε σ' έναν πόλεμο αν δεν έχουμε μεγαλύτερες ελπίδες νίκης από τις πιθανότητες να ηττηθούμε». Δε χρειάζεται απερίσκεπτο ρίσκο στη ζωή, όπως άλλωστε και στο σκάκι!