Για το ζήτημα αυτό κατέθεσε, στη Βουλή, Ερώτηση προς τον υπουργό Πολιτισμού, η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ και συγκεκριμένα οι βουλευτές Αντώνης Σκυλλάκος, Λιάνα Κανέλλη και Γιώργος Χουρμουζιάδης.

Μεταξύ άλλων στην Ερώτηση αναφέρονται τα εξής: «Για άλλη μια φορά είναι αναγκαίο να επισημάνουμε την υποχρέωση της κρατικής αρωγής στα θεατρικά δρώμενα της χώρας μας. Κι αυτή η επισήμανση υπαγορεύεται από την άνευ προηγούμενου δυσλειτουργία του συστήματος, που φέρνει σε αδιέξοδο πολλά θέατρα».

«Η δυσλειτουργία αυτή οφείλεται στην καθυστέρηση - με ευθύνη του ΥΠΠΟ - εκταμίευσης των χρημάτων. Κι ενώ οι υποχρεώσεις των θιάσων - εταιριών "τρέχουν" (εργοδοτικές υποχρεώσεις απέναντι στους ηθοποιούς, ενοίκια αιθουσών, εισφορές ΙΚΑ κλπ.), δεν έχουν πάρει τα χρήματα της επιχορήγησης, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις αυτές και να ζουν μόνιμα κάτω από το άγχος και την ανασφάλεια. Αυτό αποτελεί μόνιμο πρόβλημα, το οποίο, παρά τις υποσχέσεις που μοιράζονται κατά καιρούς, δε φαίνεται να βρίσκει τη λύση του».

«Τέσσερις μήνες μετά την έναρξη της νέας θεατρικής περιόδου και ακόμη δεν έχουν εκταμιευτεί τα προβλεπόμενα χρήματα (τα οποία δίνονται και σε δόσεις), για τους θιάσους διετούς προγραμματισμού».

«Αυτό που όμως εξελίσσεται σε σκάνδαλο, είναι οι επιχορηγήσεις των θιάσων μονοετούς προγραμματισμού που ακόμη δεν έχουν ανακοινωθεί».

«Ερωτάται ο υπουργός Πολιτισμού:

-- Πότε θα δοθούν τα χρήματα στους θιάσους διετούς προγραμματισμού;

-- Πότε θα ανακοινωθούν οι επιχορηγήσεις των θιάσων μονοετούς προγραμματισμού και πότε θα πάρουν χρήματα για τη θεατρική περίοδο που λήγει σε τρεις μήνες;

-- Υπάρχει πρόθεση να λυθεί το θέμα οριστικά με τον προσδιορισμό έγκαιρου και συγκεκριμένου χρόνου εκταμίευσης των χρημάτων προς τους επιχορηγούμενους θιάσους»;

Κατά καιρούς, στη διάρκεια των 25 περίπου χρόνων λειτουργίας του θεσμού, που ανέτρεψε θετικά το «σκηνικό» στο χώρο του θεάτρου, πολλά έχουν ειπωθεί κι έχουν γραφτεί. Επιθέσεις κατά των επιχορηγούμενων θιάσων, αποκαλώντας τους ανθρώπους τους κρατικοδίαιτους καλλιτέχνες... Απόψεις όπως να επιχορηγούνται μόνο θίασοι που ανεβάζουν ελληνικό έργο... και πολλά άλλα που λίγη σημασία έχουν μπροστά στην πραγματικότητα, η οποία δικαιώνει ένα θεσμό για τον οποίο αγωνίστηκαν οι υγιείς εκείνοι πνευματικοί κύκλοι, οι οποίοι διέβλεψαν ότι η ενίσχυση κάποιων περιφερειακών θιάσων, που τολμούσαν - με τον κίνδυνο πάντα της χρεοκοπίας - να παρουσιάσουν ένα ρεπερτόριο αξιώσεων, θα ανέτρεπαν το μέχρι τότε θεατρικό τοπίο.

Κακά τα ψέματα. Αν ακόμα ζούσαμε στις ηρωικές εποχές του '70, θα είχαμε παραμείνει στα έργα των τεσσάρων ατόμων, στα «μονοσάλονα» και στο μαύρο περιστροφικό. Στη μιζέρια εκείνη στην οποία οι επιχορηγήσεις έβαλαν κάποιο φρένο.

Ως το 1978, όταν ξεκίνησε το σύστημα των θεατρικών επιχορηγήσεων, η κρατική συμμετοχή στο χώρο του θεάτρου περιοριζόταν στη λειτουργία των δυο κρατικών θεάτρων, του Εθνικού και του ΚΘΒΕ. Ολος ο υπόλοιπος χώρος είχε αφεθεί στις ιδιωτικές θεατρικές επιχειρήσεις, με μόνη εξαίρεση το «Θέατρο Τέχνης», που λίγο πριν είχε αρχίσει να παίρνει κάποια «βοηθήματα». Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες κάποιοι - ελάχιστοι - θίασοι τόλμησαν να θέσουν άλλα κριτήρια στην επιλογή των έργων που θα ανέβαζαν, παρουσιάζοντας ποιοτικά έργα και έργα της νεοελληνικής δραματουργίας. Το θεατρικό τοπίο χαρακτηριζόταν από επιθεώρηση και βουλεβάρτο.

Θα υπήρχε νεοελληνικό θέατρο, ένα θέατρο που έχει καταφέρει να στέκεται ισάξια απέναντι σε κάθε ξένο, ένα θέατρο που αντιμετωπιζόταν ειρωνικά πριν από λίγα χρόνια, αν δεν μπορούσαν οι θίασοι να ξεπεράσουν τα πρώτα χρόνια την αδυναμία του ταμείου με τη συμπαράσταση του κράτους; Προς τι, λοιπόν, αυτή η επιπόλαιη κριτική από ανθρώπους που γνωρίζουν καλά τα πράγματα;

Το σύστημα των επιχορηγήσεων, ανεξάρτητα από ψεγάδια, επιμέρους λάθη και ίσως κάποιες αδικίες στις επιλογές, με την ενίσχυση κάποιων λεγόμενων περιφερειακών θιάσων, όχι τυχαία, αλλά με βάση την καλλιτεχνική και μακρόχρονη προσφορά τους, κατόρθωσε να ανατρέψει πολλά πράγματα. Ο θεσμός των επιχορηγήσεων συνέβαλε αποφασιστικά και στη δημιουργία μιας νέας γενιάς ηθοποιών και σκηνοθετών που έχουν βάλει τη σφραγίδα τους στο ελληνικό θέατρο. Επίσης, από τη μια το πείσμα και το παράδειγμα να ακολουθήσουν ολοένα και περισσότεροι, από την άλλη η ανάγκη του κοινού για ποιότητα και αναζήτηση νέων προτάσεων, άρχισε να χαράζει νέες προοπτικές και να επηρεάζει θετικά ακόμη και το εμπορικό λεγόμενο θέατρο.

Ολο αυτό το διάστημα, ανάλογα με τους υπουργούς που αναλάμβαναν, γίνονταν κάποιες αλλαγές στον τρόπο, λέγονταν μεγάλα λόγια, αλλά επί της ουσίας μόνιμο παρέμεινε το ίδιο πρόβλημα της μη έγκαιρης καταβολής των χρημάτων.

Κρίμα, βέβαια, που για άλλη μια φορά είναι αναγκαίο «να επισημάνουμε την υποχρέωση της κρατικής αρωγής στα θεατρικά δρώμενα της χώρας μας». Τη στιγμή που θα έπρεπε να αναζητούμε τρόπους, προκειμένου να γίνει καλύτερο το σύστημα, κάποιοι να θέτουν ακόμη και θέμα συνέχισης του θεσμού των επιχορηγήσεων.

Ενδεικτικά, πάντως και προς ενημέρωση όσων αμφισβητούν ή καταφέρονται εναντίον των επιχορηγούμενων, αναφέρουμε κάποιους αριθμούς που αφορούν μόνο στους έντεκα θιάσους που ανήκαν στις επιχορηγήσεις τριετούς προγραμματισμού και οι οποίοι από το 1995 μέχρι το 1998 είχαν εισπράξει ένα δισ. εξακόσια ογδόντα τρία εκατομμύρια δρχ. Για κάποιους αυτό μπορεί να σημαίνει ότι έντεκα θέατρα, σε τρία χρόνια εισέπραξαν ποσό ίσο με το ήμισυ της ετήσιας επιχορήγησης δύο κρατικών σκηνών. Το ποσόν της επιχορήγησης, σ' αυτά τα έντεκα θέατρα, καλύπτει ένα 35-40% των συνολικών δαπανών τους. Το ποσόν της επιχορήγησης καλύπτει στην καλύτερη περίπτωση, αυτά τα τρία χρόνια, μόνο αμοιβές προσωπικού μαζί με τις ασφαλιστικές του εισφορές και ενοίκιο θεάτρου. Και όταν λέμε προσωπικό, εννοούμε μόνο τους ηθοποιούς και τους τεχνικούς που εργάζονται μέσα στο θέατρο και δε συμπεριλαμβάνονται οι περουκέρηδες, οι μοδίστρες, οι σιδεράδες, οι εργάτες, οι ειδικοί κατασκευαστές, οι κατασκευαστές μασκών, οι καπελούδες, οι μουσικοί, οι ηχολήπτες, οι τυπογράφοι, οι ζωγράφοι σκηνικών, οι μαραγκοί, οι σκηνογράφοι, οι ενδυματολόγοι, οι χορογράφοι, οι συνθέτες, οι σκηνοθέτες...

Αυτά τα έντεκα θέατρα ανέβασαν μέσα σε τρία χρόνια 70 έργα, από τα οποία 30 ελληνικά. Εδωσαν περίπου 5.000 παραστάσεις και από τις εισπράξεις τους αποδόθηκε ένα ποσοστό 4% ΦΠΑ, 10-15% σε συγγραφικά και μεταφραστικά δικαιώματα και 3-6% σε άλλους συνεργάτες. Αυτά τα έντεκα θέατρα απασχόλησαν 250-300 ηθοποιούς, 40-60 τεχνικούς και 20-30 διοικητικούς υπαλλήλους το χρόνο. Ενώ, το ποσοστό του ιδιοκτήτη της αίθουσας, ποικίλλει από θέατρο σε θέατρο και πάντως δεν είναι μικρότερο από 25%.

Αν κάποιοι, λοιπόν, νομίζουν ότι οι επιχορηγήσεις παίζουν το ρόλο ενός «φιλανθρωπικού ιδρύματος», από την πλευρά της πολιτείας ή ενός «ταμείου ανεργίας», κάνουν μεγάλο λάθος. Η οικονομική υπόσταση των θιάσων αυτών ασφαλώς και δε στηρίζεται αποκλειστικά στη συνδρομή της πολιτείας. Η συνδρομή αποτελεί ενίσχυση και στήριξη προς την κατεύθυνση να μην περιορίζονται οι θίασοι αυτοί στο ανέβασμα όσο το δυνατό φτηνότερων παραγωγών, ολιγοπρόσωπων, αλλά οι παραστάσεις τους να είναι ανάλογες των σύγχρονων προσδοκιών και προβληματισμών. Είναι λάθος να νομίζουν κάποιοι ότι οι θίασοι που επιχορηγούνται κυνηγούν το θεατή με το τουφέκι και γι' αυτό πρέπει να τους βοηθάει η πολιτεία. Σε καμιά περίπτωση η πολιτεία δεν επιχορηγεί όσους δεν κάνουν εισιτήρια.

Με τη μη καταβολή των χρημάτων για τη φετινή περίοδο αδυνατούν οι θίασοι να προχωρήσουν στον προγραμματισμό της επόμενης περιόδου. Δε γνωρίζουν το πλαίσιο βάσει του οποίου θα λειτουργήσει ο θεσμός, αν θα παραμείνει ίδιος ή θα αλλάξει. Ετσι δεν μπορούν να αποφασίσουν το ρεπερτόριο, να κλείσουν ηθοποιούς. Ενώ, δεν έχει προκηρυχτεί η κατάθεση προτάσεων βάσει των οποίων θα γίνει η επιλογή των επιχορηγήσεων.

Τέλος, οι θίασοι από διακριτικότητα και λεπτότητα, ή από αναστολή για όσα κατά καιρούς τους καταλογίζουν, είτε γιατί νιώθουν υποχρέωση, είτε επειδή φαίνεται προς τα έξω μια προσωπική υπόθεση, δεν απαιτούν δυναμικά αλλά «ευγενικά». Τόσο ευγενικά, ίσως από φόβο μη φανεί ότι επαιτούν. Δεν επαιτούν, αλλά διεκδικούν: Την υποχρέωση και όχι τη φιλευσπλαχνία της πολιτείας.