Eurokinissi

Τις τελευταίες μέρες με αφορμή τα τελευταία κρούσματα διάθεσης ακατάλληλων τροφίμων, πολλοί ήταν εκείνοι που έσπευσαν να μιλήσουν για «ανεπάρκεια» μηχανισμών, να χρεώσουν «παραλείψεις» και «αστοχίες» ή «καθυστερημένη αντίδραση» στους χειρισμούς του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ). Ο τρόπος, μάλιστα, με τον οποίο κάποιοι θέλουν να προσεγγίσουν το θέμα των αναγκαίων ελέγχων στην αγορά, τους οδηγεί στο σημείο να κατηγορήσουν ακόμα και την ίδια τη ΦΑΓΕ, στην περίπτωση των μουχλιασμένων γιαουρτιών, ότι δε φρόντισε να... δημοσιοποιήσει το πρόβλημα που εντόπισε με το προϊόν της!

Η κυβέρνηση επιχείρησε να «κλείσει» το θέμα με την αποπομπή των επικεφαλής του ΕΦΕΤ και με πομπώδεις διακηρύξεις για δήθεν ενίσχυση της πολιτικής της προστασίας της δημόσιας υγείας. Η φιλολογία που επικράτησε όλες τις τελευταίες μέρες δεν είναι τυχαία. Δεν είναι συμπτωματικό το γεγονός, ούτε οφείλεται σε κάποια παράλειψη από την πλευρά όλων εκείνων που αντιμετωπίζουν τα ζητήματα με το συγκεκριμένο τρόπο. Για τους περισσότερους απ' αυτούς που εμφανίστηκαν ως ειδήμονες και αγανακτισμένοι είναι συνειδητή επιλογή η αποσιώπηση της πραγματικότητας: ότι, δηλαδή, το πρόβλημα δεν άπτεται «παραλείψεων» και «πλημμελούς ενημέρωσης των καταναλωτών». Αντίθετα, είναι πολιτική επιλογή να μην υπάρχουν οι μηχανισμοί και τα θεσμικά μέσα που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν στους καταναλωτές ότι κάθε τρόφιμο που υπάρχει στο ράφι του καταστήματος είναι κατάλληλο και ακίνδυνο για την υγεία του. Πρόκειται, όμως, για το όψιμο ενδιαφέρον που επιδεικνύουν οι διάφοροι φορείς στηρίζοντας τις επιλογές της κυβέρνησης. Ετσι, από τη μια εμφανίζονται να «κόπτονται» για τη δημόσια υγεία και από την άλλη με κάθε ευκαιρία διατυμπανίζουν τα οφέλη της «ελεύθερης αγοράς», του «ανταγωνισμού» και της «στήριξης της επιχειρηματικότητας».

Είναι όλοι αυτοί που αποσιωπούν συστηματικά εκείνο που τόνιζε σε σχετική ανακοίνωσή του το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ. Οτι δηλαδή «από τη στιγμή που το καπιταλιστικό κέρδος αποτελεί στόχο και κριτήριο της παραγωγής των προϊόντων και των τροφίμων, φαινόμενα που υπονομεύουν τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον θα αποτελούν τον κανόνα και όχι την εξαίρεση». Με βάση τα δεδομένα της κοινωνίας μας αυτό είναι το αναπόφευκτο, που ολοένα θα οξύνεται όσο εντείνεται το κυνηγητό του κέρδους μεταξύ των επιχειρηματιών και όσο οι εκάστοτε κυβερνώντες, αυτοί που υποτίθεται πως έχουν την ευθύνη για την προστασία της δημόσιας υγείας, υποκλίνονται στις αξιώσεις και τις επιταγές των επιχειρηματικών κερδών. Κοντά στο νου κι η γνώση, όπως λέει ο λαός: Πολιτική στήριξης των καπιταλιστικών κερδών και ουσιαστικός έλεγχος - στην παραγωγή, τη διακίνηση και στην αγορά - για την παρεμπόδιση της επικίνδυνης κερδοσκοπίας των επιχειρηματιών, είναι δύο πράγματα που δεν μπορούν να πάνε μαζί! Ή το ένα θα συμβαίνει ή το άλλο. Και οι κυβερνήσεις των τελευταίων ετών έχουν κάνει καθαρές επιλογές, που γέρνουν στη μεριά των επιχειρηματικών επιταγών.

Στο πλαίσιο αυτών των πολιτικών, των απόλυτα ευθυγραμμισμένων με τις ευρωπαϊκές ντιρεκτίβες, συστήθηκε και λειτουργεί και ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων. Η δράση του, από το 2000 μέχρι σήμερα, απέδειξε αυτό που ο «Ρ» από την πρώτη στιγμή είχε εκτιμήσει. Οτι, δηλαδή, ο τρόπος συγκρότησής του και οι πολλαπλές παραπομπές στο ρόλο που οι... καταναλωτές θα έπρεπε να παίξουν για τη σωστή λειτουργία του, προδίκαζαν πως «ούτε ενιαίος, ούτε φορέας ουσιαστικού ελέγχου» θα μπορούσε να είναι. Ο ΕΦΕΤ από τη σύστασή του κλήθηκε να παίξει το ρόλο του φορέα - άλλοθι, για την πλήρη απουσία ουσιαστικών ελέγχων, για την εκχώρηση των ζητημάτων που άπτονται της ασφάλειας των τροφίμων σε όλο το φάσμα, από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση, στις επιχειρηματικές σκοπιμότητες. Οι χειρισμοί του ΕΦΕΤ σε μια σειρά ζητήματα που βρέθηκαν στην επικαιρότητα όλα τα τελευταία χρόνια, είναι χαρακτηριστικοί. Κάθε φορά που διαφαίνεται κίνδυνος για τη δημόσια υγεία από κάποιο προϊόν, αντί για οτιδήποτε άλλο ο ΕΦΕΤ επικαλείται διατάξεις της ΕΕ, άλλοτε δήλωνε εν αναμονή των εξελίξεων από τις Βρυξέλλες, καθορισμού ορίων και προδιαγραφών από την ΕΕ κ.ο.κ. Για τον τρόπο, δε, με τον οποίο οι πολυεθνικές υπαγορεύουν αυτές τις προδιαγραφές και τα όρια που υιοθετούνται από τις κυβερνήσεις, όλοι, λίγο έως πολύ, έχουμε γίνει κατά καιρούς μάρτυρες σχετικών αποκαλύψεων. Στην πράξη, διενεργούνται ελάχιστοι έλεγχοι από πολυδιασπασμένους κρατικούς μηχανισμούς, με ελάχιστη χρηματοδότηση, ανεπαρκή μέσα και με λειψό προσωπικό. Ο ΕΦΕΤ είναι μόνο η «βιτρίνα» των υποτιθέμενων ελέγχων.

Η περίφημη «εντατικοποίηση των ελέγχων» είναι μια μεγάλη απάτη. Αντί για καθημερινούς και συστηματικούς ελέγχους και αποφασιστικά μέτρα, στην πράξη διενεργούνται ελάχιστοι έλεγχοι, κατά προτίμηση με τη συνοδεία τηλεοπτικής κάμερας, ενώ οι κυβερνώντες έχουν καταδικάσει τους όποιους ελεγκτικούς μηχανισμούς διέθετε το Δημόσιο σε πολυδιάσπαση, υποχρηματοδότηση και σε φορείς με ανεπαρκή μέσα και λειψό προσωπικό. Ετσι, ο ΕΦΕΤ... περιμένει τις καταγγελίες των καταναλωτών - για να θριαμβεύσει στην πράξη η πολιτική της δήθεν «αυτοπροστασίας των καταναλωτών», που εισήγαγε το ΠΑΣΟΚ, και συντηρεί η ΝΔ. Μάλιστα, όπως αποδείχτηκε με την περίπτωση του ακατάλληλου γιαουρτιού, οι πρώτες καταγγελίες δεν είναι αρκετές για να φροντίσει για την απόσυρση των ακατάλληλων προϊόντων, γιατί θεωρούνται απλή... σύμπτωση, όπως θρασύτατα ξεστόμισε ο πρώην γενικός διευθυντής του ΕΦΕΤ, Χρ. Αποστολόπουλος, μετά τις σχετικές αποκαλύψεις. Πού είναι, λοιπόν, οι έλεγχοι από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση, σε κάθε στάδιο της παρασκευής, της τυποποίησης και διακίνησης του προϊόντος;

Μια αναδρομή σε επίσημες ανακοινώσεις του ΕΦΕΤ και δηλώσεις ανώτερων στελεχών του μέσα στην τελευταία τετραετία, τα λέει και τα δείχνει όλα. Από τις κυνικές ομολογίες της πρώην προέδρου Χρ. Παπανικολάου, ότι η ενημέρωση των καταναλωτών για την περιεκτικότητα μεταλλαγμένων πρώτων υλών στα τρόφιμα επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια των ίδιων των επιχειρήσεων (Απρίλης 2004), μέχρι τις προτροπές του ΕΦΕΤ προς τους καταναλωτές να μην ανησυχούν, αφού υπάρχουν δηλώσεις των... επιχειρηματιών. Για παράδειγμα, το Γενάρη του 2002, όταν έγινε γνωστό ότι στο Βέλγιο εντοπίστηκε φάρμα με τροφές με διοξίνες που προορίζονταν για πάχυνση κοτόπουλων, αρχικά ο ΕΦΕΤ καθησύχαζε τους καταναλωτές ότι δε διατρέχουν κανένα κίνδυνο, παίρνοντας ως «συμβόλαιο» το λόγο των πολυεθνικών, ότι στην Ελλάδα οι αλυσίδες τους δεν εισάγουν κοτόπουλα Βελγίου, για να αποδειχτεί στη συνέχεια ότι είχαν εντοπιστεί ύποπτες παρτίδες! Και τότε η Χρ. Παπανικολάου ψέλλιζε δικαιολογίες για τις «επιπτώσεις της ελεύθερης αγοράς» (Φλεβάρης 2002) και άλλα παρόμοια. Αλλά και επί ΝΔ, από τις 18 Απρίλη του 2004 ξεκίνησε με τη βούλα της ΕΕ η μαζική εισαγωγή μεταλλαγμένων στην Ελλάδα, που κάθε τόσο αποκαλύπτει ο «Ρ», ενώ οι αρμόδιοι ποιούν τη νήσσαν.

Τέλος, «κερασάκι στην τούρτα» της υπόθεσης των ελέγχων είναι τα περίφημα «συστήματα αυτοελέγχου με ευθύνη των επιχειρήσεων» που ευλογεί η πολιτική της απεμπόλησης κάθε ευθύνης του κράτους, για την εξασφάλιση ασφαλών τροφίμων στους καταναλωτές. Τόσο «ήσυχοι» μπορούν να είναι οι καταναλωτές. Οσο... «αγρυπνούν» για την υγεία τους οι επιχειρηματίες. Οσο πριν από μερικές μέρες η ΦΑΓΕ...