Φελισινιάν Κερεσζτές

Μια πόλη - φάντασμα. Με ανθρώπους φαντάσματα. Ανθρώπους, που ο ηθικός ξεπεσμός τους, δε γιατρεύεται, πια, από οποιαδήποτε ηρωίνη. Από οποιαδήποτε δόση. Ο θάνατος είναι δεδομένος. Και είναι αργός και βασανιστικός. Και δεν αφορά μόνο στο σώμα. Το σωματικό θάνατο, κουτσά στραβά, τον διαχειρίζεσαι! Το σάπισμα, όμως, του μυαλού και της σκέψης, της γνώσης και της ηθικής, του ανθρώπινου πολιτισμού γενικά, το σάπισμα δηλαδή του συνόλου των ανθρώπινων αξιών, όπως αυτές κατακτήθηκαν με τους αιώνες της ιστορίας, δεν παίρνει γιατρειά! Πονάει και μυρίζει ανυπόφορα.

Στο Dealer, λοιπόν, βλέπουμε το βάθος του προβλήματος! Δε στεκόμαστε στα εξωτερικά στοιχεία του ναρκομανή. Στην αντίληψη ότι μπορεί και να ξεφύγουμε. Μπορεί και να μας «πιάσει» η μεθαδόνη! Οτι, τελικά, τα κόκαλα πονάνε και όχι το σύνολο της ύπαρξής μας. Στο Dealer δεν υπάρχουν πέπλα! Εδώ η αλήθεια λέγεται ολόκληρη. Χωρίς καμία διάθεση κολακείας, για κανέναν. Ο κόσμος οδηγείται στα ναρκωτικά, γιατί πρώτα (αφού πρώτα), έχει αποδεχτεί την ήττα του! Και, επίσης, δεν είναι τα άτομα που οδηγούνται στα ναρκωτικά, αλλά το σύνολο των ατόμων, οι ανθρώπινες κοινωνίες. Οι οποίες παρασύρουν (οδηγούν), όπως είναι φυσικό, και τα μεμονωμένα άτομα. Τα πιο αδύνατα, έστω!

Στο Dealer βλέπουμε μια πόλη ηττημένη! Στους δρόμους της, στα σπίτια της, στα πάρκα της, δε συναντάς, πια, ανθρώπους κανονικούς. Συναντάς σκιές και φαντάσματα. Φαντάσματα που τρικλίζουν. Που τρυπιούνται. Που πεθαίνουν το ένα μετά το άλλο. Ανάμεσα σε αυτά τα φαντάσματα, φάντασμα και αυτός, κυκλοφορεί ο προμηθευτής! Με μικρά φακελάκια «σκόνης» στις τσέπες του. Με τις απαραίτητες και προκαθορισμένες «δόσεις», για τους πελάτες, τα μελλοντικά θύματα.

Σε αντίθεση με άλλες σχετικές ταινίες, στο Dealer, ο «προμηθευτής» δεν αποτελεί εξαίρεση! Είναι και αυτός μέχρι το μεδούλι σαπισμένος. Δεν είναι ο «εξυπνάκιας» που τα «πιάνει», είναι η άλλη όψη του νομίσματος. Η άλλη όψη, που κάποια στιγμή, θα γυρίσει και θα βρεθεί και αυτός με μια σύριγγα στη φλέβα. Μια σύριγγα θανατηφόρα. Γιατί και ο ίδιος έγινε προμηθευτής, αφού πρώτα (γιατί πρώτα), αποδέχτηκε την ήττα του. Είχε ήδη σαπίσει...

Ετσι, λοιπόν, έχουν τα πράγματα. Δεν είναι πλακίτσες, ούτε στιγμιαίες αδυναμίες τα ναρκωτικά. Είναι ένας κοινωνικός ξεπεσμός! Μια ηττοπαθής άποψη για τη ζωή. Μια σήψη που φθείρει θανατηφόρα τόσο τη σωματική όσο και την πνευματική (κυρίως αυτή) υπόσταση των ανθρώπων. Είναι ένα μόλις στάδιο πριν από την εξαφάνιση του πολιτισμού. Γιατί καταρρακώνει στο σύνολό του τον άνθρωπο. Γιατί εξαφανίζει κάθε ίχνος αξιοπρέπειας, από τη συμπεριφορά των ανθρώπων.

Ομως, το Dealer, δεν παραδίδει μόνον μαθήματα κοινωνιολογίας! Παραδίδει και μαθήματα κινηματογράφου. Προπαντός αυτά! Σε καθηλώνει στην καρέκλα. Χωρίς να κάνει καμία, μα καμία, υποχώρηση στις κινηματογραφικές συνήθειές σου. Στο «γρήγορο» και «περιπετειώδη» κινηματογράφο, που έχεις μάθει να βλέπεις. Δε σε προσεγγίζει κάνοντας υποχωρήσεις. Δε δείχνει να έχει διάθεση να σε εκμεταλλευτεί! Σου λέει αυτό που έχει να σου πει με το δικό του (καταδικό του) τρόπο. Με ένα συνεχές αργό περιστροφικό «τράβελινγκ», με μια συνεχή αργή, βασανιστική, περιστροφική κίνηση της μηχανής. Μια κίνηση, που υπογραμμίζει τη «δίνη», μέσα στην οποία βρίσκεται ο κόσμος των ναρκωτικών. Ο κόσμος της ήττας!

Το Dealer είναι από τις ελάχιστες ταινίες, που το συνολικό αποτέλεσμα είναι αποτέλεσμα που έχει (προ)σχεδιαστεί και δεν προέκυψε από διάφορες «ευκαιριακές» συνεισφορές και αυτοσχεδιασμούς. Η φωτογραφία, τα ψυχρά χρώματα, τα «νεκρά» ντεκόρ, το ηλεκτρονικό μουσικό «χαλί», που ακούγεται σχεδόν σε όλο το «μάκρος» της ταινίας, το μοντάζ, τα πρόσωπα, η υποκριτική, όλα τα στοιχεία που συνθέτουν ένα κινηματογραφικό έργο, οι χρόνοι, το ύφος, η ατμόσφαιρα γενικά, υπακούνε και υπηρετούν τη σκηνοθεσία! Μιλάμε για μια σύλληψη από την αρχή μέχρι το τέλος. Μια σύλληψη με μοναδική ομοιογένεια. Με μεγάλη προσοχή στη «λεπτομέρεια».

Το Dealer, βέβαια, δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση για το θεατή. Δε φτάνει να βγάλεις ένα εισιτήριο και να πιάσεις μια πολυθρόνα απέναντι από την οθόνη! Το Dealer απαιτεί τη συνειδητή και απόλυτη συμμετοχή σου! Σου ζητάει να είσαι εκεί! Σου ζητάει να ενεργοποιήσεις το σύνολο των πνευματικών δυνατοτήτων σου. Το Dealer ξέρει πως ένα έργο τέχνης, για να είναι τέτοιο, προϋποθέτει τη συμμετοχή του θεατή. Χωρίς αυτόν δεν υπάρχει έργο!

Πηγαίνετε, λοιπόν! Πηγαίνετε οπλισμένοι με υπομονή, με ανοιχτές όλες τις κεραίες σας, κόντρα στις συνήθειές σας! Πηγαίνετε με τη διάθεση να βοηθήσετε να ολοκληρωθεί καλλιτεχνικά η κινηματογραφική προσπάθεια του μόλις τριαντάχρονου Ούγγρου σκηνοθέτη, Μπένεντεκ Φλιγκάουφ! Χωρίς τις καυτές ανάσες των συνειδητών -και πονηρεμένων- θεατών οι κινηματογραφικές οθόνες δε σχηματίζουν ολοκληρωμένες καλλιτεχνικές εικόνες. Σχηματίζουν ορνιθοσκαλίσματα, που χάνονται αμέσως μόλις ανάψουν τα φώτα.

Η ταινία έχει συμμετάσχει σε μεγάλα φεστιβάλ και έχει αποσπάσει πολλά και σημαντικά βραβεία (Βερολίνο, Ουγγαρία, Αργεντινή, Ιταλία). Επίσης, έχει βραβευτεί από τη Διεθνή Ενωση Κριτικών.

Παίζουν: Φελισινιάν Κερεσζτές, Μπάρμπαρα Θούζο, Ανίκο Σζίγκετι, Εντίνα Βάλογκ, Λάγιος Σχζάκατς.