«Μη τόνε κλαίτε τον αητό, οπού πετά σαν βρέχει / Μόνο να κλαίτε ένα πουλί οπού φτερά δεν έχει...»

Τυχεροί όσοι-ες από μας συνάντησαν στη ζωή τους έναν πραγματικό δάσκαλο που ήξερε να εμπνέει. Ευλογία ο δάσκαλος που βλέπει τη δουλιά του όχι σαν οποιοδήποτε επάγγελμα αλλά σαν λειτούργημα που το εξασκεί σε βάρος της προσωπικής του ζωής, της ξεκούρασης και της διασκέδασής του...

Εκατόμβες οι εκπαιδευτικοί που έδωσαν τη ζωή τους στην Αντίσταση, όμως σήμερα, που η νεολαία υφίσταται την πιο πολύμορφη και ύπουλη επίθεση από το καπιταλιστικό σύστημα, η ευθύνη του προοδευτικού δασκάλου είναι τεράστια. Γιατί έχει να αντιπαλέψει με ένα σύστημα που επιδιώκει την ομογενοποίηση των νέων ανθρώπων που χάνουν τις ρίζες τους. Πώς να ελκύσεις τη νεολαία, να δημιουργήσεις συνειδητοποιημένους ανθρώπους, με ιδανικά και σταθερότητα στις επιλογές τους, σ' έναν κόσμο υποκουλτούρας, όταν βομβαρδίζονται συνεχώς από πολιτιστικά προϊόντα μιας χρήσης που τους σερβίρουν ηχηρά ονόματα, όταν μαθαίνουν να συνηθίζουν στην ευτέλεια και γίνονται «σαβουροφάγοι»; Πώς να ανοίξεις ορίζοντες, όταν όλα γύρω σου γίνονται ευκαιριακά και ρουτινιάρικα, όταν το λεξιλόγιο των νέων διαρκώς φτωχαίνει και οι βιβλιοθήκες υπολειτουργούν, γιατί δεν έρχονται πια τα παιδιά που πήγαιναν να διαβάσουν στο παρελθόν;

Πώς να αντιδράσεις, όταν επικρατεί η αντίληψη ότι το σχολείο λειτουργεί συμπληρωματικά του φροντιστηρίου, όταν τα κονδύλια για την Παιδεία και τον Πολιτισμό είναι αυτά που γνωρίζουμε;

Κι όμως... Υπάρχουν δάσκαλοι που τιμούν τον τίτλο τους, που δεν είναι απλοί μεταφορείς γνώσεων, αλλά «παιδαγωγοί».

Ενδεικτικά μόνο να αναφέρουμε κάποια παραδείγματα που έχουν σημασία, γιατί δείχνουν έναν τρόπο δουλιάς. Μας είχε εντυπωσιάσει στο παρελθόν η καθηγήτρια Μαρία Αργυροπούλου που κατόρθωσε στη Νέα Ιωνία να παρακινήσει τους μαθητές της, ώστε να κάνουν μόνοι τους έρευνα για την Εθνική Αντίσταση, αλλά και για το γυναικείο κίνημα, να γράψουν εκθέσεις, να παρουσιάσουν αξιόλογες εκδηλώσεις με πολιτιστικές προεκτάσεις όχι μόνο για τα παιδιά, αλλά και για τους γονείς τους. «Οταν δώσεις ερεθίσματα στους νέους ενδιαφέρονται πραγματικά» μάς είχε πει.

Αλλά και στην ακριτική Σάμο έχουμε το παράδειγμα του χωριού Παγώνδας, όπου τα παιδιά δημιούργησαν δική τους εφημερίδα και εστία πολιτισμού: Εδώ κάνουν δημοσιογραφικές έρευνες, γράφουν τις εντυπώσεις τους, μιλάνε για τα προβλήματα της περιοχής τους, αναβιώνουν τα τοπικά έθιμα, τους χορούς, τις παραδόσεις, μαθαίνουν ιστορία. «Ψυχή» αυτής της προσπάθειας, μια εκπαιδευτικός, η Αγγελική Βαλεοντή Δεμερτζή, που είναι και πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών.

Μια από τις «φωτεινές εξαιρέσεις» και ο καθηγητής Θεόδωρος Αυγερος, αντιπρόεδρος του Πανελλήνιου Πολιτιστικού Συλλόγου Απογόνων και Φίλων της Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Πρόεδρος επίσης του Παραρτήματος Περιστερίου, έχει κάνει θαυμάσια δουλιά, εμψυχώνοντας και μεταδίδοντας τον ενθουσιασμό του στους νεαρούς μαθητές και μαθήτριες. Εκανε την αρχή πριν μερικά χρόνια, οργανώνοντας πρώτη φορά έκθεση φωτογραφίας για την ιστορία του Περιστερίου σε συνεργασία με τους μαθητές. Εκδήλωση με μεγάλη επιτυχία, που εντυπωσίασε και βρήκε αργότερα μιμητές και σε άλλα σχολεία που δεν είχαν ασχοληθεί μέχρι τότε με την ιστορία της περιοχής τους. Ομως, ο ταλαντούχος δάσκαλος δε σταμάτησε εκεί: Με αφορμή ιστορικές επετείους συνέχισε να οργανώνει εκδηλώσεις, όπου η ιστορία «παντρευόταν» με την τέχνη και τη λογοτεχνία, η παλιά γενιά συναντούσε τη νέα γενιά και οι μαθητές δούλευαν συλλογικά και αυτενεργούσαν κάνοντας έρευνα, μαζεύοντας αρχειακό υλικό, τραγουδώντας, απαγγέλλοντας ποιήματα, ζωγραφίζοντας, παίζοντας σκετς.

Πώς κατορθώνεις όμως να προσεγγίσεις τη νέα γενιά; Πώς αντιδρούν οι νέοι σε τέτοιες πρωτοποριακές πρωτοβουλίες, που δεν έχουν σχέση με εμπορικά κυκλώματα; Μας απαντά ο ίδιος ο Θόδωρος Αυγερος: «Αυτή η προσπάθεια προσέγγισης δυσκολεύει χρόνο με το χρόνο, καθώς όλο και περισσότερο έρχεσαι αντιμέτωπος με την απολιτικοποίηση που καλλιεργείται στη νέα γενιά. Ενώ στο παρελθόν επικρατούσαν ανάμεσα στους νέους οι προοδευτικές δυνάμεις, σήμερα το πάνω χέρι έχει η ιδεολογική χειραγώγηση του συστήματος, με πολύμορφους τρόπους. Τα παιδιά δεν επηρεάζονται μόνο από την οικογένεια, αλλά από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Τους γονείς τους κατά κανόνα τους βλέπουν ελάχιστα - τον πατέρα συνήθως το Σάββατο το μεσημέρι και την Κυριακή, τη μάνα μια ώρα το μεσημέρι τις καθημερινές - καθώς τις υπόλοιπες ώρες οι νέοι τρέχουν σε φροντιστήρια, γυμναστήρια, γαλλικά, αγγλικά και αν ρωτήσεις τα παιδιά τι προτιμούν να κάνουν το Σάββατο το βράδυ, να συμμετέχουν λ.χ. σε μια λογοτεχνική βραδιά ή να πάνε στο τάδε κλαμπ, θα προτιμήσουν το κλαμπ. Χρειάζεται ηρωική θυσία από μέρους των εκπαιδευτικών για να παλέψουν ενάντια στο ρεύμα. Ομως ο μαθητής αν διαπιστώσει ότι ο δάσκαλος είναι κοντά του και τον στηρίζει να εκφραστεί, ενδιαφέρεται. Για παράδειγμα σε μια προηγούμενη εκδήλωση «ρίξαμε» την ιδέα να ζωγραφίσουν την «Γκουέρνικα» του Πικάσο «Σιγά δάσκαλε, μην τη ζωγραφίσουμε», είπαν αρχικά.

Ομως, σε συνέχεια την «κατέβασαν» από το INTERNET, βρήκαν την ιστορία της, τη ζωγράφισαν - μαζί με τον δάσκαλο. Χρειάζεται μεγάλη συμμετοχή του δασκάλου.

Σαν «Σύλλογος Απογόνων Περιστερίου» εκδώσαμε ημερολόγιο για την Αντίσταση στο Περιστέρι, το οποίο αρκετοί μαθητές ενδιαφέρθηκαν να διαθέσουν και ο Δήμος το έδωσε σε σχολικές βιβλιοθήκες.

Αν υποθέσουμε ότι ένα ποσοστό των διδασκόντων 12% είναι προοδευτικοί, διαπιστώνουμε ότι δε μετέχουν όλοι σε εκδηλώσεις και μάλιστα αρκετοί αρνούνται να πάρουν μέρος σε επετειακές εκδηλώσεις. Κι όμως, οι εκδηλώσεις αυτές θα μπορούσαν να μην είναι συμβατικές γιορτούλες. Χρειάζεται προετοιμασία - ίσως και μήνες πριν, χρειάζεται να δώσεις κίνητρα στους μαθητές, να συμμετέχουν σε ομάδες δουλιάς. Τι κίνητρα; Αν λ.χ. κάνεις διαγωνισμό καλύτερης αφίσας αυτοί που θα κερδίσουν θα πάρουν ένα βιβλίο με ποιήματα του Ναζίμ Χικμέτ και όλοι μαζί με το δάσκαλο θα πάνε σε γλεντάκι. Εγώ, σαν δάσκαλος θα πρέπει να παρέμβω για να αναδείξω τις αρετές, τις ικανότητες, τα ταλέντα που διαθέτει κάθε παιδί π.χ. το ένα θα τραγουδήσει, το άλλο θα παίξει κιθάρα, ή θα απαγγείλει ποιήματα, ένα κοριτσάκι που είναι εμφανίσιμο και ενδιαφέρεται μπορεί να παρουσιάσει την εκδήλωση... Αν καταφέρεις να κινητοποιήσεις πενήντα από τα διακόσια παιδιά, ώστε να πάρουν ενεργό μέρος, αυτό είναι σημαντικό. Οπως σημαντικό είναι να κινητοποιηθούν οι γονείς μέσα από το Σύλλογο Γονέων, για να διεκδικήσουν κάποια πράγματα για τα παιδιά τους, σε συνεργασία με τους δασκάλους και τους μαθητές... Σ' αυτές τις συνθήκες ύφεσης που περνάμε, το να προσεγγίσεις όσο το δυνατό περισσότερο κόσμο έχει μεγάλη σημασία.

Χρειάζεται ακόμα να δημιουργηθούν στέκια πολιτισμού και ερασιτεχνικά συγκροτήματα πέρα από το σχολείο, ώστε να φύγει ο νέος από τα κλαμπ, να γνωρίσει το καλό βιβλίο, να έρθει σε επαφή με διάφορες μορφές τέχνης που δεν προβάλλονται από τα κυκλώματα. Για παράδειγμα, το δημοτικό τραγούδι δεν το ακούει συνήθως στο σπίτι του. Ομως αν βρεθεί μια γυμνάστρια, ένας γυμναστής με μεράκι και τους γνωρίσει αυτό το τραγούδι, τότε πραγματικά συγκινούνται. Το ίδιο συμβαίνει όταν έρχονται σε επαφή με αυτό ή με μια άλλη μορφή τέχνης μέσα από την ομάδα, τη συλλογικότητα, την παρέα... Χρειάζεται να έχεις υπομονή, να δίνεις διπλή μάχη, να διδάσκεις ήθος. Δεν είναι εύκολο, αλλά αξίζει τον κόπο!

Ναι, αξίζει τον κόπο να στηρίξεις μια νέα γενιά που θα ξέρει αύριο να αντισταθεί, μια νέα αγωνιστική γενιά!