Εκατοντάδες, χιλιάδες, εκατομμύρια Ολιβερ Τουίστ τότε και τώρα

Τα γραπτά του Καρόλου Ντίκενς (1812-1870) ασκούσαν έντονη κριτική στην εγγλέζικη άρχουσα τάξη της εποχής. Ο συγγραφέας, ο οποίος είχε σχεδόν παρόμοια παιδικά χρόνια, με αυτά του Ολιβερ Τουίστ, έγραφε σχεδόν βιωμένες ιστορίες, πλημμυρισμένες, όπως είναι «φυσικό», με συναισθηματισμό. Αυτό, όμως δεν τον εμπόδιζε να είναι και ρεαλιστής. Με έναν ρεαλισμό, που θεωρείται καινοτόμος, για την εποχή του. Οι ιστορίες του, ενώ στέκονταν πιστές στην πραγματικότητα, δε δίσταζαν να προσθέτουν συμβολισμούς και άλλα «πρόσθετα» στοιχεία. Στοιχεία, όπως το «παράξενο», το τραγικό ή το κωμικό! Στοιχεία που πρόσθεταν «γοητεία» στο αφήγημα!

Ο Ρόμαν Πολάνσκι, στάθηκε πιστός στο συγγραφέα! Μετέφερε στην οθόνη όλους τους χυμούς της ιστορίας. Συναίσθημα, ρεαλισμό, συμβολισμούς, δράμα, κωμικό. Ομως, δε στάθηκε στην απλή εικονογράφηση. Επλασε έναν δικό του μυστηριώδη κόσμο. Μια δική του αυταρχική και υποκριτική βικτοριανή εποχή! Η ταινία του λειτουργεί και από μόνη της. Ο θεατής μπορεί να ευχαριστηθεί το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, έστω και αν δε γνωρίζει τον Ολιβερ Τουίστ σαν ανάγνωσμα! Αλλά και να τον γνωρίζει, δε θα αναγκαστεί να κάνει συγκρίσεις! Και τα δυο - αφήγημα και ταινία - λειτουργούν ταυτόσημα μεν, αλλά την ίδια στιγμή λειτουργούν και μεμονωμένα!

Βέβαια, τόσο το αφήγημα όσο και η ταινία, δεν απαντάνε στα σημερινά προβλήματα. Οι σημερινοί Ολιβερ Τουίστ, τόσο στον τρίτο κόσμο, όσο και στις «πολιτισμένες» κοινωνίες, υφίστανται πολύ μεγαλύτερα βασανιστήρια, βιώνουν μεγαλύτερους ψυχικούς και σωματικούς εξευτελισμούς, ενώ δεν υπάρχουν πουθενά, πια, πλούσιοι ευσπλαχνικοί και καλοί άνθρωποι, όπως στην περίπτωση του Ολιβερ Τουίστ, για να τους σώσουν! Ετσι, τόσο η ταινία, όσο και το αφήγημα, θα μπορούσε να πει κανείς, είναι εκτός εποχής.

Ομως, μπορεί να είναι εκτός εποχής, ένα κλασικό έργο; Οχι, με την έννοια πως το «ζουμί» του έργου, είναι διαχρονικό. Γιατί μιλάει για την αδικία, για την εκμετάλλευση, για την απανθρωπιά, αλλά και για τη δικαιοσύνη, για την ανθρωπιά, για την καλοσύνη, για τον αλτρουισμό...

Αυτές, λοιπόν, οι διαχρονικές αντίπαλες αξίες, είναι που κρατάνε τον Ολιβερ Τουίστ ζωντανό. Και την ταινία επίκαιρη! Ο θεατής ενώ κάνει το ταξίδι του στο βάθος του χρόνου, και μεταφέρεται σε μια άλλη εποχή (1837), και εκεί μελετάει το χώρο και το χρόνο, τους ανθρώπους και τις κοινωνικές σχέσεις, την ίδια στιγμή μπορεί (η ταινία κάνει τις νύξεις), να κάνει τους δικούς του σύγχρονους συσχετισμούς. Αλλωστε δε θα χρειαστεί πολύ κόπο. Εξω από την κινηματογραφική αίθουσα, που παρακολουθεί την ταινία, στη ζωή, στους δρόμους, στις πλατείες, στα διάφορα άσυλα, στα διάφορα στρατόπεδα και στις διάφορες φυλακές, οι Ολιβερ Τουίστ της εποχής μας, τα εκατομμύρια «ορφανά» και δυστυχισμένα παιδιά της υφηλίου, τα πεινασμένα παιδιά, τα άρρωστα παιδιά, τα παιδιά μετανάστες, περιμένουν το δικό τους συγγραφέα!

Να, λοιπόν, μια χρήσιμη ταινία! Μια ταινία που, πέρα από το κοινωνικό θέμα της και τον ανθρωπισμό της, διαθέτει και άψογη αισθητική. Μια αισθητική, η οποία είναι λειτουργική και διευκολύνει - με τον τρόπο της - τη βαθύτερη ανάγνωση του έργου. Τα ντεκόρ (πιστή κατασκευή του Λονδίνου εκείνης της εποχής), τα κοστούμια, τα χρώματα, η ομίχλη, το φως και τα σκοτάδια, η φωτογραφία, το μοντάζ, οι μουσικές και οι ήχοι, η υποκριτική των ηθοποιών, το μακιγιάζ (οι φυσιογνωμίες των ηρώων είναι πίνακες ζωγραφικής), όλες αυτές οι επιμέρους δημιουργίες ενός κινηματογραφικού έργου, στη συγκεκριμένη περίπτωση λειτούργησαν συνδετικά και όλες μαζί, αλλά και η κάθε μια ξεχωριστά, παρήγαγαν ένα εξαιρετικό αισθητικό αποτέλεσμα.

Για την ιστορία θυμίζουμε, πως ο Ολιβερ Τουίστ, πρωτοδημοσιεύτηκε το 1837, σε εβδομαδιαίες συνέχειες, σε περιοδικό της εποχής, με τον τίτλο: «Η πρόοδος του παιδιού της ενορίας»! Και ήταν ένα επικριτικό σχόλιο του συγγραφέα πάνω σε έναν νέο «νόμο για τη φτώχεια», που ψήφισε η τότε κυβέρνηση. (Το 1834 οι άποροι εργάτες έπαιρναν - για να επιβιώσουν - ένα μικρό «βοήθημα». Κάτι παρόμοιο με τους δικούς μας άπορους, που θα πάρουν το γνωστό «βοήθημα» για τη θέρμανση. Αλήθεια, τι έγινε αυτή η ιστορία;).

Παίζουν: Μπεν Κίνγκσλεϊ, Μπάρνεϊ Κλαρκ, Τζέιμι Φόρμαν, Εντ. Χάρντγουικ, Μάικλ Χιθ, Γκίλιαν Χάνα.