Σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα έρχονται στο φως από τις σωστικές ανασκαφές (σ.σ. πρόκειται για τις ανασκαφές που διενεργούνται με αφορμή την κατασκευή έργου) στους Νομούς Κοζάνης και Γρεβενών από τη Λ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Συγκεκριμένα, κατά τη διάνοιξη του δρόμου Μεταμόρφωσης -Βατερού αποκαλύφθηκαν δύο ανάγλυφες στήλες, η μία ενεπίγραφη, μεγάλων διαστάσεων, που μαρτυρούν την ύπαρξη ιερού ή νεκροταφείου των ρωμαϊκών χρόνων. Η μεγαλύτερη φέρει παράσταση όρθιας αντρικής και γυναικείας μορφής, ιππέα και άλλες παραστάσεις. Ο δρόμος διέρχεται από ένα γνωστό αρχαιολογικό χώρο, στον οποίο το 2003 αποκαλύφθηκαν 15 λάκκοι ταφών, συλημένων από την αρχαιότητα. Περισυλλέχτηκε αττική κεραμική του β΄ τετάρτου του 6ου αι. π.Χ. Το νεκροταφείο της Μεταμόρφωσης χρησιμοποιήθηκε από την Εποχή Σιδήρου μέχρι την Ελληνιστική Εποχή.

Στη Μαυροπηγή Δήμου Πτολεμαΐδας διενεργείται σωστική ανασκαφή στο νεολιθικό οικισμό της θέσης Φυλλοτσαΐρι. Πρόκειται για εγκατάσταση της αρχαιότερης νεολιθικής εποχής (α΄ μισό της 6ης χιλιετίας π.Χ.) που σώζεται σε έκταση τεσσάρων στρεμμάτων. Πραγματοποιείται περισυλλογή καταλοίπων, ώστε να μελετηθούν οι πρώτες γεωργικές εγκαταστάσεις στον ελλαδικό χώρο. Εντοπίστηκαν πέντε ταφές και κεραμική, ενώ περισυλλέχτηκαν πάνω από 1.000 κινητά ευρήματα (εργαλεία, σφραγίδες, πήλινα ειδώλια κ.ά.).

Η θέση βρίσκεται στα βορειοδυτικά της Κίτρινης Λίμνης, όπου είναι γνωστή η πυκνή κατοίκηση 25 και πλέον οικισμών στα νεολιθικά χρόνια. Συστηματική έρευνα άρχισε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 για τη διάσωση των θέσεων αυτών, που απειλούνταν από οριστικό αφανισμό, αφού, σύμφωνα με τη ΔΕΗ, επτά προϊστορικοί οικισμοί βρίσκονταν μέσα στα «όρια ανάπτυξης» του ορυχείου του Νότιου Πεδίου.

Τέλος, στην Κνίδη Δήμου Βεντζίου Γρεβενών διενεργείται σωστική ανασκαφή στη θέση Ματσούκα Ράχη, προκειμένου να αποδοθεί ο χώρος σε λατομείο αργίλου. Πρόκειται για οικιστική εγκατάσταση 2 στρεμμάτων της αρχαιότερης νεολιθικής εποχής (α΄ μισό 6ης χιλιετίας π.Χ.), η οποία βρίσκεται πολύ κοντά σε δύο μεγαλύτερους νεολιθικούς οικισμούς (Κρεμαστός και Παλιόχωρα). Εντοπίστηκε γραπτή και εγχάρακτη κεραμική, έχουν περισυλλεγεί λίγα πήλινα ζωόμορφα και σπάνια ανθρωπόμορφα ειδώλια, αλλά μεγάλος αριθμός πελεκητών λίθινων εργαλείων.