«Οταν υπήρχαν άνθρωποι δεν είχαμε δρόμους,

τώρα που έχουμε δρόμους δεν υπάρχουν άνθρωποι».

Η σκέψη μάς γαργάλιζε από χρόνια, θες ήταν ο τόπος που γεννηθήκαμε κι ακούγαμε ιστορίες και τέρατα, θες οι τοποθεσίες, οι μάχες του ΔΣΕ που περιγράφονται στα βιβλία.

Κλασικές βουκολικές εικόνες, κοπάδια να κατηφορίζουν τις πλαγιές, κουδουνίσματα απ' τα κυπριά, αλυχτίσματα ποιμενικών να φοβερίζουν τα μουγκρητά των 4X4. Ζώα «φακελωμένα», κίτρινη κάρτα στ' αυτιά στα βιτούλια, τις προβατίνες, τους τράγους, τις αγελάδες. Ενδειξη υποταγής στις προδιαγραφές της ΕΕ, επιδοτούμενη παραγωγή και το μέλλον αβέβαιον.

Στον αυχένα στα 1950 ριχνόμαστε στην κατηφόρα για Αργιθέα. Αριστερά μας στο βάθος, σε ορεινούς όγκους ελάτινους τα ΠΕΤΡΙΛΙΑ, έδρα της ΚΕ του Κόμματος, στην Κατοχή. Εδώ συνεδρίασε η ΚΕ στις 2-3 Αυγούστου του 1944 και πήρε την ιστορική απόφαση «ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΥΤΕΡΙΑ - ΟΛΟΙ ΕΠΙ ΠΟΔΟΣ ΠΟΛΕΜΟΥ».⁽¹⁾

Κατηφορίζοντας στην Αγορασιά περνάμε το ποτάμι για τη Συκιά. Αριστερά μας ο Πετριλιώτης μουγκρίζει. Κατεβαίνοντας, ριχνόμαστε απέναντι περνώντας μια στρατιωτική γέφυρα, πλάι στο μονότοξο Λιακοβίτικο πέτρινο γεφύρι, παλαιά δόξα μιας αλλοτινής εποχής, αριστούργημα, που όλα δείχνουν ότι σύντομα θα φάει τα ψωμιά.

Συκιά στην ταβέρνα - καφενείο του Βασίλη - σύντροφος μάλλον ξεχασμένος στη γούβα της Συκιάς. Πέντε - δέκα σπίτια κι από πάνω κάθεται κοφτά ο ορεινός όγκος «τα πέντε αδέλφια» και μπροστά μας ο Αχελώος, κυλάει κατά Ευρυτανία μεριά, μια τσιμεντένια γέφυρα ενώνει τη Θεσσαλία με την Ηπειρο, στο απέναντι αντέρεισμα, Πηγές, χωριό της Αρτας.

- Τι γίνεται σύντροφε με τα έργα, βλέπουμε οργασμό;

- Αυτοί εδώ είναι 50-60 εργάτες και το έργο - φράγμα Συκιάς, αναστροφή των νερών του Αχελώου - Πετριλιώτη για Θεσσαλία, χρειάζεται πάνω από 1.000 εργάτες. Αστα, ράβε - ξήλωνε και τελειωμό δεν έχουμε. Οι Ευρυτάνες δε θέλουν τα έργα, οι Μεσοχωρίτες το ίδιο.

- Το ποτάμι έχει ψάρια;

- Α! να σε πω. Πέρσι, πρόπερσι εδώ στη γέφυρα τα λιανοπαίδια ψάρευαν με καλάμια, 30-40 κομμάτια τα παίρναν από χέρι. Τώρα μήτε πέστροφα, μήτε αφρόψαρο. Τα τρόμαξαν οι μπουλντόζες, τα κομπρεσέρ, οι δυναμίτες.

Αντε ριχτείτε απέναντι απ' τη γέφυρα. Στα 200 μέτρα θα τη βρείτε, έχω να ρίξω στο τηγάνι καμιά πέστροφα και τα ξαναλέμε.

19-20 Μάρτη του '49 η Ι Μεραρχία του Φλωράκη και η II Μεραρχία του Διαμαντή παίρνουν εντολή από το Γενικό Αρχηγείο να επιχειρήσουν αντιπερισπασμό προς ΑΡΤΑ. Ο αντιπερισπασμός πέτυχε, ο Εθνικός Στρατός θεώρησε ότι εξελίσσεται επίθεση στην Αρτα και για να την αντιμετωπίσει απέσπασε δυνάμεις από Κόνιτσα, Β. Πίνδο.

Ετσι έγινε κατορθωτό να ανακαταληφθούν στο Γράμμο Ασημοχώρι Βούρμπιανη - Κάντσικο - Πύργος Στράτσιανης - Κάμενικ. Ο αντιπερισπασμός βοήθησε να περάσει το δρόμο Γιάννενα - Τρίκαλα η Φάλαγγα των Αόπλων που ξεκίνησε από τα Χάσια.

Τα τμήματα του ΔΣΕ συμπτύσσονται από την περιοχή του Βάλτου, προς τη γέφυρα Κοράκου. Ολα τα περάσματα είναι πιασμένα. Ο ΔΣΕ με πολύ κόπο και σθένος κρατάει τη γέφυρα, τα «Πέντε Αδέρφια», και το ύψωμα πάνω από τη γέφυρα στις Πηγές.

Γύρω από τη γέφυρα μια κόλαση φωτιάς και σίδερου. Αεροπορία, πυροβολικό έχουν στόχο να ρίξουν τη γέφυρα, να αποκόψουν τα τμήματά μας. Η αεροπορία ανέλαβε να καταστρέψει το γεφύρι με πολυβολισμούς και ρουκέτες. Τα ΣΠΙΤΦΑΪΡ πραγματοποίησαν 150 εξόδους. Με αυτή την αποστολή, ολόκληρη τη μέρα 28η Μάρτη 49 γύρω από το γεφύρι Κοράκου εκτυλίχτηκαν μερικές από τις πλέον άγριες συμπλοκές ολόκληρου του Εμφυλίου.

Τα τμήματά μας περνούν, ο μεγάλος τους όγκος. Μια διμοιρία μόνο ξεκόπηκε δυτικά του Αχελώου. Ωρα 21.15 στις 28 Μάρτη 1949 η γέφυρα του Κοράκου τινάζεται στον αέρα.

Είχε άνοιγμα στη βάση 84 μέτρα και ύψος στη μέση της καμάρας 46 μέτρα. Σήμερα δεν απομένουν παρά δεξιά και αριστερά του ποταμού τα βάθρα της Γέφυρας Κοράκου, το παλιό φυλάκιο Κούλα.

Τα τμήματα του ΔΣΕ τράβηξαν για τα Πετρίλια.

Η Ι Μεραρχία του Φλωράκη έμεινε στο χώρο της Αργιθέας.

Η II του Διαμαντή τράβηξε για τη Ρούμελη. Δεν ξανασυναντήθηκαν ποτέ.

Τον Αύγουστο του '49 έπεσε ο Γράμμος.

Πήραμε μια πέτρα από το δεξιό βάθρο, αφήσαμε λουλούδια στη μνήμη των συντρόφων μας που έπεσαν και γυρίσαμε στου Βασίλη.

Είναι καιρός κάτι να κάνουμε σ' αυτό το σημείο. Σε λίγα χρόνια το ποτάμι θα σκεπάσει τα πάντα, δεν πρέπει όμως να σκεπάσει η μνήμη μας.⁽²⁾

Τραβάμε για Λιάσκοβο (Πετρωτό). Στο καφενείο του Σωκράτη Καυκούλα, ανεψιού του Σωκράτη Καυκούλα.

«Το Νοέμβρη του '42 μέσα σε μια φοβερή χιονοθύελλα, ήρθε στο χωριό ο Αρης Βελουχιώτης με τριακόσιους άνδρες. Ο Αρης αφόπλισε τους ενταγμένους Λιασκοβίτες στις δυνάμεις του Ζέρβα και οργάνωσε τους κατοίκους στο ΕΑΜ».⁽³⁾ Υπεύθυνος της οργάνωσης ανέλαβε ο Σωτήρης Καυκούλας. «Ο θείος μου ήτανε καπνεργάτης στη Θεσσαλονίκη και έμαθε τον Κομμουνισμό από τους καπνεργάτες».

Ο Αρης το '42 στο Λιάσκοβο έστησε τηλεφωνικό κέντρο στο μαγαζί Κουτσικάκη, άπλωσε γραμμή και συνέδεσε τα γύρω χωριά και οικισμούς. Το Δημοτικό Σχολείο έγινε Νοσοκομείο, το σπίτι του Δ. Τσιούμα έγινε εργαστήρι, του Θ. Λιάππη φούρνος, του Αναγνώστη αποθήκη πυρομαχικών, του Η. Καυκούλα φρουραρχείο. Με εντολή του άνοιξαν δρόμοι για να περνάει κάρο προς Καληκώμη - Βραγκιανά - Χάνι Χαϊντούτι.

Πίσω από το καφενείο του Σ. Καυκούλα τα σπίτια όπου 5-6 Ιούνη του 1943 έγινε η συνάντηση Σαράφη - Σαμαρινιώτη - Ζέρβα - Μάγιερς - Κρις Γουντχάουζ και συνομολογήθηκε το πέρασμα ελεγχόμενων δυνάμεων στις περιοχές ελέγχου του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ αντίστοιχα.

Ο Αρης εμφανίστηκε ξανά στο Λιάσκοβο στις 13 Ιούνη του 1945 - μετά τις γνωστές διαφωνίες του με το Κόμμα. Περικυκλωμένος από δύο Διμοιρίες στρατού από Τρίκαλα και ομάδες παρακρατικών, του Μόκκα και Βόιδαρου, οχυρώνεται στο Λιάσκοβο σε τέσσερα σημεία. Καταφύγιο - παλιό σχολείο - σπίτι Γκλέζου, Αγιο Βλάση. Αντιστέκεται, επί δίωρον. Κατόρθωσε να διασπάσει τον κλοιό και υποχώρησε προς Καλή Κώμη.

Κάνουμε μια γύρα στα επίμαχα σημεία του '43, '45. Ολα στέκουν εκεί για να θυμίζουν μια ιστορική περίοδο της πατρίδας μας. Κάτι πρέπει να γίνει, να αναβαθμιστούν τα επίμαχα σημεία, θά 'ναι καλό για την ιστορία μας και για το χωριό.

Οι ουρανοί ανοίγουν, ο αέρας κλωθογυρίζει, ο βρυχηθμός του Αχελώου δυναμώνει, τα Πέντε Αδέλφια ανταριάζουν, τα πληγωμένα πλευρά του Αχελώου στο - «υπό κατασκευή» - φράγμα της Συκιάς, στη μεριά του Σέλτσου, τυλίγονται από τα σύννεφα που σαν ατμοί ανεβαίνουν απ' την κοίτη του Αχελώου λες και θέλουν να κρύψουν τις πληγές απ' τα γεωτρύπανα, τους δυναμίτες στα πλευρά του. Το σίγουρο είναι ότι ο Αχελώος δεν παραδίνεται αμαχητί στις ορέξεις του κεφαλαίου καθώς εκείνοι της Ι και II Μεραρχίας του ΔΣΕ που τον διάβηκαν το Μάρτη του 1949.

Παρασκευή, διανυκτερεύσαμε στον Τρίλοφο, στο φιλόξενο σπίτι του Γιώργου και της Μαρίας, στο φρύδι της αριστερής όχθης του Αχελώου. Νύχτα βαθιά, ησυχία απόλυτη, κάπου - κάπου τη σπάνε τριζόνια, νυφίτσες που ροκανίζουν καρύδια, στο τραπέζι όλα της φύσης και των νοικοκυρεμένων χεριών τ' αγαθά, λαχανόπιτα κολοκυθόπιτα, κατσίκι στη γάστρα.

Βρέχει ακατάπαυστα, τραβάμε στην τελευταία πορεία του Αρη και των 80 - 85. Καλή Κώμη, Ελληνικά, Βαλκάνο, Πολυνέρι, Μυρόφυλλο. Δρόμος δύσκολος ιδιαίτερα από Καλή Κώμη - Βαλκάνο. Από δω σίγουρα έχει να περάσει μπουλντόζα πάνω από 30-40 χρόνια. Η σήμανση υποτυπώδης. Για τον οδοιπόρο το σίγουρο σημάδι είναι ότι έχει συνέχεια στ' αριστερά του τον Αχελώο.

Μπαίνοντας στο Μυρόφυλλο πατάμε άσφαλτο. Χωριό αναπλασμένο. Λίγο πριν το χωριό, στ' αριστερά το ρέμα «χοιρόλακκος». Εδώ χωρίζουν. Ο Αρης - 14 Ιούνη '45 - με μια ομάδα, πέφτει στο Χοιρόλακκο διανυκτερεύει και την επομένη 15 Ιούνη περνά τον Αχελώο και ρίχνεται απέναντι στην πλαγιά Φάγγου κάτω από το χωριό Μεσούντα. Ο Πελοπίδας σπάει τον κλοιό στο Μυρόφυλλο και με τη βοήθεια του πατέρα Τσαμάνη, τραβάει προς γέφυρα Τέμπλας.

Διασχίζουμε το Μυρόφυλλο, πέφτουμε στον Αχελώο, περνάμε την τσιμεντένια γέφυρα και τραβάμε για Μεσούντα. Πορεία νότια, Αχελώος αριστερά.

Μεσούντα, στο πλακόστρωτο της περίκαλλης εκκλησίας. Βλέποντας προς τον Αχελώο, αντίπερα το Μυρόφυλλο, ο Χοιρόλακκος και από κάτω, στα πόδια μας, η πλαγιά του Φάγγου.

Ακριβώς στα αριστερά του πλακόστρωτου της εκκλησίας παίρνουμε το δρόμο για τη χαράδρα. Ο δρόμος, 5-6 χιλιόμετρα, φτάνει σχεδόν μέχρι το ποτάμι. Εκεί σταματάει, 500 περίπου μέτρα αριστερά, η περιοχή όπου ο Αρης και ο Τζαβέλας «αποφάσισαν να επισπεύσουν το τέλος τους».

Η προσφορά, η ιστορία του Αρη, η στρατηγική του σκέψη, η επιζήμια πολιτική του διαφωνία σε μια κρίσιμη καμπή του κινήματος, είναι γνωστά. Κατά τη γνώμη μας, τίποτα δεν πρέπει να μας αποθαρρύνει, από το να κάνουμε κάτι, σαν Κόμμα, στο Φάγγο. Ενας τόπος παίρνει άλλη γεύση όταν πριν ξεκινήσουμε τον έχουμε διαβάσει, το τοπίο γίνεται κάπως αλλιώτικο, τα συναισθήματα κοχλάζουν, η λογική οξύνεται.⁽⁴⁾

Τραβάμε πορεία δυτικά προς Μεσοχώρα. Αχελώος δεξιά. Πάμε να διαβούμε ένα μέρος της πορείας του Χ. Φλωράκη που ξεκίνησε 8.10.47 από την περιοχή της Ευρυτανίας (Κερασοχώρι), έφτασε μέχρι τη Βωβούσα και επέστρεψε στο Μικρό Χωριό 18.12.47.

Η πορεία Πετράλωνα - Καριά - Καψάλα - Aαφίνα - Αρματολικό - Κατάφυτο - Ανθούσα και τραβάμε αριστερά για Καλλαρύτες.

Τραβώντας για Καλλαρύτες οι ουρανοί ρίχνουν τσουβάλια. Η ορατότητα είναι μικρή, ο δρόμος ανοιγμένος πάνω σε τσουγκανόπετρες. Για να πέσουμε Καλλαρύτες περνάμε το Μπάρο Καταραχιά (Διάσελο, 2.050 υψόμετρο). Οσο ανεβαίνουμε η κατάσταση δυσκολεύει. Ορατότητα 5-10 μέτρα, αριστερά βάραθρος, δεξιά κοτρόνια έτοιμα να κάνουν τον κατήφορο. Είναι φορές που κάποιος πρέπει να κατέβει να σπρώξει κοτρόνες απ' το δρόμο. Η θερμοκρασία πέφτει στους 3°C.

Οι καιρικές συνθήκες μπορεί να μη μας άφησαν να δούμε το τοπίο, πρόκειται για μια πορεία ασύλληπτης ομορφιάς, αλλά μας «προσομοίωσαν» με τις συνθήκες του τότε.

Η φάλαγγα του ΔΣΕ με επικεφαλής το Χ. Φλωράκη (Γιώτη) είναι σε πορεία, αφού ανεφοδιάστηκε στην περιοχή Βωβούσα, καθόδου προς Καρπενήσι.

Αυγή 2 Δεκέμβρη '47 φτάνουμε στο Κατάφυτο. Ολα τα περάσματα για πορεία χαμηλότερη είναι πιασμένα απ' τον Αχελώο και το Στρατό. Στο Δοκίμι οι δυνάμεις μας αντιμετωπίζουν επιθέσεις 5 λόχων.

3 Δεκέμβρη 1947. Τα τμήματα του ΔΣΕ βρίσκονται στο μοναστήρι της Ανθούσας. Μοναστήρι. Εδώ τα τμήματά μας ενημερώθηκαν ότι άλλος δρόμος για να συνεχίσουν την πορεία δεν υπάρχει, παρά το πέρασμα του Μπάρου Καταραχιά.

Μπάρος Καταραχιάς λοιπόν!!!

Οι λασκαρισμένες αρθρώσεις μας ξαναμπαίνουν σε κίνηση. Τα ριζωμένα πόδια στη λάσπη ξεκολλούν και τα βρεγμένα ρούχα έχουν ανοίξει τους πόρους τους για να ρουφήξουν τον υετό των Τζουμέρκων.

Μπάρος Καταραχιάς λοιπόν!!!

Σε λίγο μια λεπτή, μαύρη ταινία ξεδιπλώνεται στην ορθόστητη πλαγιά του βουνού. Πότε φαίνεται κάποιο μικρό κομμάτι πότε ολόκληρη, και πότε εξαφανίζεται. Ανάλογα με τους θυμούς του σφοδρού βοριά, που παίζει με τα σύννεφα και τις ομίχλες.

«Από τους πρωτοπόρους του Απελευθερωτικού Αγώνα», Γ. Πετρόπουλος, «Κυριακάτικος Ριζοσπάστης», 14 Ιούλη 2005.

Ανθρωποι και φορτωμένα ζώα βαδίζουμε σε μια επικίνδυνη γιδόστρατα. Αβυσσος κάτω απ' τα πόδια μας και χάος από πάνω μας. Η κλίση της πλαγιάς φθάνει χωρίς υπερβολή τις 80 μοίρες. Κάθε τόσο συναντούμε λαγκαδιές που είναι φορτωμένες με αφρισμένο νερό. Ριχνόμαστε μέσα μ' ανοιχτά τα πόδια για να σηκώνουμε τα μουλάρια στον αέρα και να περνούν αντίπερα. Το παραμικρό σκόνταμμα του ζώου σημαίνει κατρακύλισμα στο έρεβος. Οσο ανεβαίνουμε τόσο κι ο αέρας δυναμώνει, γίνεται ψυχρότερος. Η βροχή ξανάρχεται...

Υπολογίζουμε πως θα 'ναι απόβραδο καθώς πλησιάζουμε στο Μπάρο Καταραχιά...

Τώρα όλα έσβησαν απ' τα μάτια. Μας τύλιξε ένα βαμπακερό σύννεφο με μηδέν ορατότητα...

Ανθρωποι και ζώα αγκαλιασμένοι, βαδίζουν σ' ένα λευκό λαβύρινθο, χωρίς έξοδο, χωρίς παράθυρα και πόρτες...

- Τα τμήματα χάνουν τη συνοχή τους, η διοίκηση δεν ξέρουμε που βρίσκεται. Σ' αυτή την κόλαση, την πιο επικίνδυνη και κρίσιμη απ' όλες τις μάχες που έδωσαν τα τμήματα του ΔΣΕ, χάνεται η κατεύθυνση, άνθρωποι και ζώα πέφτουν, ξεστρατίζουν...

Το Αρχηγείο της Δυτικής Στερεάς δίνει απόψε την πιο σκληρή μάχη. `Η νικάει ή διαλύεται...

Δέκα, είκοσι πόντοι, μισό μέτρο το χιόνι. Μια μεγάλη πορεία κάναμε ως τα σύνορα, να πάρουμε οπλισμό, πυρομαχικά, ρουχισμό κι απόψε χάνονται όλα στ' αφιλόξενο ηπειρώτικο βουνό!

Ε, όχι! Δεν είναι και τόσο εύκολη λεία ο Δημοκρατικός Στρατός, οι Ρουμελιώτες αντάρτες. Αρχίζει η αντεπίθεση, η αντίστροφη μέτρηση.

Ενας διμοιρίτης, καλή του ώρα αν είναι ζωντανός, παίρνει διαταγή με τη διμοιρία του, να ξενυχτίσει στο ψηλότερο σημείο, εκεί που αρχίζει κάποια κατάβαση,. Αυτός δεν πρέπει να κοιμηθεί, δεν πρέπει να παγώσει, δεν πρέπει να πεθάνει, θα σταθεί με τη διμοιρία του άπαρτο και ανίκητο μετερίζι, αλύγιστο ταμπούρι, σε πείσμα όλων που θέλουν το χαμό μας. Ούτε λίγο, ούτε πολύ πήρε διαταγή να νικήσει τη θύελλα μαζί με τη διμοιρία του.

Ηλία Παπαδάκη τον έλεγαν, απ' τα Σαραντάπορα Ευρυτανίας. Μέτριος στ' ανάστημα, λιγνός, φτωχοντυμένος και σεμνός... Με την πίστη του στην ιδέα και τον άνθρωπο ξεπέρασε όλους τους στρατιωτικούς κανονισμούς, τις πολεμικές πείρες και τις ανθρώπινες αντοχές...

Αναψε πρώτα μια φωτιά. Τη φωτιά την τάιζε με παΐδες απ' τα σαμάρια των ψόφιων μουλαριών...

Και στάθηκε ο Παπαδάκης άγρυπνος, μην πάρει τους άντρες του γλυκός ύπνος ξεγελαστής και τους παγώσει.

Καλή του ώρα όπου να 'ναι, αν γλίτωσε. Καλή του ώρα. Το αριστείο ανδρείας που του κρέμασε το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ ήταν ασήμαντη πληρωμή στο μέγεθος της προσφοράς του...

Ετσι σπάσαμε το φράγμα της χιονοθύελλας, αφού μας έφαγε δέκα λεβέντες και διπλάσια μεταγωγικά...

Το δειλινό περάσαμε την Τζούρτζια, το Γαρδίκι και νυχτώσαμε στην καταραμένη ρεματιά του Προδρόμου...

Με αφάνταστες περιπέτειες φτάσαμε τα μεσάνυχτα στη Νεράιδα και τρυπώσαμε όπως - όπως, όσο να φέξει.⁽⁵⁾

Περνώντας το διάσελο του Μπάρου (ένα μνημείο στο διάσελο του Μπάρου πρέπει να στηθεί), νιώθουμε πως κατεβαίνουμε. Ενα ξεφούσκωμα ανακούφισης, ευτυχώς, δεν ξεφούσκωσε κανένα λάστιχο. Ενώ οι σύντροφοί μας το '47 συνέχισαν την πορεία αριστερά προς Τζούρτζια - Νεράιδα. Εμείς τραβήξαμε δεξιά για Καλλαρύτες.

Σάββατο το βράδυ αράξαμε στον ξενώνα του Ναπολέοντα, φάγαμε στο καφενείο του. Πολύ καλή κουζίνα σ' ένα καφενείο παραδοσιακής αισθητικής, όπως άλλωστε αρμόζει στους Καλλαρύτες. Πρόκειται για ένα μνημείο παγκόσμιας ομορφιάς. Οταν η πέτρα «γεμίσει» ανθρώπινη εργασία γίνονται αριστουργήματα. Αξίζει για λόγους ιστορικής και αισθητικής να κάνει κάποιος τη διαδρομή Μοναστήρι Ανθούσας - Μπάρος -Καλλαρύτες.

Κυριακή πρωί παίρνουμε το δρόμο της επιστροφής. Ξανά από το Μπάρο, Μοναστήρι Ανθούσας, Χαλίκι, Ανήλιο, Μέτσοβο.

Αφήνουμε τη Βάλια Κάλντα αριστερά, την Κατάρα δεξιότερα. Τραβάμε για Γρεβενά.

Τα μυαλά γυρίζουν πίσω. Από δω πέρασε η μεγάλη πορεία του ΔΣΕ με επικεφαλής το Χ. Φλωράκη.

«Η μεγάλη μάχη του Μετσόβου τελείωσε. Η μάχη κράτησε από τις 18 ως 28 Οκτώβρη του '47. Οι δυνάμεις του ΔΣΕ αναγκάστηκαν να αποσυρθούν. Η νευραλγική περιοχή Κατάρας έμεινε στα χέρια του στρατού κι άρχισε να λειτουργεί η συγκοινωνία Καλαμπάκα - Γιάννενα».⁽⁶⁾

Τα σπλάχνα της Κατάρας ανασκάπτονται, σήραγγες, πέλματα για τεράστιες αερογέφυρες. Η Κατάρα παρακάμπτεται. Ποιος σε λίγα χρόνια θα θυμάται τι;

Κυριακή. Τελευταίος σταθμός στη Γέφυρα Σπανού. Λίγο κάτω απ' το Κηπουργιό. Αριστερά Ορλιακας, Ζιάκας, Σπήλαιο, Αβδέλα. Μπροστά αριστερά Σινιάτσικο, Μπούρινος, Δεξιότερα... Αριστερά η ταμπέλα δείχνει προς Σαμαρίνα.

Τα μυαλά άρχισαν να ξεστρατίζουν. «Την άλλη φορά να πάμε από δω, ανάποδα Σαμαρίνα, Πάδες, Κλέφτης...».

Η φωνή του γραμματέα μάς συνεφέρνει «Ε, έλεος. Τέρμα τα τριήμερα "ελευθέρας βοσκής". Εχουμε καθήκοντα μπροστά. Εξόρμηση, Συνδιάσκεψη για τη Νεολαία, κινητοποίηση ΠΑΜΕ, έχουμε... έχουμε...».

Τα κεφάλια μέσα. Οι δείκτες που θα καλύψουμε θα δείξουν τη συνέπειά μας για την ιστορία του κινήματος, του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.