Ολα τα «σφυριά» του κεφαλαίου φαίνεται να συντονίζονται αυτή την περίοδο στην προσπάθεια προώθησης των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων στην εκπαίδευση. Δεν είναι μόνο η κυβέρνηση της ΝΔ που νομοθετεί και το ΠΑΣΟΚ που της προσφέρει την πλήρη συναίνεσή του, δεν είναι μόνο η ΕΕ που πιέζει και ελέγχει την πορεία προσαρμογής των εκπαιδευτικών συστημάτων στις ανάγκες του κεφαλαίου, είναι και οι ίδιες οι επιχειρήσεις που αναλαμβάνουν δράση και παρεμβαίνουν άμεσα στο «τι» και το «πώς» διδάσκεται σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης.

Ο πρόεδρος του ΣΕΒ, Δ. Δασκαλόπουλος, δήλωσε πρόσφατα ότι «έχει έρθει η ώρα για την ιδιωτική πρωτοβουλία να αναλάβει συλλογικές πρωτοβουλίες πνοής σε όλα τα επίπεδα, με γνώμονα την ανταγωνιστική ανασυγκρότηση της οικονομίας» και ότι «ο πιο σημαντικός συντελεστής παραγωγής υπεραξίας» είναι «η γνώση σε συνδυασμό με την ευελιξία και τη συνεχή κατάρτιση». Σε απλά ελληνικά, το κεφάλαιο απαιτεί ένα σύστημα εκπαίδευσης που θα διευκολύνει και θα αυξάνει την ακόμα μεγαλύτερη εκμετάλλευση των εργαζομένων, ώστε να μεγαλώνει ακόμα περισσότερο τα κέρδη του και να διαιωνίζει την κυριαρχία του. Αν και ΝΔ και ΠΑΣΟΚ δεν έχουν καμιά αντίρρηση για αυτό το μοντέλο - εξάλλου το προωθούν σταθερά - οι επιχειρήσεις φαίνεται ότι βιάζονται και απαιτούν πιο άμεση προώθηση των αναδιαρθρώσεων για πιο γρήγορα αποτελέσματα. Εχουν διαγνώσει εξάλλου ότι υπάρχει μια σημαντική μερίδα του κόσμου που μαθαίνει σιγά σιγά να διαβάζει αυτούς τους στόχους του κεφαλαίου, κάτω από τις θετικά φορτισμένες έννοιες όπως «αναβάθμιση», «ποιότητα», «εκσυγχρονισμός», «ευελιξία - αποκέντρωση» που χρησιμοποιούν οι εκπρόσωποί του. Και όσο αποκαλύπτονται οι πραγματικοί στόχοι τους, τόσο φουντώνουν οι αντιδράσεις του λαού και της νεολαίας. Γι' αυτό και ο πρόεδρος του ΣΕΒ θλίβεται που το πολιτικό σύστημα και η κοινωνία αντιμετωπίζουν «με έκδηλη απροθυμία» την απαιτούμενη γι' αυτόν εκπαιδευτική «όχι απλώς αναβάθμιση, αλλά επανάσταση»!

Η βιασύνη, λοιπόν, του κεφαλαίου ωθεί τις επιχειρήσεις να αναλάβουν συντονισμένη δράση στα θέματα της εκπαίδευσης, να συμβάλουν αποφασιστικά στις αναδιαρθρώσεις, να φτιάξουν ταχύτερα το σύστημα που θέλουν για να έχουν άμεσα στη διάθεσή τους τους αποφοίτους - εργάτες που χρειάζονται, κομμένους και ραμμένους στα μέτρα και τις απαιτήσεις του κεφαλαίου. Σ' αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η «πρωτοβουλία» του Ιδρύματος Λαμπράκη, μαζί με άλλα εφτά... «ευαγή ιδρύματα» να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν «εκπαιδευτικά προϊόντα» για μαθητές, εκπαιδευτικούς και υποψηφίους για την Ανώτατη Εκπαίδευση. Πίσω από αυτά τα ιδρύματα (Λαμπράκη, Εθνικής Τράπεζας, Μποδοσάκη, Νιάρχου, Ωνάση, Κωστόπουλου, Λεβέντη, Ευγενίδου) κρύβονται μια σειρά επιχειρηματικοί κολοσσοί.

Αρκεί να σημειώσουμε ότι το Ιδρυμα Σ. Νιάρχου, με το θάνατο του γνωστού εφοπλιστή, κληρονόμησε το 20% των μετοχών της εταιρίας που αποτελούσε τη «ναυαρχίδα» των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του ομίλου του. Το Ιδρυμα Ωνάση, αντίστοιχα, κληρονόμησε και διαχειρίζεται μέχρι σήμερα κατά το ήμισυ την περιουσία του Αριστοτέλη Ωνάση (όπου όταν μιλάμε για περιουσία δεν εννοούμε «λίρες σε σεντούκι», αλλά μεγάλες επιχειρήσεις σε διάφορους τομείς). Το Ιδρυμα Κωστόπουλου ιδρύθηκε για να γιορταστούν τα 100 χρόνια της Τράπεζας Πίστεως, βλέπε σήμερα «Αλφα Μπανκ». Το Ιδρυμα Μποδοσάκη ξεκαθαρίζει αυτοπαρουσιαζόμενο στην ιστοσελίδα του ότι «αποτελεί το αποκορύφωμα της λαμπρής σταδιοδρομίας του δημιουργού του και είναι φορέας των αξιών που πιστά υπηρέτησε ο ίδιος»... Αναζητώντας αυτές τις «αξίες» μπορεί να σκοντάψει κάποιος πάνω στο αίμα των εργατών που χύθηκε στα εργοστάσιά του ή, πιο παλιά, στις «αξίες» που του επέτρεπαν να πουλάει όπλα και στους Τούρκους και στους Ελληνες πριν τη Μικρασιατική καταστροφή ή, αργότερα, στον Ισπανικό Εμφύλιο να προμηθεύει με όπλα και το Δημοκρατικό Στρατό της Ισπανίας και τον Χίτλερ!

Αυτοί, λοιπόν, ουσιαστικά αναλαμβάνουν να κάμψουν την «απροθυμία» της κοινωνίας για τις αναδιαρθρώσεις, φτιάχνοντας εκπαιδευτικά «πακέτα» ελκυστικά και κατευθύνοντας τους εκπαιδευόμενους σε εκείνες τις δεξιότητες και τις καταρτίσεις που υπαγορεύουν οι πρόσκαιρες ανάγκες τους.

Οπως αναφέρει η ανακοίνωση των ιδρυμάτων - που την προηγούμενη Κυριακή δημοσιεύτηκε ως πληρωμένη καταχώριση στον Τύπο - το μορφωτικό σκέλος της πρωτοβουλίας «περιέχει δράσεις και εκπαιδευτικά "προϊόντα" που θα απευθύνονται κυρίως στους μαθητές και στους εκπαιδευτικούς». Τα «προϊόντα» αυτά θα είναι, όπως μας πληροφορούν παρακάτω, «εισαγωγικά μαθήματα» σε αντικείμενα όπως «ευρωπαϊκός πολιτισμός», «κοινωνικές» και «οικονομικές εξελίξεις», καθώς και «ρηξικέλευθα εκπαιδευτικά παιχνίδια στο Διαδίκτυο» ή και δράσεις που θα συνδέονται με μουσεία, βιβλιοθήκες κλπ.

Είναι φανερή δηλαδή η προσπάθεια να «πάρουν πάνω τους» την απευθείας διδασκαλία μέσω προγραμμάτων. Θέλουν να διαπαιδαγωγούν τους μαθητές, με εκλαϊκευμένο τρόπο, στην «ευρωπαϊκή ιδέα», την «ανταγωνιστικότητα», την «επιχειρηματικότητα» και σε άλλες κάλπικες αξίες του κεφαλαίου. Παράλληλα με τα παιχνίδια και οι δράσεις σε μουσεία και βιβλιοθήκες επιδιώκουν να κάνουν αυτή τη διδασκαλία πιο εύπεπτη και ελκυστική, για να «πιάνει τόπο» και να αφομοιώνεται καλύτερα από τις νεανικές συνειδήσεις. Γιατί ένας από τους λόγους που το σημερινό σχολείο μετά τις αναδιαρθρώσεις δε λειτουργεί τόσο αποτελεσματικά όσο θα ήθελε το κεφάλαιο και δεν πείθει μαζικά με τα κηρύγματα υποταγής, αλλά αντίθετα πυροδοτεί τα τελευταία χρόνια αγανάκτηση και μαθητικές κινητοποιήσεις, είναι και το ότι είναι άνευρο, «ανάλατο» και απωθητικό.

Πέρα από το «μορφωτικό» σκέλος της πρωτοβουλίας των ιδρυμάτων, υπάρχει και το «αναπτυξιακό», δηλαδή ο σχεδιασμός της εκπαίδευσης με βάση τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Οπως αναφέρουν, ο «αναπτυξιακός» άξονας: «Περιλαμβάνει την κατά τακτά χρονικά διαστήματα μελέτη της απασχόλησης αποφοίτων ΑΕΙ και ΤΕΙ καθώς και της αγοράς εργασίας σε συνεργασία με το Ιδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ). Το έργο αυτό προϋποθέτει τη συλλογή, κωδικοποίηση και κατάλληλα επεξεργασμένη πληροφόρηση σχετικά με τους θεσμούς και τους μηχανισμούς της οικονομίας, αλλά και τις απαιτούμενες γνώσεις και δεξιότητες που συνδέονται με γενικές επαγγελματικές κατευθύνσεις και επί μέρους επαγγέλματα». Το «αναπτυξιακό σκέλος» συμπληρώνεται με τη διάθεση πληροφοριών για σπουδές στα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μέσω διαδικτυακού κόμβου όπου θα περιλαμβάνονται αναλυτικοί οδηγοί σπουδών και περιγράμματα επαγγελματικών κατευθύνσεων.

Δηλαδή, θα μελετούν το πόσο προσαρμοσμένοι είναι οι απόφοιτοι των πανεπιστημίων και των ΤΕΙ στο μοντέλο του εργαζόμενου που επιθυμεί το κεφάλαιο και, φυσικά, θα υποδεικνύουν κατά καιρούς τις αναπροσαρμογές που θα κρίνουν αναγκαίες. Παράλληλα, θα παραγγέλνουν αποφοίτους στις ειδικότητες που θέλουν και θα προσανατολίζουν - μέσω των οδηγών σπουδών - τους υποψήφιους για την Ανώτατη Εκπαίδευση στις κατευθύνσεις που θέλει το κεφάλαιο. Τι σημαίνει όμως αυτό; Για τους φοιτητές σημαίνει ευέλικτες σπουδές και εφήμερες γνώσεις για την αναπαραγωγή του απασχολήσιμου και πιο άγρια εκμεταλλεύσιμου δυναμικού. Για το λαό σημαίνει ότι οι δικές του ανάγκες, οι ανάγκες της κοινωνίας δε θα μετρούν. Για παράδειγμα, ακόμα κι αν υπάρχει έλλειψη γιατρών ή νοσηλευτών στα νοσοκομεία, δε θα κατευθύνονται οι υποψήφιοι σ' αυτές τις σχολές αν δεν ανοίξουν νέες επιχειρηματικές δυνατότητες για το κεφάλαιο στον τομέα της υγείας. Αντίστοιχα, μπορεί η Ελλάδα να είναι μια σεισμογενής χώρα και μόνο από αυτό κατ' αρχήν να προκύπτει η ανάγκη για ικανό αριθμό μηχανικών, αλλά να μην κατευθύνονται οι υποψήφιοι στα πολυτεχνεία γιατί π.χ. οι μεγαλοκατασκευαστικές εταιρίες δε βλέπουν άμεσα ή μεσοπρόθεσμα «μεγάλα έργα»...

Η πρωτοβουλία των οκτώ ιδρυμάτων για την παιδεία έχει ακόμα ένα στοιχείο άξιο σχολιασμού. Κινείται στο πλαίσιο της λεγόμενης «εταιρικής κοινωνικής ευθύνης». Είναι το ιδεολόγημα που λέει ότι οι επιχειρήσεις είναι που οδηγούν στην ανάπτυξη της κοινωνίας και γι' αυτό θα πρέπει δήθεν να εμφανίζουν και «κοινωνικό» πρόσωπο, θα πρέπει να αναλάβουν να «αναπτύξουν» και κοινωνικούς τομείς με βάση τις αξίες και τα συμφέροντά τους. Ετσι, καλλιεργούν την αυταπάτη ότι το κεφάλαιο μπορεί να έχει κοινωνικό πρόσωπο, ότι μπορεί να βάλει τον άνθρωπο πάνω από τα κέρδη (θυμίζει κάτι αυτό)... Ταυτόχρονα, μέσω των δραστηριοτήτων «κοινωνικής ευθύνης» εξασφαλίζουν τη διαφήμισή τους, το ξέπλυμα του ονόματός τους και της βρώμας των εγκλημάτων που τους βαραίνουν.