Από προχτές, σχεδόν όλη η υφήλιος ζει στο ρυθμό του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου 2006, οι αγώνες του οποίου διεξάγονται στα γήπεδα της Γερμανίας. Για την πλειοψηφία των φιλάθλων, το Μουντιάλ θεωρείται η μεγαλύτερη γιορτή του ποδοσφαίρου, σε επίπεδο εθνικών συγκροτημάτων. Είναι όμως έτσι ή πιο σωστά μόνο έτσι;

Η γιορτή είναι η... βιτρίνα, το δόλωμα. Ή, αν προτιμάτε, η κορυφή του παγόβουνου. Αυτός ο θεσμός, όπως και οι υπόλοιποι, πλέον είναι - στην πραγματικότητα - μια τεράστια μπίζνα. Ενα καταναλωτικό όργιο, με πωλητές και αγοραστές. Η «αποθέωση» της εμπορευματοποίησης. Η οποία αρχίζει πολύ νωρίτερα από την έναρξη των αγώνων και κορυφώνεται κατά τη διάρκειά τους. Εδώ και αρκετά χρόνια ελάχιστοι είναι - αν υπάρχουν - αυτοί που δεν έχουν αντιληφθεί πως (και) το Μουντιάλ αποτελεί ένα πεδίο δράσης και (μοιραία) σύγκρουσης επιχειρήσεων, με στόχο τα τεράστια κέρδη που διακυβεύονται.

Η ιδεολογία και η πρακτική της εμπορευματοποίησης και εκμετάλλευσης του γεγονότος διαπερνάει κάθε επίπεδο της πυραμίδας. Ξεκινώντας φυσικά, από το κεφάλι. Αλλωστε καπιταλισμό έχουμε και το ποδόσφαιρο «πουλάει». Η FIFA, είναι η πρώτη και κύρια διδάξασα. Για να γίνουν αποκλειστικές χορηγοί, δηλαδή να ταυτιστούν - διαφημιστούν μόνο τα προϊόντα τους στη διοργάνωση, 15 πολυεθνικές εταιρίες [«Adidas», «Anheuser Busch» (ζυθοποιία), «Avaya» (όμιλος τηλεπικοινωνιακού υλικού), «Coca-Cola», «Continental», «Deutsche Telekom» (τηλεπικοινωνίες), «Emirates», «Yahoo», «Fuji», «Gillette», «Hyundai», «McDonalds», «Philips», «Toshiba», «Mastercard»] πλήρωσαν από 40 εκατ. ευρώ. Επιπλέον κάποιες γερμανικές εταιρίες κατέβαλαν περίπου 13 εκατ. ευρώ, ώστε να αποκτήσουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν το λογότυπο της διοργάνωσης. Μεταξύ τους η εταιρία στοιχημάτων «Oddset»...

Τα τηλεοπτικά δικαιώματα του Παγκόσμιου Κυπέλλου (ΠΚ) του '90 είχαν πωληθεί έναντι 95 εκατ. ελβετικών φράγκων. Για να φτάσουμε (ΠΚ '94 - 110 εκατ. ελβετικά φράγκα, ΠΚ '98 - 135 εκατ.), στο προηγούμενο ΠΚ του 2002 στα 1,3 δισ. ελβετικά φράγκα, ενώ σήμερα το ποσό να έχει ξεπεράσει αρκετά τα 1,5 δισ. ελβετικά φράγκα... Αναρωτιέστε γιατί;

Το ΠΚ του '90 παρακολούθησαν 26,7 δισ. τηλεθεατές για να φτάσουμε ('94 - 32,1 δισ. τηλεθεατές, '98 - 33,4 δισ.) συνολικά το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2002 να το παρακολουθήσουν 35 δισεκατομμύρια άνθρωποι. Η πραγματική αλήθεια βέβαια δεν είναι τόσο τα νούμερα, όσο η δυναμική του ποδοσφαίρου. Σύμφωνα με μία μελέτη της σχολής επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, η «MasterCard» πραγματοποίησε πωλήσεις αξίας περίπου 500 εκατ. δολ. μόνο και μόνο από την προβολή μιας διαφημιστικής πινακίδας που βρισκόταν στο στάδιο του τελικού του Παγκόσμιου Κυπέλλου του 1994. Ο συνολικός χρόνος εμφάνισης της πινακίδας στους τηλεοπτικούς δέκτες ήταν 12 λεπτά και 8 δεύτερα!..

Ορισμένα ακόμα στοιχεία, που καταδεικνύουν, το αλισβερίσι. Ο προϋπολογισμένος τζίρος της FIFA, μόνο από το κομμάτι των εκδηλώσεων, ανέρχεται σε 479 εκατ. ευρώ. Περίπου 820 εκατ. ευρώ είναι ο τζίρος της διαφήμισης, γύρω από το Μουντιάλ. Ενώ αυτός των εταιριών κινητής τηλεφωνίας υπολογίζεται σε περίπου 5,2 δισ. ευρώ. Οσο για το στοίχημα; Μόνο στην Αγγλία υπολογίζεται να παιχτούν περίπου 1,6 δισ. ευρώ...

Από την... πίτα, είναι επόμενο να διεκδικήσουν κάποια ψίχουλα και «φτωχοδιάβολοι». Ετσι, γύρω από τη διοργάνωση έχει στηθεί ένα παζάρι, που... φλερτάρει ακόμα και με τα όρια της λογικής. Αναφερόμαστε σε ανεπίσημα προϊόντα, όπως παιχνίδι γνώσεων τυπωμένο σε... χαρτί υγείας! Ράδιο - cd, σνακ και σούπες με νουντλ σε σχήμα ποδοσφαιρικής μπάλας, μουντιαλικές πίτσες. Ακόμα και λουκάνικα ή φέτες χοιρινού με εικόνες παικτών να κάνουν ντρίπλες!...

Οπως είναι αναμενόμενο τα τεράστια ποσά και συμφέροντα που διακυβεύονται, προκαλούν συγκρούσεις. Επιχειρήσεις προσέφυγαν και το ανώτατο γερμανικό δικαστήριο τους επέτρεψε να χρησιμοποιούν, στις διαφημίσεις τους, τη φράση Παγκόσμιο Κύπελλο 2006. Οι επίσημοι χορηγοί λοιπόν ζήτησαν από την FIFA να τους επιστραφεί το 20% των χρημάτων που έδωσαν.

Επίσημος χορηγός, της διοργάνωσης, είναι η εταιρία «Emirates». Ομως η διαφημιστική καμπάνια της «Lufthansa», έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να παραπέμπει στο Μουντιάλ. «Ο κόσμος μπορεί να θεωρεί ότι είμαστε και εμείς σπόνσορες της διοργάνωσης. Αυτό είναι καλό για εμάς. Φροντίζουμε πάντως να αποφεύγουμε το επίσημο λογότυπο του ΠΚ» δήλωσε η εκπρόσωπος Τύπου της γερμανικής εταιρίας, Αμέλια Λόρεντζ («Καθημερινή» 6/5/2006).

Από τα ενδεικτικότερα γεγονότα της υφισταμένης κατάστασης, είναι η ιστορία με το γήπεδο του Αμβούργου. Η εταιρία παροχής υπηρεσιών ιντερνέτ AOL, έχει δώσει το όνομα της στο γήπεδο και φυσικά έχει παντού διαφημίσεις της. Ομως, επίσημη χορηγός του ΠΚ είναι η ανταγωνίστριά της εταιρία «Yahoo». Για να ξεπεραστούν τα προβλήματα (είχε εξεταστεί το ενδεχόμενο ακόμα και αποκλεισμού του γηπέδου) αποφασίστηκε, κατά τη διάρκεια του Μουντιάλ, να μετονομαστεί... Από «AOL Arena» σε «Fifa World Cup Stadium Hamburg»...

Και βέβαια μην ξεχνάμε τον «πόλεμο» των αθλητικών εταιριών. «Adidas», «Puma» και «Nike» είναι αυτές που, κυρίως, «κονταροχτυπιούνται». Επαθλο φυσικά αρκετά εκατ. ευρώ. Από την προώθηση, μέσω των ομάδων και των ειδώλων - παιχτών, της φίρμας και των προϊόντων τους. Η πρώτη έχει συμβόλαια με 6 ομάδες, η δεύτερη με 12 και η τρίτη με 8. Διεκδικούν μεγαλύτερο μερίδιο, σε μια αγορά, η συνολική αξία της οποίας υπολογίζεται σε 145 δισ. δολάρια...

Η «Adidas» λοιπόν, ως επίσημος χορηγός της FIFA, ξόδεψε σημαντικά ποσά για να απαγορέψει τη διαφήμιση ανταγωνιστριών της εταιριών, στις ΗΠΑ. Η «Nike» απάντησε κάνοντας συμμαχία με την εταιρία «Google». Η αθλητική εταιρία θα προβάλλεται σε ιστοσελίδα της δεύτερης, για τους - ανά τον κόσμο - ποδοσφαιρόφιλους. Οσο για τη «μικρή» - σε σύγκριση με τις άλλες - «Umbro», η χορηγός της εθνικής Αγγλίας, περιμένει αύξηση των εσόδων της τουλάχιστον κατά 20%...

Μετά απ' όλα αυτά ποιος μπορεί πλέον να μιλά για «παιχνίδι», για ευγενή άμιλλα και συναγωνισμό και για τους καλύτερους που κερδίζουν; Αλλά είπαμε, καπιταλισμός και αθλητισμός πραγματικός είναι ασυμβίβαστα.