Ο Κάρλος Φουέντες αφηγείται ότι διασχίζοντας κάποτε μαζί με ένα Βορειοαμερικανό συγγραφέα τα χωριά της κοιλάδας Μορέλος, «σταματήσαμε σ' ένα ανώνυμο χωριό, ξεχασμένο από τους οδικούς χάρτες και τις πινακίδες κυκλοφορίας. Ρωτήσαμε έναν αγρότη πως ονομαζόταν το χωριό. Μας απάντησε: Γκαρντούνιο, σε καιρό ειρήνης. Ζαπάτα σε καιρό πολέμου».*

Ουσιαστικά δεν πρόκειται για μία νοσταλγική υπενθύμιση του πάλαι πότε ένδοξου παρελθόντος, αλλά για μία προειδοποίηση που φυσικά ο Κάρλος Φουέντες τεχνηέντως παραλείπει... «εάν θέλετε πόλεμο: Ζαπάτα». Δεν είναι λίγες οι πόλεις και τα χωριά στο Μεξικό που δυναμικά «προετοιμάζουν» το μέλλον, έχοντας πάντα ως παρακαταθήκη τη μεξικανική επανάσταση της αυγής του 20^ού αιώνα και όλους τους αγώνες και τις εξεγέρσεις που ακολούθησαν, με αποκορύφωμα τη σφαγή των φοιτητών στη σκιά των Ολυμπιακών Αγώνων του 1968, αλλά και πριν μερικά χρόνια την επί μήνες κατάληψη του μεγαλύτερου Πανεπιστημιακού Ιδρύματος της Λατινικής Αμερικής, του Εθνικού Αυτόνομου Πανεπιστημίου του Μεξικού - UNAM. Και φυσικά την εξέγερση των Ζαπατίστας.

Υπερβολή τάχα για μία χώρα που περισσότερο από μία δεκαετία έχει ενταχθεί στη Βορειοαμερικανική Ζώνη Ελεύθερου Εμπορίου - NAFTA, που είδε την οικονομία της να κλυδωνίζεται σοβαρά από την κρίση των χρηματιστηρίων, που η παραγωγή σαπουνόπερων είναι μαζικότατη..;

«Ο μοναδικός δρόμος για το λαό του Μεξικού, για την εργατική τάξη και όλους τους εργαζόμενους είναι ο αγώνας. Ο αγώνας στο πλαίσιο του κινήματος όπου συμμετέχουν το Κόμμα των Κομμουνιστών του Μεξικού μαζί με τον EZLN» θα δηλώσει πριν από λίγο καιρό, και όχι τυχαία, ο Πάβελ Μπλάνκο Καμπρέρα, μέλος της ΚΕ του Κόμματος Κομμουνιστών του Μεξικού. Τα γεγονότα μπορούν να μιλήσουν από μόνα τους.

Πλέον χαρακτηριστική περίπτωση τούτες τις μέρες που η κλεψύδρα του χρόνου εξαντλείται για τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών, η Οαξάκα, πρωτεύουσα του ομώνυμου διοικητικού διαμερίσματος, και ένα από τα τελευταία προπύργια του Θεσμικού Επαναστατικού Κόμματος (PRI), ο υποψήφιος του οποίου έρχεται τρίτος στην κούρσα, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις.

Από το Μάη η Οαξάκα είναι ένα καζάνι που βράζει, με την απεργία των εκπαιδευτικών να βρίσκεται στο επίκεντρο. Οι περίπου 80.000 δάσκαλοι διεκδικούν αναπροσαρμογή των μισθών με βάση το κόστος ζωής στην Οαξάκα, ενίσχυση των υποστηρικτικών προγραμμάτων για τα σχολεία, κυρίως όσων αφορούν τις υποδομές, επίδομα εξοπλισμού και ποικίλων εκπαιδευτικών υλικών για τους φοιτητές που ζουν σε δήμους πιο περιθωριοποιημένους και, τέλος, ο τερματισμός της καταστολής σε βάρος των εργαζόμενων στην εκπαίδευση. Ζητούν τη διαλεύκανση των υποθέσεων εξαφανισμένων, την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων και την παραίτηση του κυβερνήτη της Οαξάκα, Ουλίσες Ρουίς.

Τον περασμένο Ιούνη, και για την ακρίβεια στις 14 Ιούνη, η Οαξάκα θα γνωρίσει μία από τις φονικότερες επιχειρήσεις καταστολής. Εκατοντάδες αστυνομικές δυνάμεις της πολιτειακής κυβέρνησης, υπό την κάλυψη ελικοπτέρων βίαια και βάρβαρα προσπάθησαν να εκκενώσουν τους δρόμους και την κεντρική πλατεία στην καρδιά της Οαξάκα από τους δασκάλους που έκαναν κατάληψη. Η κεντρική πλατεία μετατράπηκε σε πραγματικό πεδίο μάχης. Αγνωστος μέχρι σήμερα ο ακριβής αριθμός των θυμάτων - τουλάχιστον δύο μικρά παιδιά και τρεις δάσκαλοι - εκατοντάδες οι τραυματίες, όπως και οι συλλήψεις αλλά και οικογενειακές διώξεις.

Η άγρια καταστολή αντί να τους τρομοκρατήσει, τους δυνάμωσε και το κίνημα των δασκάλων, κοινωνικές οργανώσεις κι ένας μεγάλος αριθμός κατοίκων της πόλης, θεωρώντας άμεσα υπεύθυνο τον κυβερνήτη της Οαξάκα αλλά και έμμεσα την ίδια την εξουσία στο Μεξικό, υπεύθυνη για το χάος και τη βία, την ανισότητα και την καταστολή, σχηματίζουν όργανο αγώνα αλλά και άτυπης διακυβέρνησης, τη Λαϊκή Συνέλευση της Οαξάκα (ΑΡΡΟ). Από τα μέση Ιούνη, κατά τη διάρκεια των εκλογών και φυσικά μέχρι σήμερα, η πολιτική που ακολουθείται είναι αυτή των «όπλων», βλέπε δολοφονίες, απόπειρες δολοφονιών, πληρωμένα σαμποτάζ.

Κορύφωση αυτής της «πολιτικής των όπλων» μόλις την περασμένη Τρίτη τα ξημερώματα όταν περίπου 15 κομάντος της Αστυνομίας, επιβαίνοντας σε τρία οχήματα, κατέφθασαν στο κτίριο που στεγάζει το ραδιοφωνικό σταθμό «Σέρο δελ Φορτίν» και το τηλεοπτικό «Κανάλι 9», που τελούσε υπό κατάληψη από την 1η Αυγούστου, και επιτέθηκαν ενάντια σε μέλη της ΑΡΡΟ. Ο 52χρονος αρχιτέκτονας Λάσαρο σαν Πάμπλο και ο δάσκαλος Σέρχιο Βαλντές γαζώθηκαν από τις σφαίρες των κομάντος και μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο. Ο Λάσαρο σαν Πάμπλο εξέπνευσε λίγο αργότερα.

Η απάντηση για άλλη μία φορά ήταν η ένταση του αγώνα. Μέλη του ΑΡΡΟ και οι δάσκαλοι που απεργούν κατέλαβαν 12 ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς στην Οαξάκα, ανέτρεψαν λεωφορεία και έστησαν οδοφράγματα. Οι καταλήψεις έγιναν ταυτόχρονα από ομάδες 50 περίπου δασκάλων και μελών του ΑΡΡΟ σε κάθε σταθμό. Μερικές ημέρες πριν από αυτό το επεισόδιο, ένοπλοι άνοιξαν πυρ ενάντια σε διαδήλωση δασκάλων, τραυματίζοντας δύο, ενώ την πρώτη βδομάδα του Αυγούστου δολοφονήθηκαν τρεις άνθρωποι και συνελήφθησαν ηγετικά στελέχη των λαϊκών οργανώσεων που συμμετέχουν στην ΑΡΡΟ.

Για άλλη μία φορά η βάρβαρη καταστολή έδωσε έναυσμα για περισσότερες κινητοποιήσεις. Οπως είχε γίνει και με το Σαν Σαλβαδόρ Ατένκο, τον περασμένο Μάη.

Η αγροτική κοινότητα του Ατένκο, 30 χλμ. έξω από την Πόλη του Μεξικού, έχει μακρά ιστορία αντίστασης. Το 2001, οι κάτοικοί της κατάφεραν να αποτρέψουν την αρπαγή της κοινοτικής γης που προοριζόταν για την κατασκευή αεροδρομίου, κηρύσσοντας την περιοχή αυτόνομη και εμποδίζοντας τη διενέργεια των εκλογών. Η εικόνα τους πάνω σε άλογα και με ματσέτες στα χέρια (σ.σ. μεγάλα μαχαίρια) να εισβάλουν στο Κογκρέσο έχει μετατραπεί σε σύμβολο της αντίστασης των καταπιεσμένων στο Μεξικό και οδήγησε στο σχηματισμό της οργάνωσης Λαϊκό Μέτωπο για την Υπεράσπιση της Γης (FPDT), η οποία σήμερα συμμετέχει στην «Αλλη Καμπάνια», με το Κόμμα των Κομμουνιστών του Μεξικού και φυσικά τους Ζαπατίστας.

Το τελευταίο κεφάλαιο αντίστασης άρχισε να γράφεται στις 3 του Μάη, όταν δύναμη της αστυνομίας, με το γνωστό «δημοκρατικό της τρόπο» επιχείρησε να απομακρύνει βίαια από την υπαίθρια αγορά του Texcoco τους μικροπωλητές, καλλιεργητές λουλουδιών στην πλειοψηφία τους, οι οποίοι αντιστέκονται στα σχέδια κερδοσκοπικής ανάπλασης της περιοχής, τα οποία προβλέπουν την εκδίωξή τους και την κατασκευή εμπορικού κέντρου της πολυεθνικής «Wal-Mart». Η επιχείρηση της αστυνομίας εξελίχθηκε σε σύγκρουση όπου και εν ψυχρώ δολοφονήθηκε ένας 14χρονος που δέχτηκε πυροβολισμό στο στήθος.

Τα ξημερώματα της επόμενης μέρας, 3.000 αστυνομικοί και επίλεκτες ομάδες καταστολής εισέβαλαν στο Ατένκο, πυροβολώντας και πνίγοντας την πόλη στα δακρυγόνα. Καταλήφθηκε μετά από δύο ώρες σθεναρής αντίστασης και ακολούθησαν εισβολές σε σπίτια, ξυλοδαρμοί και συλλήψεις. Επιλεκτική μεταχείριση επιφυλάχτηκε στα μέλη του FPDT και τις οικογένειές τους. Πληροφοριοδότης με κουκούλα υποδείκνυε ποιοι από αυτούς συμμετείχαν στις εκδηλώσεις της «Αλλης Καμπάνιας». Οι συλληφθέντες στοιβάχτηκαν σε καμιόνια, οδηγήθηκαν στις φυλακές, βασανίστηκαν. Ομως το Ατένκο, η Οαξάκα τώρα θυμίζουν «μέρες '94» όπως είχε πει ο υποδιοικητής Μάρκος, που πρόσφατα υπενθύμισε σε συγκέντρωση στο Σόκαλο, «το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα είναι νόθο. Οργανωθείτε και αγωνιστείτε».

* Από το βιβλίο του Αδόλφο Τζίλι: Η μεξικανική επανάσταση, 1910-20, εκδόσεις «Κουκκίδα» 2006.