ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. "Στην κοινωνική παραγωγή της ζωής τους, οι άνθρωποι έρχονται σε καθορισμένες, αναγκαίες, ανεξάρτητες από τη θέλησή τους σχέσεις, σε παραγωγικές σχέσεις, που αντιστοιχούν σε μια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών τους δυνάμεων. Το σύνολο αυτών των παραγωγικών σχέσεων αποτελεί την οικονομική διάρθρωση της κοινωνίας, την πραγματική βάση, που πάνω της υψώνεται ένα νομικό και πολιτικό εποικοδόμημα και στην οποία αντιστοιχούν ορισμένες μορφές κοινωνικής συνείδησης. Ο τρόπος παραγωγής της υλικής ζωής καθορίζει την κοινωνική, πολιτική και πνευματική πορεία (προτσές) της ζωής γενικά. Δεν είναι η συνείδηση των ανθρώπων που καθορίζει το είναι τους, μα αντίθετα το κοινωνικό είναι τους καθορίζει τη συνείδησή τους" (Κ. Μαρξ, από τον Πρόλογο στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας, Διαλεχτά Εργα Μαρξ - Ενγκελς, τ. Ι, σελ. 424).

2. "Σε μια ορισμένη βαθμίδα της εξέλιξής τους, οι υλικές παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχονται σε αντίφαση με τις υπάρχουσες παραγωγικές σχέσεις ή - πράγμα που αποτελεί μονάχα τη νομική γι' αυτό έκφραση - με τις σχέσεις ιδιοκτησίας, μέσα στις οποίες είχαν κινηθεί ως τώρα. Από μορφές ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων οι σχέσεις αυτές μεταβάλλονται σε δεσμά τους. Τότε έρχεται μια εποχή κοινωνικής επανάστασης. Με την αλλαγή της οικονομικής βάσης ανατρέπεται, αργότερα ή γοργότερα, ολόκληρο το τεράστιο εποικοδόμημα" (ό. π. σελ. 424).

3. "...Σύμφωνα με την υλιστική αντίληψη της ιστορίας ο καθοριστικός παράγοντας στην ιστορία είναι σε τελευταία ανάλυση η παραγωγή και αναπαραγωγή της πραγματικής ζωής. Ούτε ο Μαρξ ούτε εγώ ισχυριστήκαμε ποτέ τίποτα παραπάνω. Αν κάποιος τώρα το διαστρεβλώνει αυτό, έτσι που να βγαίνει πως ο οικονομικός παράγοντας είναι ο μοναδικά καθοριστικός, τότε μετατρέπει εκείνη τη θέση σε αφηρημένη, παράλογη φράση, που δε λέει τίποτα. Η οικονομική κατάσταση είναι η βάση, αλλά τα διάφορα στοιχεία του εποικοδομήματος: οι πολιτικές μορφές της ταξικής πάλης και τ' αποτελέσματά της - τα Συντάγματα, που τα καθορίζει η νικήτρια τάξη ύστερα από τη μάχη που κέρδισε κλπ. - οι νομικές μορφές, και ακόμα περισσότερο οι αντανακλάσεις όλων αυτών των πραγματικών αγώνων στον εγκέφαλο αυτών που συμμετέχουν στην πάλη, οι πολιτικές, νομικές, φιλοσοφικές θεωρίες, οι θρησκευτικές αντιλήψεις και η παραπέρα ανάπτυξή τους σε συστήματα δογμάτων, ασκούν κι αυτά την επίδρασή τους πάνω στην πορεία των ιστορικών αγώνων και σε πολλές περιπτώσεις αυτά κυρίως καθορίζουν τη μορφή τους. Είναι μια αλληλεπίδραση όλων αυτών των στοιχείων, μέσα στην οποία επιβάλλεται σε τελευταία ανάλυση, ως αναγκαιότητα, η οικονομική κίνηση μέσα απ' αυτό το ατέλειωτο πλήθος των συμπτώσεων (δηλαδή των πραγμάτων και γεγονότων που η μεταξύ τους εσωτερική συνάφεια είναι τόσο μακρινή ή τόσο αναπόδειχτη, που μπορούμε να τη θεωρήσουμε σαν ανύπαρκτη και να μη τη λογαριάζουμε)...

Την ιστορία μας την κάνουμε εμείς οι ίδιοι, την κάνουμε, όμως, πρώτα, κάτω από πολύ ορισμένες προϋποθέσεις και όρους. Απ' αυτούς οι οικονομικοί είναι που αποφασίζουν τελικά. Μα και οι πολιτικοί κλπ. ακόμα κι η παράδοση, που έχει στοιχειώσει στα κεφάλια των ανθρώπων, παίζουν κάποιο ρόλο, έστω κι αν δεν είναι ο αποφασιστικός". (Ο Ενγκελς στον Μπλοχ 21 - 22/9/1890. Διαλεχτά Εργα, τ. ΙΙ, σελ. 572 - 573).

4. "Τότε γιατί αγωνιζόμαστε για την πολιτική δικτατορία του προλεταριάτου, αν η πολιτική εξουσία είναι οικονομικά ανίσχυρη; Η βία (δηλαδή η κρατική εξουσία) είναι κι αυτή μια οικονομική δύναμη!" (Στο ίδιο σελ. 582).

5. Υλικά 4ου Συνεδρίου του ΠΑΣΟΚ και Θέσεις 2ουo Συνεδρίου του ΣΥΝ

6. Ιδεολογικές αρχές ΝΔ και Θέσεις ΠΟΛ.ΑΝ.

7. Φ. Ενγκελς, "Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους", εκδ. ΣΕ.

8. "Θα χάσουν οι δημόσιες λειτουργίες τον πολιτικό τους χαρακτήρα και θα μετατραπούν σε απλές διοικητικές λειτουργίες, που θα προστατεύουν τα πραγματικά κοινωνικά συμφέροντα". (Φ. Ενγκελς, "Για το κύρος", Διαλεχτά Εργα, τόμ. Ι, σελ. 769).

9. Β. Ι. Λένιν, "Το κράτος είναι προϊόν και εκδήλωση των ανειρήνευτων ταξικών αντιθέσεων. Το κράτος εμφανίζεται εκεί, τότε και καθόσον, όπου, όταν και εφόσον οι ταξικές αντιθέσεις δεν μπορούν αντικειμενικά να συμφιλιωθούν. Και αντίστροφα: η ύπαρξη του κράτους αποδείχνει ότι οι ταξικές αντιθέσεις είναι ανειρήνευτες". (Β. Ι. Λένιν, Απαντα τ. 33, σελ. 7, από το "Κράτος και Επανάσταση").

"Το κράτος είναι μηχανή για να στηρίζει την κυριαρχία μιας τάξης πάνω στην άλλη" (Λένιν, Απαντα, τ. 39, σελ. 73, "Για το κράτος" - διάλεξη).

10. "Ειδικά όμως ο ιμπεριαλισμός, η εποχή του τραπεζικού κεφαλαίου, η εποχή των γιγάντιων καπιταλιστικών μονοπωλίων, η εποχή της μετεξέλιξης του μονοπωλιακού καπιταλισμού σε κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό, δείχνει ένα ασυνήθιστο δυνάμωμα της "κρατικής μηχανής", μια ανήκουστη αύξηση του υπαλληλοκρατικού και στρατιωτικού της μηχανισμού σε συνδυασμό με την ένταση των διώξεων του προλεταριάτου, τόσο στις μοναρχικές, όσο και στις πιο ελεύθερες δημοκρατικές χώρες". (Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 33, σελ. 33).

11. "Ο μονοπωλιακός καπιταλισμός στη χώρα μας αναπτύχθηκε αργότερα από ό,τι στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες και ενώ είχε ήδη διαμορφωθεί το διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, με αποτέλεσμα να στηριχτεί σε σχετικά χαμηλή υλικοτεχνική βάση. Στα μεταδικτατορικά χρόνια αναπτύχθηκε περισσότερο ο κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός, δυνάμωσε η εξάρτηση από το ξένο μονοπωλιακό κεφάλαιο και το διεθνή ιμπεριαλισμό" (Πρόγραμμα του ΚΚΕ, εκδ. ΚΕ, σελ. 19).

12. "Ακόμη πιο ξεκάθαρα από τη ρήξη της με τους κοινοβουλευτικούς εκπροσώπους της η αστική τάξη φανέρωσε τη λύσσα της ενάντια στους φιλολογικούς εκπροσώπους της, ενάντια στον ίδιο τον τύπο της" (Κ. Μαρξ, "18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη", εκδ. ΣΕ, σελ.123).

"Ο καταμερισμός της εργασίας, που τον συναντήσαμε κιόλας πιο πάνω σαν μια από τις κύριες δυνάμεις στην ιστορία ως τώρα, εκδηλώνεται επίσης μέσα στην κυρίαρχη τάξη σαν καταμερισμός της πνευματικής και υλικής εργασίας, έτσι που μέσα σ' αυτήν την τάξη ένα μέρος εμφανίζονται σαν οι σκεπτόμενοι αυτής της τάξης (οι δραστήριοι ιδεολόγοι αντιλήψεων, που κάνουν κύρια πηγή των εσόδων τους την επεξεργασία της ψευδαίσθησης που έχει αυτή η τάξη για τον εαυτό της), ενώ η στάση των άλλων απέναντι σ' αυτές τις ιδέες και ψευδαισθήσεις είναι πιο παθητική και δεκτική, διότι αυτοί στην πραγματικότητα είναι τα δραστήρια μέλη αυτής της τάξης και έχουν λιγότερο χρόνο για να κατασκευάζουν ψευδαισθήσεις και ιδέες για τους εαυτούς τους. Μέσα σ' αυτήν την τάξη αυτός ο χωρισμός μπορεί ακόμα και να αναπτυχθεί σε μιαν ορισμένη αντίθεση και εχθρότητα ανάμεσα στα δυο μέρη, που όμως στην περίπτωση μιας πρακτικής σύγκρουσης, όπου η ίδια η τάξη κινδυνεύει, αυτή η αντίθεση και η εχθρότητα αυτόματα εκμηδενίζονται, και επίσης εξαφανίζεται η ψευδαίσθηση ότι οι κυρίαρχες ιδέες δεν είναι οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης κι ότι τάχα είναι μια δύναμη διαφορετική από τη δύναμη αυτής της τάξης". (Κ. Μαρξ, Φ. Ενγκελς, Η Γερμανική Ιδεολογία, εκδ. Γκούτενμπεργκ, σελ. 94 - 95).

13. "Επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα είναι η θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού". Αρθρο 3 του Συντάγματος (Το Σύνταγμα της Ελλάδας, εκδ. "Το Ποντίκι").

14. Κ. Μαρξ, Κεφάλαιο, τ. Ι, σελ. 415, 498 - 520, 598, 699, 707, 765, 775 - 776 κ. ά.

15. "Η ιμπεριαλιστική τάση για μεγάλες αυτοκρατορίες είναι πέρα για πέρα πραγματοποιήσιμη και στην πράξη πραγματοποιείται συχνά με τη μορφή ιμπεριαλιστικής ένωσης αυτοτελών και ανεξάρτητων, με την πολιτική σημασία της λέξης, κρατών. Μια τέτοια ένωση είναι δυνατή και παρατηρείται όχι μόνο με τη μορφή της οικονομικής σύμφυσης των χρηματιστικών κεφαλαίων δυο χωρών, αλλά και με τη μορφή της στρατιωτικής "συνεργασίας" σ' έναν ιμπεριαλιστικό πόλεμο" (Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 30, σελ. 102).

16. Γενικότερα για τις μεταρρυθμίσεις η ιστορία έχει επιβεβαιώσει τη λενινιστική επισήμανση πως "στην πραγματικότητα τις μεταρρυθμίσεις τις επιβάλλει ίσα ίσα η επαναστατική ταξική πάλη, η αυτοτέλειά της, η μαζική της δύναμη, ο πεισματικός χαρακτήρας της... Μόνο στο βαθμό που η πάλη αυτή είναι ισχυρή είναι πραγματοποιήσιμες οι μεταρρυθμίσεις που πάντα είναι απατηλές, διπρόσωπες...". (Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 13, σελ. 266).

Σε δημοσίευμα της "Καθημερινής" (20/4//97) αναφέρεται πρόσφατη έρευνα, η οποία "έχει διενεργηθεί μεταξύ 5.800 εταιριών της ΕΕ από το ιρλανδικό ερευνητικό γραφείο Epoc Research Group κατόπιν παραγγελίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και αφορά στη συμμετοχή των εργαζομένων στη λήψη των επιχειρηματικών αποφάσεων. Σύμφωνα, λοιπόν, με την έρευνα, σ' εκείνες τις επιχειρήσεις που έχουν καθιερωθεί θεσμοί συμμετοχής των εργαζομένων στη διοίκησή τους - βασικά σε ενημερωτικό και συμβουλευτικό επίπεδο -παρατηρείται μεγαλύτερη μείωση των θέσεων εργασίας, παρά στις άλλες που δε διαθέτουν τέτοιες συμμετοχικές διαδικασίες, αν και κανείς θα ανέμενε το αντίθετο. Ωστόσο, η ίδια έρευνα δείχνει ότι επιχειρήσεις που αποδέχτηκαν την ίδρυση συμβουλίων των εργαζομένων στο χώρο τους - ή άλλων συμμετοχικών θεσμών - κατόρθωσαν πιο εύκολα να προχωρήσουν σε εξορθολογισμούς, ενώ παρουσιάζουν μεγαλύτερη παραγωγικότητα και λιγότερες απουσίες του προσωπικού".

17. "Οταν δεν υπάρχουν τα αντιπροσωπευτικά σώματα υπάρχει ακόμη περισσότερη απάτη,πολιτική ψευτιά, κάθε λογής κατεργάρικες ταχυδακτυλουργίες και ο λαός έχει στα χέρια του πολύ λιγότερα μέσα για να ξεσκεπάζει την απάτη και να βρίσκει την αλήθεια". (Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 21, σελ. 287).

18. "Η ανεπάρκεια και ο αναχρονισμός των θεσμών της δημοκρατίας περιθωριοποιούν τον πολίτη. Τροφοδοτούν φαινόμενα δομικής ακινησίας, πολιτικής κρίσης, σήψης και παρακμής. Οι αδιαφανείς και ανεξέλεγκτες διαπλοκές συμφερόντων πολιτικής εξουσίας, οικονομικής εξουσίας και ΜΜΕ εντείνονται, παράγουν διαφθορά και αλλοιώνουν την ουσία της δημοκρατίας" (2ο Συνέδριο του ΣΥΝ).

19. "...Ολοι γνωρίζουμε ότι η διεθνοποίηση των οικονομιών και η οικονομική δυσπραγία και κρίση έχουν συχνά εμποδίσει την Αριστερά να ασκήσει αποτελεσματικά κοινωνικές πολιτικές" (Δευτερολογία Σημίτη στο 4ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ).

20. "Ενας καλά εφοδιασμένος νέος εργαζόμενος μπορεί, από κει και πέρα, να αναλάβει περισσότερο ο ίδιος τις ευθύνες για την ασφάλισή του, τη στέγαση και την υγειονομική του περίθαλψη, με αντίστοιχη μείωση (όχι κατάργηση) των ευθυνών του κράτους" (Κ. Σημίτης, ομιλία στους συνδικαλιστές του ΠΑΣΟΚ, 26/3/1997).

Η κρυμμένη προοπτική, παράδειγμα από τον Αγγλία: "Οι επικεφαλής δέκα εκ των μεγαλυτέρων ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιριών της Βρετανίας έχουν - σύμφωνα με πληροφορίες - εξετάσει μυστικά πώς ο κλάδος τους θα μπορούσε να αναλάβει τις "ευθύνες" του κράτους πρόνοιας. Η ομάδα αυτή... πραγματοποίησε πολλές συναντήσεις τους τρεις τελευταίους μήνες, κατόπιν αιτήματος της ίδιας της κυβέρνησης Μέιτζορ και ασχολήθηκε με θέματα που αφορούν στην εκπαίδευση, στην υγεία, στο νομικό κόστος, στα επιδόματα ανεργίας, στις συντάξεις και τη νοσηλεία μακράς διαρκείας... Οι συναντήσεις της ομάδας είχαν κρατηθεί μυστικές μέχρι πρότινος από το φόβο τυχόν αντιδράσεων. Πάντως η "ανάθεση" σ' αυτήν της κατάρτισης σχετικής έκθεσης εκ μέρους των βρετανικών αρχών αποδεικνύει πόσο σοβαρά αντιμετωπίζεται πλέον το ενδεχόμενο εναλλακτικών λύσεων στο συρρικνούμενο κράτος πρόνοιας" (THE OBSERVER - Η "Καθημερινή" 2/7/96).

Η σταδιακή της αποκάλυψη: "Στην ανάθεση σε ιδιωτικές εταιρίες της διαχείρισης του συστήματος κοινωνικών παροχών, προχωρούν οι Συντηρητικοί. Ο υπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Πίτερ Λίλι εξήγγειλε χτες ότι ιδιώτες θα αναλάβουν στο εξής την καταβολή του επιδόματος τέκνων και θα διαχειρίζονται έναν προϋπολογισμό που πλησιάζει τα 2,8 τρισ. δρχ. ετησίως" ("Ελευθεροτυπία" 21/7//96).