Η πολιτική αυτή γραμμή δεν επιβεβαιώθηκε τότε, αποτέλεσε, όμως, πολύτιμη παρακαταθήκη για τη μεθοδολογία διαμόρφωσης της επαναστατικής στρατηγικής και συνέβαλε ουσιαστικά στη μετέπειτα επεξεργασία της στρατηγικής από τον Λένιν και τους μπολσεβίκους.

Στη σκέψη των κλασικών για το ποια έπρεπε να ήταν η στρατηγική των κομμουνιστών, ιδιαίτερα επέδρασε η εξέγερση των Γάλλων εργατών τον Ιούνιο του 1848, της οποίας είχε προηγηθεί η αστικοδημοκρατική το Φεβρουάριο του 1848.

Η εξέγερση του Ιουνίου και το άμεσο ένοπλο πνίξιμό της από την αστική τάξη αποκάλυψαν τον ταξικό χαρακτήρα της αστικής εξουσίας και εμπλούτισαν τον προβληματισμό των Μαρξ - Ενγκελς για τα στρατηγικά καθήκοντα του προλεταριάτου, όπως αυτά αναλύονται στο έργο του Μαρξ «Οι ταξικοί αγώνες στη Γαλλία από το 1848 ως το 1850»:

«Η επανάσταση του Φλεβάρη ήταν η όμορφη επανάσταση, η επανάσταση που συγκέντρωνε τη γενική συμπάθεια, γιατί οι αντιθέσεις που ξέσπασαν μέσα της ενάντια στη βασιλεία κοιμούνταν ανεξέλιχτα, αρμονικά, η μια πλάι στην άλλη, γιατί η κοινωνική πάλη που αποτελούσε το βάθρο της είχε αποχτήσει μονάχα μια αέρινη ύπαρξη, την ύπαρξη της φράσης, του λόγου.

Η επανάσταση του Ιούνη είναι η άσχημη επανάσταση, η αποκρουστική επανάσταση, γιατί η δημοκρατία ξεγύμνωσε το κεφάλι του ίδιου του τέρατος αφαιρώντας το στέμμα που το προστάτευε και το έκρυβε»³¹.

Στη συνέχεια, ο Μαρξ δηλώνει κατηγορηματικά ότι η εξέγερση του Ιουνίου απέδειξε ότι η καλυτέρευση της κατάστασης της εργατικής τάξης παραμένει ουτοπία στα πλαίσια της αστικής δημοκρατίας, μια ουτοπία που εκλαμβάνεται από το κεφάλαιο ως έγκλημα μόλις θελήσει να γίνει πραγματικότητα και επομένως στη θέση των διεκδικήσεων των εργατών, «που ήταν υπερβολικές στη μορφή, μικρόπρεπες και μάλιστα αστικές στο περιεχόμενο και που ήθελε να τις αποσπάσει από τη δημοκρατία τον Φλεβάρη, μπήκε το θαρραλέο επαναστατικό μαχητικό σύνθημα: Ανατροπή της αστικής τάξης! Δικτατορία της εργατικής τάξης»³².

Η Παρισινή Κομμούνα του 1871 απέδειξε με καθαρό τρόπο πως η εργατική τάξη είχε μπει στο επίκεντρο της κοινωνικής εξέλιξης, τουλάχιστον για τις πιο ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Η Κομμούνα του 1871 ήταν «η πρώτη επανάσταση με την οποία η εργατική τάξη αναγνωρίστηκε ανοιχτά σαν η μόνη τάξη που ήταν ακόμη ικανή για κοινωνική πρωτοβουλία»³³. Ωστόσο αναδείχτηκαν σημαντικά οι αδυναμίες του εργατικού κινήματος, το γεγονός ότι δεν είχε κόμμα ικανό, με επεξεργασμένη στρατηγική, για να το καθοδηγήσει.

Μετά την Παρισινή Κομμούνα, το 1871, η αναγκαιότητα της κατάκτησης της πολιτικής εξουσίας από την εργατική τάξη, που τονιζόταν επανειλημμένα από τους Μαρξ και Ενγκελς ήδη από το 1845, εμπλουτίστηκε με νέες θέσεις.

Ο Κ. Μαρξ στο έργο του «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία» και ο Φ. Ενγκελς στην εισαγωγή στο ίδιο έργο, αναλύοντας την πείρα της Κομμούνας, κατέληξαν στο εξής συμπέρασμα για τη στρατηγική:

Η σοσιαλιστική επανάσταση πρέπει ένοπλα να κάμψει την αντίσταση της αντεπανάστασης, να τσακίσει την παλιά κρατική μηχανή και να δημιουργήσει ένα νέο κράτος, αυτό της δικτατορίας του προλεταριάτου, ένα κράτος «τύπου Κομμούνας».

Με ορόσημο το 1871 μπαίνουμε πλέον στην εποχή που στην καπιταλιστική οικονομία αναπτύσσονται οι μετοχικές εταιρείες και σε πολιτικό επίπεδο ολοκληρώνεται η κυριαρχία της αστικής τάξης. Η εργατική τάξη πλέον εμφανίζεται στο πεδίο της κοινωνικής ανάπτυξης ως η κύρια κοινωνική δύναμη. Η επίγνωση αυτού του γεγονότος αποτυπώνεται στην τροποποίηση του καταστατικού της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών το Σεπτέμβριο του 1871: «Επειδή οι αφέντες της γης και του κεφαλαίου χρησιμοποιούν πάντα τα πολιτικά τους προνόμια για να υπερασπίζουν και να διαιωνίζουν τα οικονομικά τους μονοπώλια και για να υποδουλώνουν την εργασία, η κατάχτηση της πολιτικής εξουσίας γίνεται το μεγάλο καθήκον του προλεταριάτου»³⁴.

Στην εποχή που πλέον η αστική τάξη έχει κυριαρχήσει πολιτικά, έχει διαμορφώσει το δικό της κράτος, έχει χάσει τον προηγούμενα προοδευτικό της χαρακτήρα, «η οικονομική χειραφέτηση της εργατικής τάξης είναι ο μεγάλος τελικός σκοπός, στον οποίο πρέπει να υποταχθεί σαν μέσο κάθε πολιτικό κίνημα»³⁵.

Ο Λένιν, συνεχίζοντας το θεωρητικό έργο των Μαρξ - Ενγκελς, σε συνεχή διαπάλη με τον οπορτουνισμό, ο οποίος επικράτησε ως η βασική κατεύθυνση στο εργατικό κίνημα την περίοδο του 1871-1914, ανέπτυξε δημιουργικά τον επιστημονικό σοσιαλισμό, τη θεωρία της σοσιαλιστικής επανάστασης, επεξεργάστηκε τη σύγχρονη στρατηγική του κομμουνιστικού κόμματος. Η θεωρητική και πρακτική του δράση συνέπεσε με την περίοδο, που το κέντρο του επαναστατικού κινήματος μεταφέρθηκε στην τσαρική Ρωσία, όπως φάνηκε με τις επαναστάσεις του 1905 και του 1917.

Οι Μαρξ - Ενγκελς θεωρούσαν - με βάση και την πείρα των επαναστάσεων του 1848 - ότι η σοσιαλιστική επανάσταση μπορούσε να νικήσει μόνο ταυτόχρονα σε ένα σύνολο αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών της εποχής τους, π.χ. Αγγλία, Γερμανία, Γαλλία κλπ.

Ειδικά για τη Ρωσία, οι Μαρξ - Ενγκελς τόνιζαν στον πρόλογο της ρωσικής έκδοσης του «Μανιφέστου του Κομμουνιστικού Κόμματος» του 1882 ότι: «...αν η ρώσικη επανάσταση αποτελέσει το σύνθημα για την προλεταριακή επανάσταση στη δύση, έτσι που οι δύο μαζί να συμπληρώσουν η μία την άλλη, τότε η τωρινή ρωσική κοινή ιδιοκτησία της γης μπορεί να χρησιμεύσει ως αφετηρία για μια κομμουνιστική εξέλιξη»³⁶. Είναι σαφές ότι η μετεξέλιξη της αστικοδημοκρατικής επανάστασης σε σοσιαλιστική στη Ρωσία, σύμφωνα με αυτή τη θέση εξαρτιόνταν από την προλεταριακή επανάσταση στη Δυτική Ευρώπη.

Οι πρώτες επεξεργασίες του Λένιν για τη στρατηγική (όπως και άλλων μαρξιστών της εποχής) ήταν επηρεασμένες από αυτή τη θέση. Είναι χαρακτηριστικό το εξής απόσπασμα: «μέσα σε συνθήκες της επαναστατικής δημοκρατικής δικτατορίας θα κινητοποιήσουμε δεκάδες εκατομμύρια φτωχολογιάς της πόλης και του χωριού, θα κάνουμε τη ρώσικη πολιτική επανάσταση πρόλογο της ευρωπαϊκής σοσιαλιστικής επανάστασης»³⁷.

Στο έργο του «Οι δυο τακτικές της σοσιαλδημοκρατίας στη δημοκρατική επανάσταση», που γράφτηκε στις συνθήκες της επανάστασης του 1905, θέτει το ζήτημα ότι στις νέες ιστορικές συνθήκες της εποχής του, καθοδηγητής της αστικοδημοκρατικής επανάστασης στη Ρωσία μπορεί και πρέπει να είναι μόνο το προλεταριάτο.

Ο Λένιν, στις συνθήκες της τσαρικής Ρωσίας, η οποία, όπως έλεγε ο ίδιος, βρισκόταν στο «μεταίχμιο δυο εποχών», προσπάθησε να δώσει επιστημονική απάντηση στο ζήτημα της στρατηγικής που πρέπει να χαράξει το ρωσικό επαναστατικό κίνημα.

Στην ανάλυσή του πήρε υπόψη του τον αντιδραστικό χαρακτήρα της αστικής τάξης στη σύγχρονη ιστορική εποχή του καπιταλισμού, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι, ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης του καπιταλισμού, στη Ρωσία της τσαρικής απολυταρχίας η αστικοδημοκρατική επανάσταση ήταν αναπόφευκτη: «Ο μετασχηματισμός του οικονομικού και πολιτικού καθεστώτος της Ρωσίας με αστικοδημοκρατική κατεύθυνση είναι αναπόφευκτος και αναπότρεπτος. Δεν υπάρχει δύναμη στον κόσμο ικανή να εμποδίσει αυτόν τον μετασχηματισμό. Από το συνδυασμό όμως της δράσης των δυνάμεων που υπάρχουν και πραγματοποιούν αυτόν τον μετασχηματισμό μπορεί να προκύψουν δυο ειδών αποτελέσματα ή δυο μορφές αυτού του μετασχηματισμού.

Ενα από τα δυο: 1) είτε η υπόθεση θα τελειώσει «με αποφασιστική νίκη της επανάστασης πάνω στον τσαρισμό», είτε 2) οι δυνάμεις θα είναι ανεπαρκείς για μια αποφασιστική νίκη και η υπόθεση θα τελειώσει με μια συναλλαγή ανάμεσα στον τσαρισμό και στα πιο "ασυνεπή" και "ιδιοτελή" στοιχεία της αστικής τάξης»³⁸.

(Κείμενο της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ)

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

30. Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 41, σελ. 381.

31. Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς, «Διαλεχτά Εργα», τ. 1, σελ. 177.

32. Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς, «Διαλεχτά Εργα», τ. 1, σελ. 178.

33. Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς, «Διαλεχτά Εργα», τ. 1, σελ. 627.

34. Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς, «Διαλεχτά Εργα», τ. 1, σελ. 455.

35. Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς, «Διαλεχτά Εργα», τ. 1, σελ. 452.

36. Κ. Μαρξ - Φ. Ενγκελς, «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 12-13.

37. Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 10, σελ. 32.

38. Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 11, σελ. 43.