Τσετσενικός απόηχος

Το ματοβαμμένο πετρέλαιο της Κασπίας

Η περασμένη βδομάδα σημαδεύτηκε από την όξυνση της κατάστασης στην Τσετσενία. Στην αρχή ο γνωστός τρομοκράτης Σ. Ραντούγεφ απήγαγε στο Νταγκεστάν και κράτησε ομήρους μερικές μέρες πάνω από 20 Ρώσους πολιτοφύλακες. Αλλος επικεφαλής Τσετσένων μαχητών - ο Ιορδανός πολίτης Χοτάμπ οργάνωσε στο Νόβιε Ατάγκι της Τσετσενίας τη σφαγή των 6 ξένων υπαλλήλων του ιατρικού προσωπικού στο νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού. Εχουν γίνει και μερικές άλλες τρομοκρατικές ενέργειες στην περιοχή με ανθρώπινα θύματα. Οι εν λόγω ενέργειες, χωρίς καμιά αμφιβολία, είχαν ως σκοπό να αποδείξουν την ανικανότητα του καθεστώτος Μασχάντοφ - Γιαντερμπίγεφ να ελέγξει την κατάσταση στην Τσετσενία. Γιατί, όμως, αυτά συνέβησαν τώρα ακριβώς και όχι νωρίτερα ή αργότερα; Ορισμένοι επιπόλαιοι παρατηρητές συνδέουν τα γεγονότα αυτά με τις επικείμενες (στις 27 Γενάρη) προεδρικές εκλογές στην Τσετσενία. Τάχατες, οι δυνάμεις εκείνες, που δεν έχουν πραγματικές ελπίδες να έρθουν στην εξουσία με δημοκρατικό τρόπο, επέλεξαν την οδό της ματαίωσης της έκφρασης της λαϊκής ετυμηγορίας. Μια τέτοια εξήγηση δεν είναι ασφαλώς αβάσιμη. Δεν είναι όμως ολοκληρωμένη.

Πολλοί λίγοι πρόσεξαν την πληροφορία, που κυκλοφόρησε λίγο πριν από τις τρομοκρατικές ενέργειες, ότι το αζερικό τμήμα του πετρελαιαγωγού Μπακού - Γκρόζνι - Νοβοροσίισκ, από το οποίο θα περνάει μελλοντικά το πετρέλαιο της Κασπίας στα τερματικά της Μαύρης Θάλασσας, είναι πρακτικά έτοιμο για εκμετάλλευση. Εδώ ακριβώς πρέπει να αναζητηθεί η κύρια αιτία της όξυνσης της κατάστασης στην Τσετσενία.

Οπως είναι γνωστό, εδώ και κάμποσο καιρό το Αζερμπαϊτζάν με τη βοήθεια των δυτικών πετρελαϊκών εταιριών προχώρησε στην εκμετάλλευση των πλούσιων κοιτασμάτων της Κασπίας Θάλασσας. Παράλληλα, με τον πιο χοντροκομμένο τρόπο παραβιάζεται το Διεθνές Δίκαιο, το οποίο προβλέπει ότι οι φυσικοί πόροι της εσωτερικής λεκάνης της Κασπίας δεν μπορούν να ιδιοποιηθούν μονομερώς από κάποιους, διότι είναι κοινή ιδιοκτησία των όμορων κρατών, μαζί και της Ρωσίας. Φυσικά, η οικονομική ληστεία από μέρους των αρχών του Μπακού και των δυτικών εταιριών προκάλεσε την έντονα αρνητική αντίδραση της Μόσχας, έμμεσο αποτέλεσμα της οποίας ήταν η ανατροπή το καλοκαίρι 1993 του καθεστώτος Α. Ελτσιμπέι.

Ο Γκαϊντάρ Αλίεφ, ένας έμπειρος και πραγματιστής πολιτικός, που ανέλαβε την εξουσία μετά τον Ελτσίμπεϊ, έκρινε ότι αν εξασφαλίσει τη συγκατάθεση και την υποστήριξη των κύκλων με επιρροή στη ρωσική πρωτεύουσα, οι ελπίδες του για την υλοποίηση του σχεδίου για τα πετρέλαια της Κασπίας είναι μηδενικές. Και τότε μια τέτοια υποστήριξη βρήκε ανάμεσα στους επιχειρηματίες και τους πολιτικούς με επιρροή στη Μόσχα, οι οποίοι εξέφρασαν την προθυμία τους να κλείσουν τα μάτια στην κραυγαλέα ζημιά των ρωσικών εθνικών συμφερόντων στο ζήτημα του νομικού καθεστώτος της Κασπίας σε περίπτωση που λάβουν "μερίδιο" από τη συμμετοχή στο πετρελαϊκό συμβόλαιο. Καθορίστηκε, μάλιστα, και το ύψος της "αποζημίωσης" - το 10% των μετοχών του πετρελαϊκού κονσόερτσιουμ για την προσκείμενη στον πρωθυπουργό Βίκτορ Τσερνομίρντιν ιδιωτική εταιρία "ΛΟΥΚόιλ" και την υπόσχεση να μεταφέρεται σημαντική ποσότητα του εξορυγμένου "μαύρου χρυσού", μέσω του "βόρειου" αγωγού από το Μπακού στο Νοβοροσίισκ.

Ωστόσο, αυτή η τακτική του Αλίεφ και του επικεφαλής του κονσόρτσιουμ Αγγλου Τζ. Ανταμς δε βρήκε κατανόηση από τη μεριά σειράς άλλων μετεχόντων στο παζάρι και των ειδικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, της Γερμανίας και της Τουρκίας, που βρίσκονται πίσω τους. Στην Ουάσιγκτον, τη Βόννη και την Αγκυρα θεώρησαν ότι ο Γκαϊντάρ Αλίεφ έκανε αδικαιολόγητες παραχωρήσεις προς τη Μόσχα, ενώ, κατά τη γνώμη τους, με τους Ρώσους δεν αξίζει να κρατεί κανείς τους τύπους. Ειδικότερα, κατά τη γνώμη της Δύσης και της Τουρκίας, όλο το πετρέλαιο της Κασπίας πρέπει να μεταφέρεται μέσω του "νότιου" αγωγού, μέσα από τη Γεωργία του Εντουάρντ Σεβαρντνάτζε και την Τουρκία. Και για τη θεμελίωση αυτής της απόφασης δεν υπάρχει καλύτερο επιχείρημα από το γεγονός ότι υπάρχει αστάθεια στη διαδρομή του "βόρειου" πετρελαιαγωγού, πρώτ' απ' όλα στην Τσετσενία.

Ο πόλεμος, όμως, στην Τσετσενία τελείωσε. Κάτι παραπάνω, ο προσωρινός πρωθυπουργός της Τσετσενίας Ασλάν Μασχάντοφ και ο αναπληρωτής γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας Μπ. Μπερεζόφσκι, όπως φαίνεται, βρήκαν πλήρη αλληλοκατανόηση στο ζήτημα πώς να "ληφθούν υπόψη τα συμφέροντά" τους σχετικά με τη μεταφορά του πετρελαίου μέσα από την Τσετσενία, ξεχνώντας συνάμα τα γεωπολιτικά συμφέροντα των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της Τουρκίας.

Πρέπει να πούμε γενικά ότι όλη η προηγούμενη δραστηριότητα τόσο του Μασχάντοφ, όσο και του Μπερεζόφσκι αντιμετωπιζόταν στη Δύση με ιδιαίτερη συμπάθεια. Δεν μπορούσαν, όμως, οι Δυτικοί να τους επιτρέψουν την απόκλιση από τη γενική γραμμή στο ζήτημα της μεταφοράς του πετρελαίου. Γι' αυτό και προέκυψε η ανάγκη να "αποκηρύξουν" δημόσια τους Μασχάντοφ και Μπερεζόφσκι και να αποδείξουν ότι η κατάσταση στο Βόρειο Καύκασο είναι ασταθής και "ποιος είναι πραγματικός αφέντης στο σπίτι του".

Η επιλογή των εκτελεστών τρομοκρατικών πράξεων - του Ιορδανού Χοτάμπ και του γνωστού Σαλμάν Ραντούγεφ είναι, επίσης, απόλυτα εξηγήσιμη. Διότι ο ίδιος ο Ραντούγεφ, ο οποίος, σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, από το Μάρτη ως τον Ιούνη 1996 ήταν για θεραπεία στη Γερμανία, είναι πασίγνωστος για τις στενές σχέσεις του με τις τουρκικές και δυτικοευρωπαϊκές ειδικές υπηρεσίες. Κάτι περισσότερο, πολλοί αμφιβάλλουν μέχρι τώρα αν πράγματι πρόκειται για τον πραγματικό Ραντούγεφ. Η, ίσως, πρόκειται για άλλο άτομο, το οποίο παριστάνει τον ήρωα του Κιζλιάρ και του Περβομάισκογε. Και δω, πιθανόν, να κρύβεται άλλη μια προειδοποίηση προς τον υποψήφιο για την προεδρία της Τσετσενίας Μασχάντοφ, να προσαρμόσει την πολιτική του σύμφωνα με τα συμφέροντά τους. Διαφορετικά, θα έρθει η ώρα, όχι σήμερα - αύριο - και θα εμφανιστεί ο άνθρωπος, που θα αποκαλέσει τον εαυτό του νόμιμο πρόεδρο της Τσετσενίας, ο Τζοχάρ Ντουντάγεφ.

Αντόν ΣΟΥΡΙΚΟΦ

(Από την "Πράβντα-5", 24.12. 1996)