Βρεθήκαμε στη Βουλγαρία πριν από λίγες μέρες, με την ευκαιρία της επίσκεψης αντιπροσωπείας του ΚΚΕ, με επικεφαλής τον επίτιμο Πρόεδρο του Κόμματος, Χ. Φλωράκη, και είχαμε την τύχη να δούμε τη σημερινή κατάσταση αυτής της χώρας από κοντά. Είχαμε ταυτοχρόνως και τη δυνατότητα να κάνουμε στοιχειωδώς κάποιες συγκρίσεις με το παρελθόν, ανασύροντας από τη μνήμη μας παλιές εικόνες, που έτυχε να μας αποτυπωθούν όταν περνούσαμε τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και ταξιδεύαμε στο έδαφος της γειτονικής χώρας πριν από 13 περίπου χρόνια. Σήμερα τίποτα δεν υπάρχει που να θυμίζει τη ζωντάνια του χτες. Το παρελθόν μοιάζει σωριασμένο στη γη και πάνω του δεσπόζει σαν Χάρος που του άρπαξε την ψυχή η τωρινή πραγματικότητα.

Οσοι ταξίδεψαν οδικώς στη Βουλγαρία την περίοδο του υπαρκτού σοσιαλισμού αναμφίβολα θα θυμούνται τις τεράστιες εκτάσεις καλλιεργημένης γης ως τους πρόποδες των βουνών και των λόφων, τα αμπέλια και τις άλλες καλλιέργειες, τη ζωντάνια της υπαίθρου, τα χωριά που έσφυζαν από ζωή, τις πόλεις όπου ήταν φανερή η προσπάθεια δημιουργίας και ανάπτυξης. Ανεξαρτήτως των προβλημάτων που μπορεί να υπήρχαν, ανεξαρτήτως των δυσκολιών και των δυσλειτουργιών που μπορεί ένας μελετητής να εντοπίσει στην εφαρμογή του σοσιαλιστικού συστήματος, η εικόνα της ζωντανής και αναπτυσσόμενης Βουλγαρίας - αυτής της Βουλγαρίας που μπορούσε να διακρίνει το ανθρώπινο μάτι σ' ένα ταξίδι, από τον Προμαχώνα ως τη Σόφια - ήταν πραγματική. Σήμερα τίποτα απ' όλα αυτά δεν υπάρχει ή για την ακρίβεια, στη θέση τους υπάρχει η εγκατάλειψη, η ερήμωση, η νεκρή φύση.

Η γη χέρσα. Που και που βλέπεις μικρά κομμάτια της καλλιεργημένα, που από την έκταση της καλλιέργειας προδίδουν ότι εξυπηρετούν σκοπούς ατομικής επιβίωσης. Τα αμπέλια νεκρά. Οι στύλοι που κρατούσαν όρθια τα κλήματα έχουν σαπίσει, αλλού ίσα που στέκονται στη θέση τους κι αλλού έχουν γείρει στο χώμα χωρίς να βρεθεί κανείς να τους αντικαταστήσει. Ολόκληρα χωριά έχουν εγκαταλειφθεί και μοιάζουν σαν σκηνικό γουέστερν ταινίας, απ' όπου έχουν αποχωρήσει οι ηθοποιοί και τα συνεργεία κι αυτό μένει μόνο του να θυμίζει πως από κει κάποτε πέρασαν άνθρωποι. Σπίτια μισογκρεμισμένα, άλλα με φανερά τα ίχνη της εγκατάλειψης, τους σοφάδες πεσμένους και τα παράθυρα σφαλισμένα ή σπασμένα - πιθανόν λόγω επίσκεψης κάποιου απρόσκλητου επισκέπτη που βρήκε για λίγο άσυλο ή μπήκε για να κλέψει ό,τι του ήταν χρήσιμο - συνθέτουν το ντεκόρ αυτών των χωριών. Σε ορισμένα από τα χωριά, που βρίσκονται κοντά στο οδικό δίκτυο της Νότιας Βουλγαρίας που συνδέει την Ελλάδα με τη Σόφια, διακρίνεις που και που καμιά ανθρώπινη ψυχή. Πρόκειται για γέροντες και γερόντισσες που, ως συνήθως, δεν έχουν πού να πάνε και το μόνο που περιμένουν είναι να κλείσουν τα μάτια στον τόπο τους. Ανάμεσά τους κυκλοφορεί και κανένα σκυλί για να θυμίζει στον άνθρωπο πως είναι ο πιστότερος φίλος του. Την εικόνα της εγκατάλειψης τη συναντάς παντού. Στις κωμοπόλεις και στις μικρές πόλεις, που βρίσκεις στη διαδρομή σου, η κρίση η οποία μαστίζει σαν καταστροφικός λοιμός και επιδημία αυτή τη χώρα είναι εμφανής. Οι πολυκατοικίες απεριποίητες, άβαφες - τουλάχιστον εξωτερικά - σοφάδες πεσμένοι δείχνουν τη γύμνια του τοίχου και δίπλα σ' όλα αυτά το παλιό καθεστώς: Μεγάλα οικοδομικά συγκροτήματα που άρχισαν να κατασκευάζονται επί Ζίφκοφ, σπίτια και πολυώροφες κατοικίες που ξεκίνησαν επί σοσιαλισμού παραμένουν ημιτελή, όπως τα παρέλαβε η νέα τάξη πραγμάτων, περιμένοντας αυτόν που θα ολοκληρώσει την κατασκευή τους ή τον καιρό που θα γεμίσει τη γη με χαλάσματα. Ιδια είναι και η εικόνα στο οδικό δίκτυο που συνδέει τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα με τη βουλγαρική πρωτεύουσα. Βέβαια, αυτό το δίκτυο ποτέ δεν ήταν καλό, με την έννοια ότι και επί σοσιαλισμού ουσιαστικά είχε τις προδιαγραφές ενός επαρχιακού, παρά ενός εθνικού - και πολύ περισσότερο ενός διεθνούς - δικτύου. Ακόμη κι έτσι όμως, στο παρελθόν, η εικόνα δεν ήταν όπως είναι σήμερα. Οι προστατευτικές μπάρες δεξιά και αριστερά του δρόμου είναι γιομάτες σκουριά σε πολλά τους σημεία και ούτε λόγος δεν μπορεί γίνει για τον απαραίτητο φωσφορούχο φωτισμό που πρέπει να εκπέμπουν τη νύχτα για την προστασία των οδηγών.

Πάνω στο οδικό δίκτυο κυριαρχεί η επίσημη Αστυνομία την οποία συναντήσαμε τουλάχιστον πέντε φορές, ώσπου να φτάσουμε στη Σόφια, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στη χώρα μας, που σ' όλη τη διαδρομή μας από την Αθήνα ως τον Προμαχώνα δεν είδαμε ούτε ένα αστυνομικό μπλοκ. "Να κι ένα καλό", είπαμε. "Τουλάχιστον έχει Αστυνομία που ελέγχει την κίνηση στο δρόμο". Οταν αναφέραμε στους φίλους μας Βουλγάρους που μας υποδέχτηκαν στη Σόφια την αστυνομική παρουσία στο οδικό δίκτυο, αυτοί χαμογέλασαν. "Δε βρίσκονται εκεί - μας είπαν - για τον έλεγχο της κίνησης, αλλά για να σταματούν κυρίως τα ξένα αυτοκίνητα, να επιβάλουν πρόστιμα και μετά να μοιράζονται μεταξύ τους ό,τι καταφέρνουν να εισοδεύουν απ' αυτή τη δραστηριότητα, αυξάνοντας έτσι το εισόδημά τους. Πολλοί δε απ' αυτούς τους αστυνομικούς - συμπλήρωναν οι Βούλγαροι φίλοι μας - συνήθως τη νύχτα, προβαίνουν και σε ληστείες τουριστών, σε πραγματικές λεηλασίες".

Οταν πριν 13 χρόνια ταξιδέψαμε στη Βουλγαρία, σ' όλη διαδρομή "Προμαχώνας - Σόφια" παρατηρήσαμε ότι δεξιά και αριστερά του δρόμου, σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους, υπήρχαν μεγάλα μεταλλικά πλαίσια όπου πάνω τους ήταν ζωγραφισμένες διάφορες παραστάσεις με φιλειρηνικό κυρίως περιεχόμενο. Συνήθως κυριαρχούσε το περιστέρι της ειρήνης και τα πιο συχνά συνθήματα ήταν: "Βαλκάνια ζώνη ειρήνης", "Ειρήνη στον Κόσμο", "Απύραυλη Βαλκανική", "Ειρήνη και συνεργασία στα Βαλκάνια", "Οχι στον πόλεμο και στα πυρηνικά" κλπ. Σήμερα δεν υπάρχει τίποτα απ' όλα αυτά. Για να είμαστε ακριβείς, μόνο μία τέτοια γιγαντοαφίσα είδαμε, πιθανόν έμεινε από λάθος για να θυμίζει το παρελθόν. Μάλλον αυτοί που ανέλαβαν το... θεάρεστο έργο να δολοφονήσουν το περιστέρι της ειρήνης ξέχασαν πάνω στη βιασύνη τους να σβήσουν όλα τα ίχνη του και δεν ξαναπέρασαν για να ολοκληρώσουν εντελώς την αποστολή τους. Ετσι, έμεινε και κάτι για να θυμίζει ότι αυτή η χώρα κάποτε είχε στην πρώτη θέση των επιδιώξεών της την προστασία από τον πόλεμο, δηλαδή την εξασφάλιση της ζωής του ανθρώπου.

Τα μεταλλικά πλαίσια που φιλοξενούσαν παλιά την αγωνία και την έκκληση για έναν φιλειρηνικό κόσμο και για μια βαλκανική χερσόνησο της συνεργασίας, της ειρήνης και της προκοπής δεν έφυγαν από τη θέση τους. Οι νέοι αφέντες της Βουλγαρίας φρόντισαν να σβήσουν με διαβρωτικό τις παλιές εικόνες και τα παλιά συνθήματα. Ετσι ορισμένα από αυτά τα πλαίσια φιλοξενούν τώρα την απεικόνιση του αμερικανικού αγάλματος της ελευθερίας, πάνω από το οποίο είναι γραμμένη με έντονα μεγάλα γράμματα η λέξη LIBERTY (ελευθερία). Οσα από τα πλαίσια δεν είχαν την... τύχη να φιλοξενήσουν το λεγόμενο αμερικανικό όνειρο σαπίζουν μέσα στη σκουριά, η οποία ομολογουμένως φαντάζει χιλιάδες φορές πιο όμορφη μπρος στην αηδία που προξενεί η αμερικανοδουλία. Το σκηνικό συμπληρώνει τέλεια η πληθώρα φωτεινών διαφημίσεων της "Κόκα Κόλα" που συναντάς σε όλα τα σημεία της διαδρομής, στα σημεία των πόλεων και των χωριών, όπου μπορεί να πέσει το μάτι αυτού που περνάει με το αυτοκίνητο, στα βενζινάδικα. Ο καπιταλισμός έταξε στο βουλγαρικό λαό - όπως και σ' όλους τους λαούς του υπαρκτού σοσιαλισμού - λαγούς με πετραχήλια. Κι εκείνο που κατάφερε ήταν να του κλέψει το μέλλον και να στοιβάξει τα όνειρα και τις ελπίδες του μέσα σ' ένα μπουκάλι του πολυδιαφημιζόμενου γνωστού αμερικανικού αναψυκτικού.

Αποστολή: Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ